Πόσες φορές έχουμε χρησιμοποιήσει εκφράσεις στην καθημερινότητά μας, χωρίς να γνωρίζουμε την ιστορία που κρύβεται πίσω τους;
41 εκφραστικά λάθη στην παγίδα των οποίων οι περισσότεροι πέσαμε έστω και μια φορά
Φράσεις που ίσως θεωρούμε αυτονόητες, κρύβουν συχνά συναρπαστικά συμβάντα και μαθήματα από το παρελθόν. Σήμερα θα δούμε 11 από αυτές.
1. Χτύπα Ξύλο
Σύμφωνα με την πεποίθηση των αρχαίων Ελλήνων, τα δένδρα φιλοξενούσαν πνεύματα, τις λεγόμενες Νύμφες (Δρυάδες ή Αμαδρυάδες). Για να καλοπιάσουν αυτές τις Νύμφες και να εξασφαλίσουν την προστασία τους, οι άνθρωποι συνήθιζαν να χτυπούν τον κορμό των δένδρων. Πίστευαν πως με αυτόν τον τρόπο οι Νύμφες θα άκουγαν τις ευχές τους και θα τις πραγματοποιούσαν.
Αυτή η αρχαία συνήθεια έχει διατηρηθεί μέχρι και σήμερα, και συνηθίζουμε να λέμε “Χτύπα Ξύλο” όταν ακούμε ή λέμε κάτι κακό, με σκοπό να αποτρέψουμε την κακή τύχη.
2. Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα
Ίσως να μοιάζει με ένα απλό ρητό, όμως η ιστορία της χάνεται στα βάθη της αρχαιότητας. Πηγάζει από τον μύθο του Αισώπου “Ανήρ κομπαστής” και φέρει μαζί της ένα διαχρονικό δίδαγμα.
Σύμφωνα με τον μύθο, ένας αλαζόνας αθλητής καυχιόταν για ένα ασύγκριτο άλμα που είχε κάνει σε αγώνες στη Ρόδο. Κανείς δεν τον πίστευε, και τότε ο ίδιος πρότεινε στους Αθηναίους να πάνε στη Ρόδο για να βεβαιωθούν. Ένας Αθηναίος, όμως, με μια έξυπνη κίνηση, έγραψε στην άμμο τη λέξη “Ρόδος”. Στη συνέχεια, γύρισε στον αλαζόνα και του είπε: “Αυτού γαρ και Ρόδος και πήδημα”, φράση που σφραγίστηκε στην ιστορία.
Από τότε, η φράση “Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα” υιοθετήθηκε ως παροιμία. Το νόημά της είναι σαφές: Οποιοσδήποτε καλείται να αποδείξει τα λόγια και τις πράξεις του.
3. Μη μου τους κύκλους τάραττε
Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας των Συρακουσών, ο Αρχιμήδης, ένας από τους λαμπρότερους μαθηματικούς της αρχαιότητας, βρέθηκε αντιμέτωπος με την εισβολή Ρωμαίων στρατιωτών στο σπίτι του. Αφοσιωμένος σε ένα πρόβλημα που τον απασχολούσε, σχεδίαζε κύκλους στο χώμα.
Ο Αρχιμήδης, προσηλωμένος στο έργο του, τους είπε: “Μη μου τους κύκλους τάραττε” (“Μην ταράζεις τους κύκλους μου”). Παρότι η μοίρα του σφραγίστηκε τραγικά, η φράση αποτελεί ένα κάλεσμα για συγκέντρωση και αφοσίωση στους στόχους μας.
4. Κοράκιασα από τη δίψα
Πηγάζει από έναν αρχαίο ελληνικό μύθο. Σε μια ορεινή πόλη, οι κάτοικοι, θέλοντας να τελέσουν μια θυσία προς τον Απόλλωνα, έπρεπε να προμηθευτούν “ιερό” νερό από μια πηγή κρυμμένη σε δύσβατα φαράγγια.
Ξαφνικά, μια φωνή ακούστηκε από ένα δέντρο: ήταν ένας κόρακας που προσφέρθηκε να φέρει το νερό. Έκπληκτοι, αλλά και απελπισμένοι, οι κάτοικοι δέχτηκαν την πρότασή του. Ο κόρακας, με τα φτερά του, όντως έφτασε γρήγορα στην πηγή.
Εκεί, όμως, αντί να εκπληρώσει το καθήκον του, ο πονηρός κόρακας έσπευσε να γευτεί τα άγουρα σύκα μιας συκιάς. Ξεχνώντας την αποστολή του, αφέθηκε στην απόλαυση για δύο ολόκληρες μέρες, μέχρι που τα σύκα ωρίμασαν. Τότε μόνο θυμήθηκε την υδρία και γέμισε βιαστικά με νερό. Για να δικαιολογήσει την αργοπορία του στους κατοίκους, άρπαξε ένα φίδι που βρήκε κοντά στην πηγή και το παρουσίασε ως υπαίτιο για την έλλειψη νερού.
Οι κάτοικοι, πείσθηκαν από τα ψέματα του κόρακα και σκότωσαν άδικα το φίδι, το οποίο ανήκε στον θεό Απόλλωνα. Οργισμένος ο θεός, τιμώρησε τον πονηρό κόρακα καταδικάζοντάς τον σε αιώνια δίψα. Από τότε, κάθε φορά που ο κόρακας έσκυβε να πιει νερό από πηγή, αυτή στέρευε. Η τιμωρία του κόρακα έγινε γνωστή και η φράση “Κοράκιασα από τη δίψα” χρησιμοποιείται έκτοτε για να περιγράψει την έντονη δίψα.
5. Ο κλέψας του κλέψαντος
Αποτελεί μια αρχαία ελληνική παροιμία, γνωστή και ως “Αλωπεκίζειν προς ετέρα αλώπεκα”. Χρησιμοποιούνταν για να περιγράψει καταστάσεις όπου ένας απατεώνας έρχεται αντιμέτωπος με έναν άλλον απατεώνα, και ο ένας προσπαθεί να ξεγελάσει τον άλλον.
6. Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας
Ένα από τα πιο γνωστά ρητά που προέρχονται από τον Τρωικό πόλεμο. Αποδίδεται στον Λαοκόωντα, ιερέα του Απόλλωνα, ο οποίος προειδοποίησε τους Τρώες να μην δεχτούν το δώρο των Δαναών (Ελλήνων) – τον Δούρειο Ίππο – έστω και αν φαινόταν ειρηνικό. Η φράση εστιάζει στην ύπαρξη δόλου πίσω από φαινομενικά καλοπροαίρετες πράξεις.
7. Καβάλησε το καλάμι
Πιστεύεται ότι οι Σπαρτιάτες την χρησιμοποιούσαν με χιουμοριστικό τρόπο για να πειράξουν τον βασιλιά τους, τον Αγησίλαο. Ο Αγησίλαος, γνωστός για την αγάπη του προς τα παιδιά του, συνήθιζε να παίζει μαζί τους καβαλώντας ένα καλάμι σαν άλογο.
Κάποια μέρα, ένας φίλος του Αγησίλαου τον είδε σε αυτή την αθώα και παιχνιδιάρικη στιγμή. Ο Αγησίλαος, νιώθοντας αμηχανία, τον παρακάλεσε να κρατήσει το περιστατικό μυστικό. Δυστυχώς, ο φίλος του δεν τήρησε την υπόσχεση και το μυστικό διαδόθηκε στους Σπαρτιάτες, φτάνοντας έως τις μέρες μας με μια τροποποιημένη ερμηνεία.
Σήμερα, η φράση “Καβάλησε το καλάμι” χρησιμοποιείται με ειρωνεία για να περιγράψει κάποιον που έχει “πάρει τα μυαλά του αέρα”, δηλαδή έχει γίνει αλαζονικός και υπερόπτης, ίσως λόγω ξαφνικής επιτυχίας ή αναγνώρισης.
8. Σε τρώει η μύτη σου, ξύλο θα φας
Ο βασιλιάς της Σπάρτης, Άγις, διέλυσε ένα πολεμικό συμβούλιο όταν είδε έναν από τους αρχηγούς του να ξύνει αφηρημένα το αυτί του. Θεωρώντας το ως κακό σημάδι, ο Άγις ερμήνευσε την φαγούρα ως προειδοποίηση για αποτυχία στην επικείμενη εκστρατεία.
Σύμφωνα με τις πεποιθήσεις της εποχής, η φαγούρα στη μύτη προμήνυε κακή μοίρα για το παιδί στο μέλλον, ιδιαίτερα όσον αφορά την πολεμική του ικανότητα. Για αυτόν τον λόγο, η τιμωρία ήταν αυστηρή για να αποφευχθεί η μελλοντική κακοτυχία.
9. Του έδωσε τα παπούτσια στο χέρι
Στην αρχαία Βαβυλώνα, όταν ο βασιλιάς επιθυμούσε να αντικαταστήσει έναν άρχοντα, είτε λόγω ανεπάρκειας είτε λόγω σφαλμάτων, του έστελνε ένα ζευγάρι παλιά παπούτσια. Στο κάτω μέρος των παπουτσιών, γραμμένο με σαφήνεια, βρισκόταν το όνομα του άρχοντα που έπρεπε να αποχωρήσει.
Το έθιμο αυτό υιοθετήθηκε από τους Βυζαντινούς και διατηρήθηκε έως τα ύστερα χρόνια της αυτοκρατορίας. Η συμβολική παράδοση των παπουτσιών σήμαινε την άμεση απομάκρυνση από το αξίωμα.
10. Πήγαν για μαλλί και βγήκαν κουρεμένοι
Στα χρόνια που ακολούθησαν την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τα ελληνικά νησιά βίωσαν συχνές επιδρομές από πειρατές, κυρίως από τους Αλγερινούς. Οι επιδρομές αυτές στόχευαν στην αρπαγή γυναικών και παιδιών για πώληση στα σκλαβοπάζαρα. Η Μήλος, φημισμένη για τα περίφημα χαλιά της, αποτελούσε ιδανικό στόχο για τους πειρατές. Τα εργαστήρια ταπητουργίας του νησιού δημιούργησαν χαλιά υψηλής ποιότητας, τα οποία πουλιούνταν σε υψηλές τιμές σε πλούσιους αγοραστές.
Ο Αλή Μεμέτ Χαν, ένας φοβερός κουρσάρος, αποπειράθηκε να λεηλατήσει το νησί. Μία νύχτα, έκανε έφοδο και προς μεγάλη του απογοήτευση, οι Μηλιώτες, καθώς ήξεραν ήδη για την επιδρομή, κατάφεραν να αιχμαλωτίσουν τον Αλή Μεμέτ Χαν και τους άντρες του χωρίς αιματοχυσία. Αντί για εκδίκηση, οι νησιώτες επέλεξαν μια συμβολική τιμωρία: ξύρισαν τα κεφάλια και τα γένια των πειρατών, στέλνοντάς τους έπειτα ως δώρο στον αυτοκράτορα του Βυζαντίου. Έτσι, η φράση καθιερώθηκε για να περιγράφει καταστάσεις όπου η πραγματικότητα έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις αρχικές προσδοκίες
11. Τον έπιασαν στα πράσα
Με την ίδρυση του ελληνικού κράτους, ο Θεόδωρος Καρράς δημιούργησε μια συμμορία κακοποιών που τρομοκρατούσε την Αθήνα. Ληστεύοντας σπίτια και μαγαζιά, ο Καρράς είχε γίνει ο εφιάλτης των κατοίκων, ενώ η αστυνομία αδυνατούσε να τον συλλάβει.
Στην περιοχή της Κολοκυνθούς ζούσε ο παπά-Μελέτης, ένας ηλικιωμένος ιερέας γνωστός για την ασυνήθιστα μεγάλη του δύναμη παρά την ηλικία του. Το σπίτι του, περιτριγυρισμένο από ένα περιβόλι γεμάτο πράσα, αποτελούσε εύκολο στόχο για τους ληστές.
Μια νύχτα, ο παπά-Μελέτης ξύπνησε από μια ύποπτη σκιά στο περιβόλι του. Χωρίς καθόλου φόβο, όρμησε προς τα κει και με ένα δυνατό πήδημα κατάφερε να ακινητοποιήσει τον ίδιο τον Καρρά. Ο παπά-Μελέτης παρέδωσε τον ληστή στην αστυνομία, οδηγώντας στην σύλληψη και των συνεργών του.
“Ες Αύριον τα Σπουδαία”: Ποιός είπε τη φράση και γιατί έχασε τη ζωή του;
