Ο Φραντς Κάφκα έπασχε από κοινωνικό άγχος και αυτή η παρατήρηση αρχίζει και εδραιώνεται από τους μελετητές του έργου του. Τα αποφθέγματα που ακολουθούν είναι χαρακτηριστικά για να εντρυφήσουμε σε αυτό το ζήτημα.
Ο Φραντς Κάφκα αναφέρεται συχνά ως άτομο που πάλευε με το κοινωνικό άγχος. Αν και δεν υπήρχε επίσημη διάγνωση της διαταραχής κοινωνικού άγχους κατά τη διάρκεια της ζωής του Κάφκα, οι εικασίες σχετικά με το κοινωνικό του άγχος προέρχονται από τα προσωπικά του ημερολόγια και την αλληλογραφία του. Αν και έχει μελετηθεί ήδη το θέμα του κοινωνικού άγχους στη νουβέλα του Κάφκα, «Η Μεταμόρφωση», για όσους εξακολουθούν να αμφιβάλλουν για το αν ο Κάφκα βίωσε πραγματικά διαταραχή κοινωνικού άγχους έρχονται σαν επιβεβαίωση τα παρακάτω αποφθέγματα που ακολουθούν.
Κάφκα: «Πολυαγαπημένε πατέρα, πρόσφατα με ρώτησες γιατί ισχυρίζομαι πως σε φοβάμαι…»
10 αποφθέγματα του Φραντς Κάφκα που μας δείχνουν πως , μάλλον έπασχε από κοινωνικό άγχος.
1. Πλήρης εσωστρέφεια, σκέφτομαι τον εαυτό μου. Απαθής, ανούσιος, φοβισμένος. Δεν έχω τίποτα να πω σε κανέναν – ποτέ”.
(Αυτό το απόσπασμα θα μπορούσε να είναι ο ορισμός της διαταραχής κοινωνικού άγχους)
2. “Το να είμαι μόνος μου έχει μια δύναμη πάνω μου που δεν αποτυγχάνει ποτέ. Το εσωτερικό μου διαλύεται (προς το παρόν μόνο επιφανειακά) και είναι έτοιμο να απελευθερώσει ό,τι βρίσκεται βαθύτερα. Όταν είμαι ηθελημένα μόνος, αρχίζει να γίνεται μια μικρή τακτοποίηση του εσωτερικού μου και δεν χρειάζομαι τίποτε άλλο”.
(Ο Κάφκα εξηγεί πώς είναι να είσαι εσωστρεφής – κάποιος που εξαντλείται από τις κοινωνικές συναναστροφές και ενεργοποιείται από τη μοναξιά. Δεν έχουν απαραίτητα όλοι οι εσωστρεφείς διαταραχή κοινωνικού άγχους, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι με διαταραχή κοινωνικού άγχους τείνουν να είναι εσωστρεφείς)
3. “Γράφω διαφορετικά από ό,τι μιλάω, μιλάω διαφορετικά από ό,τι σκέφτομαι, σκέφτομαι διαφορετικά από τον τρόπο που θα έπρεπε να σκέφτομαι, και έτσι όλα προχωρούν στο βαθύτερο σκοτάδι”.
(Είναι σαν να λέει πως: Μπορώ να γράφω τόσο εύγλωττα, αλλά συχνά δυσκολεύομαι να μιλήσω με τον ίδιο τρόπο. Συνήθως ντρέπομαι να πω αυτό που πραγματικά σκέφτομαι. Και λόγω του κοινωνικού άγχους, σκέφτομαι πολύ πιο αρνητικά από ό,τι θα έπρεπε)
4. “Οι συνομήλικοί μου, τον τελευταίο καιρό, έχουν βρει τη συντροφικότητα μέσα από το μέσον της μέθης – αυτό τους κάνει κοινωνικούς. Εγώ, όμως, δεν μπορώ να αναγκάσω τον εαυτό μου να χρησιμοποιήσει ναρκωτικά για να εξαπατήσω τη μοναξιά μου – είναι το μόνο που έχω – και όταν τα ναρκωτικά και το αλκοόλ διαλυθούν, θα είναι το μόνο που έχουν και οι συνομήλικοί μου”.
(Μερικοί άνθρωποι αυτοθεραπεύουν το κοινωνικό τους άγχος με αλκοόλ, αλλά όπως και ο Κάφκα, το να μεθάς δε θα σε βοήθησε ποτέ πραγματικά)
5. “Ο άνθρωπος που είμαι στην παρέα των αδελφών μου ήταν εντελώς διαφορετικός από τον άνθρωπο που είμαι στην παρέα άλλων ανθρώπων. Ατρόμητος, δυνατός, εκπληκτικός, συγκινημένος όπως είμαι κατά τα άλλα μόνο όταν γράφω”.
(Εδώ παραδέχεται πως δεν αισθάνεται κοινωνικό άγχος με τη μικρότερη αδελφή του και να μπορούσε να μιλάει και να συμπεριφέρεται έτσι με όλους. Ομοίως, όταν γράφει δεν έχει νιώσει ποτέ κοινωνικό άγχος αρκέι να μην πρέπει να μιλήσει για όσα έγραψε μετά)
6. “Οι νευρικές καταστάσεις του χειρότερου είδους με ελέγχουν χωρίς παύση. Ό,τι δεν είναι λογοτεχνία με κάνει να βαριέμαι και το μισώ. Μου λείπει κάθε ικανότητα για την οικογενειακή ζωή, εκτός, στην καλύτερη περίπτωση, από την ιδιότητα του παρατηρητή. Δεν έχω κανένα οικογενειακό συναίσθημα και οι επισκέπτες με κάνουν να αισθάνομαι σχεδόν σαν να δέχομαι κακόβουλη επίθεση”.
(Μια τέλεια περιγραφή του κοινωνικού άγχους. Δεν είχα ποτέ σοβαρή σχέση και η ιδέα να κάνω παιδιά μοιάζει μερικές φορές με μακρινό όνειρο. Μπορώ να ταυτιστώ με το αίσθημα της επίθεσης, μας περιγράφει, όταν κάποιος προσπαθεί να μου μιλήσει. Το ένστικτό μου είναι να απομακρυνθώ όσο το δυνατόν γρηγορότερα)
7. “Δεν θέλεις να μας κάνεις παρέα;” Με ρώτησε πρόσφατα ένας γνωστός όταν με συνάντησε τυχαία μόνο μου μετά τα μεσάνυχτα σε μια καφετέρια που ήταν ήδη σχεδόν έρημη. “Όχι, δεν θέλω”, του είπα”.
(Με άλλα λόγια θα μας έλεγε ο Κάφκα: Στο παρελθόν, γνωστοί με έχουν δει μόνο μου και, ίσως λυπούνται για μένα, μου ζήτησαν να τους κάνω παρέα. Μερικές φορές αποδεχόμουν την πρόσκληση, αλλά τις περισσότερες φορές έλεγα όχι)
8. “Οι άνθρωποι αυτοχαρακτηρίζονται με όλα τα είδη των επιθέτων. Εγώ το μόνο που μπορώ να πω για τον εαυτό μου είναι “αηδιαστικά μίζερος και ανεπανόρθωτα δυστυχισμένος””.
(Το κοινωνικό άγχος πηγάζει συνήθως από το να έχεις μια βαθιά ριζωμένη χαμηλή αυτοεκτίμηση)
9. “Προσπαθώ διαρκώς να επικοινωνήσω κάτι μη ανακοινώσιμο, να εξηγήσω κάτι ανεξήγητο, να μιλήσω για κάτι που νιώθω μόνο στα κόκαλά μου και που μπορεί να βιωθεί μόνο σε αυτά τα κόκαλα. Βασικά δεν είναι τίποτε άλλο από αυτόν τον φόβο για τον οποίο έχουμε μιλήσει τόσο συχνά, αλλά ο φόβος εξαπλώνεται στα πάντα, ο φόβος για το μεγαλύτερο όπως και για το μικρότερο, ο φόβος, ο παραλυτικός φόβος να προφέρεις μια λέξη, αν και αυτός ο φόβος μπορεί να μην είναι μόνο φόβος αλλά και λαχτάρα για κάτι μεγαλύτερο από όλα αυτά που φοβίζουν”.
(Εδώ, ο Κάφκα μιλάει για το κοινωνικό άγχος -το φόβο του να μιλήσει- αλλά και για το γενικό άγχος, και τη δυσκολία του να περιγράψει με λέξεις πώς αισθάνεται αυτό το άγχος)
10. “Δεν έχω κοινωνική ζωή, δεν έχω περισπασμό- περνάω τα βράδια μου στο μικρό μπαλκόνι πάνω από το ποτάμι- δεν διαβάζω καν την Arbeiterzeitung και δεν είμαι καλός άνθρωπος… Δεν έχω καν αυτή την ανησυχία …. Βλέπετε, είμαι ένας γελοίος άνθρωπος- αν με συμπαθείτε λίγο, είναι από οίκτο- ο δικός μου ρόλος είναι ο φόβος”.
(Σε αυτό το γράμμα προς την Hedwig W., ο Κάφκα αποκαλύπτει έναν διαστρεβλωμένο τρόπο σκέψης που προκαλεί κοινωνικό άγχος. Έχουμε τόσο χαμηλή αυτοεκτίμηση του εαυτού μας, που πιστεύουμε ότι οι άλλοι δεν θα έχουν κανένα ενδιαφέρον να θέλουν να είναι μαζί μας ή να ακούσουν τι έχουμε να πούμε. Και αν κάποιος δείξει ενδιαφέρον, πιστεύουμε ότι το κάνει μόνο από οίκτο για εμάς)
Αρθούρος Ρεμπώ: 10 αποφθέγματα ενός ευαίσθητου, καταραμένου ποιητή που πέθανε σαν σήμερα
