Από τη μανία του Σύλλα προήλθε η λέξη «σύληση», αυτό ως στοιχείο μας μεταφέρει στο μέγεθος της καταστροφής που υπέστη ο πλούσιος ιστορικά Πειραιάς.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, μέχρι το 1.550 π.Χ. περίπου, ο Πειραιάς ήταν γεωγραφικά απομονωμένος από την Αττική με μια λιμνοθάλασσα. Η ονοματολογία «Πειραιεύς» βρίσκει τις ρίζες της στις λέξεις «πορθμέας», «πέρασμα» ή «περαιώ», που σημαίνει “μεταφέρω απέναντι”. Η ονομασία αντανακλά τον ιστορικό του ρόλο ως πύλης μεταξύ Αττικής και Πειραιά, μια λειτουργία που ενσαρκώνεται από τον πορθμέας, ο οποίος μετέφερε άτομα από την αττική ακτή στον Πειραιά.
Ο θαλάσσιος δρόμος, που ξεκινούσε από το Νέο Φάληρο, διέσχιζε τα Καμίνια και κατέληγε κοντά στο σημερινό σιδηροδρομικό σταθμό του Πειραιά. Με την πάροδο του χρόνου, οι προσχώσεις από τους ποταμούς Κηφισό και Ιλισσό συνέδεσαν τον Πειραιά με την Αττική, μεταβάλλοντας την αρχική θαλάσσια λωρίδα σε έλος, που τελικά μετατράπηκε σε μια “αργιλώδη” περιοχή γνωστή ως Αλίποδος.
Η χρυσή εποχή του Θεμιστοκλή
Η κομβική μεταμόρφωση του Πειραιά συνδέθηκε με τον Θεμιστοκλή, τον Αθηναίο ηγέτη. Αναγνωρίζοντας τη στρατηγική σημασία της θάλασσας έναντι της ξηράς, ο Θεμιστοκλής ενορχήστρωσε τη μεταφορά του λιμανιού της Αθήνας στον Πειραιά το 493 π.Χ. Η απόφαση αυτή, που προήλθε καταλυτικά από την ανακάλυψη αργύρου στο Λαύριο, αποσκοπούσε στην ανάδειξη της Αθήνας σε κυρίαρχη ναυτική δύναμη στη Μεσόγειο. Ο Πειραιάς, με τα τρία φυσικά λιμάνια του, αναδείχθηκε σε ιδανική τοποθεσία τόσο για εμπορικούς όσο και για ναυτικούς στόλους.
Το όραμα του Θεμιστοκλή επεκτάθηκε στην κατασκευή των “Μακρών Τειχών” το 461 π.Χ., οχυρώνοντας την Αθήνα και τον Πειραιά. Τα τείχη αυτά, που αρχικά συνέδεαν τις δύο πόλεις, επεκτάθηκαν αργότερα για να περιλάβουν ολόκληρη τη χερσόνησο του Πειραιά, και έγιναν γνωστά ως “Κωνωναία” τείχη. Αυτή η οχυρωματική στρατηγική όχι μόνο προστάτευε από εξωτερικές απειλές, αλλά εξασφάλιζε επίσης την προσβασιμότητα των προμηθειών σε περιόδους πολιορκίας.
Ρωμαίική Κυριαρχία
Ο στρατηγός Αρχέλαος και οι Πειραιώτες υπερασπίστηκαν αποτελεσματικά την πόλη τους απέναντι στις ρωμαϊκές επιθέσεις, χρησιμοποιώντας έξυπνες τακτικές για να ανατρέψουν τις περίτεχνες κατασκευές του ρωμαϊκού μηχανικού πολιορκίας. Έκαψαν τους πύργους και τις σκαλωσιές του εχθρού, καθιστώντας δύσκολη την προέλαση των Ρωμαίων. Ωστόσο, παρά την ανθεκτική άμυνα, η πόλη υπέκυψε στις αρχές του 86 π.Χ. λόγω των επίμονων επιθέσεων, της πείνας που ανάγκασε τους κατοίκους να καταναλώνουν ακόμη και δερμάτινα δοχεία λαδιού και των πληροφοριών που παρείχαν οι σκλάβοι που έγραφαν μηνύματα σε μικρά κοχύλια και τα πετούσαν από τα τείχη.
Στην αλληλουχία των γεγονότων, η Αθήνα, χωρίς επαρκή άμυνα, έπεσε πρώτη στους Ρωμαίους. Η πόλη πυρπολήθηκε, με τον Αριστίων και ένα μέρος του πληθυσμού της να υποχωρούν στην Ακρόπολη για μια τελευταία αντίσταση. Ταυτόχρονα, ο Πειραιάς, που έμεινε ευάλωτος μετά την πτώση της Αθήνας, υπέκυψε καθώς οι υπερασπιστές του αποδυναμώθηκαν από την έλλειψη τροφίμων και την εσωτερική προδοσία.
Καθώς οι Ρωμαίοι εισέβαλαν με αγριότητα στην Αθήνα, εξαπέλυσαν την καταστροφή στην πόλη, σφάζοντας και καταστρέφοντας ανελέητα ό,τι έβρισκαν στο πέρασμά τους – άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Παρά τις εντολές του Σύλλα να μην πληγούν οι πόλεις, πυρκαγιές κατέστρεφαν την περιοχή, μερικές από τις οποίες ενδεχομένως αναφλέγονταν από τους υπερασπιστές για να εμποδίσουν τους Ρωμαίους από την πυρπόληση του Ωδείου του Ηρώδη Αττικού, εμποδίζοντας τη χρήση ξυλείας για σκοπούς πολιορκίας κατά της Ακρόπολης.
Ο Πειραιάς συνεχίζει να υφίσταται αλλά ως σκιά του εαυτού του
Η παρακμή του Πειραιά ξεκίνησε το 88 π.Χ., όταν η Αθήνα και ο Πειραιάς, υπό ρωμαϊκή κυριαρχία, επαναστάτησαν κατά της Ρώμης, συμμαχώντας με το ελληνικό βασίλειο του Πόντου και τον βασιλιά Μιθριδάτη. Ο στρατηγός Σύλλας ηγήθηκε της ρωμαϊκής καταστολής, πολιορκώντας την Αθήνα και τον Πειραιά για δύο χρόνια. Παρά τις ανελέητες ρωμαϊκές επιθέσεις, τα τείχη άντεξαν, οδηγώντας σε μια παρατεταμένη και δύσκολη πολιορκία που τελικά έληξε το 86 π.Χ. Μετά τη νίκη του Σύλλα, ο Πειραιάς αντιμετώπισε την πλήρη καταστροφή υπό τις διαταγές του. Έπειτα έμεινε η σκιά του εαυτού του για πολλούς αιώνες.
Τα επακόλουθα αυτής της καταστροφής άφησαν τον Πειραιά σε κατάσταση στασιμότητας για αιώνες. Παρέμεινε στην αφάνεια μέχρι το 1834, όταν η Αθήνα έγινε η πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Η ανθεκτικότητα του Πειραιά, που αναγεννάται από τις στάχτες της ιστορικής αναταραχής, γίνεται απόδειξη του ανθεκτικού πνεύματος που χαρακτηρίζει αυτή την αρχαία πόλη-λιμάνι.
Αρχαία Ελλάδα: Τα 7 μεγαλύτερα μυστήρια που παραμένουν στο σκοτάδι
