Ο Ιπποκράτης της Καισάρειας (460-370 π.Χ., περίπου) αναγνωρίζεται ως ο σημαντικότερος ιατρικός φωστήρας στην ιστορία και του αποδίδεται εύστοχα το προσωνύμιο “πατέρας της ιατρικής”.
Η σημαίνουσα συμβολή του περιλαμβάνει την εκτεταμένη αύξηση της ιατρικής γνώσης, την απελευθέρωση της ιατρικής από τις δεισιδαιμονίες, τη χειραφέτηση από τις μαγικές και ιερατικές παραδόσεις και τη διαμόρφωση μιας μεθόδου και ενός ηθικού πλαισίου που παραμένει θεμελιώδες για το ιατρικό επάγγελμα.
Ο όρκος του Ιπποκράτη, που συνήθως αποδίδεται στον Ιπποκράτη, βρίσκεται στο Corpus Hippocraticum, αποτελώντας την έγκυρη συλλογή της ιατρικής ηθικής. Παραδοσιακά απαγγέλθηκε από τα επίδοξα μέλη της ομάδας του Ιπποκράτη, περιγράφοντας τα απαιτούμενα χαρακτηριστικά ενός γιατρού, συμπεριλαμβανομένης της βαθιάς μόρφωσης, της φιλανθρωπίας, της πραότητας, της σοβαρότητας, της διακριτικότητας και της εγκράτειας.
Η πρόσφατη επιστημονική συζήτηση έχει αμφισβητήσει τη συγγραφή του όρκου από τον Ιπποκράτη, υποστηρίζοντας ότι γράφτηκε μετά θάνατον, με τους υποστηρικτές του, ιδίως τον Γερμανό φιλόλογο και ιστορικό της ιατρικής Ludwig Edelstein (1902-1965), να προτείνουν τους Πυθαγόρειους ως τους πραγματικούς συγγραφείς.
Εξελισσόμενος με την εποχή, ο όρκος υπέστη τροποποιήσεις, αποβάλλοντας τις αναφορές σε αρχαίους θεούς κατά τη βυζαντινή περίοδο και υιοθετώντας μονοθεϊστική έκκληση. Το 1948, η Παγκόσμια Ιατρική Ένωση εισήγαγε μια σύγχρονη απόδοση στη “Διακήρυξη της Γενεύης”, τονίζοντας τις ανθρωπιστικές πτυχές του ιατρικού επαγγέλματος και τη σημασία του ιατρικού απορρήτου. Ακολούθησαν μεταγενέστερες αναθεωρήσεις, συνολικά έξι μέχρι σήμερα.
Η ενσωμάτωση του όρκου του Ιπποκράτη στην ελληνική νομοθεσία είναι εμφανής στον Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας (Νόμος 3418/05, άρθρο 2 παράγραφος 2 στοιχείο α)), ο οποίος επιβάλλει την τήρηση του όρκου, τη συμμόρφωση με την ισχύουσα νομοθεσία και την αποφυγή ενεργειών που βλάπτουν την τιμή, την αξιοπρέπεια και την εμπιστοσύνη του κοινού στο ιατρικό επάγγελμα.
Ιπποκράτης: 10 αποφθέγματα του «πατέρα» της δυτικής ιατρικής
O όρκος του Ιπποκράτη από το αρχαίο κέιμενο
‘Ομνυμι Απόλλωνα ιητρόν και Ασκληπιόν και Υγείαν και Πανάκειαν και θεούς πάντας τε και πάσας, ίστορας ποιεύμενος, επιτελέα ποιήσειν κατά δύναμιν και κρίσιν εμήν όρκον τόνδε καί συγγραφήν τήνδε· ηγήσεσθαι μεν τον διδάξαντά με την τέχνην ταύτην ίσα γενέτησιν εμοίς, και βίου κοινώσεσθαι, και χρεών χρηΐζοντι μετάδοσιν ποιήσεσθαι, και γένος το έξ αυτού αδελφοίς ίσον επικρινείν άρρεσι, καί διδάξειν την τέχνην ταύτην, ήν χρηΐζωσι μανθάνειν, άνευ μισθού καί συγγραφής, παραγγελίης τε καί ακροήσιος και της λοίπης απάσης μαθήσιος μετάδοσιν ποιήσεσθαι υιοίς τε εμοίς και τοις του εμέ διδάξαντος, και μαθητήσι συγγεγραμμένοις τε καί ώρκισμένοις νόμω ιητρικώ, άλλω δέ ουδενί. διαιτήμασί τε χρήσομαι επ’ ώφελείη καμνόντων κατά δύναμιν και κρίσιν εμήν, επί δηλήσει δε και αδικίη είρξειν. ου δώσω δε ουδέ φάρμακον ουδενί αιτηθείς θανάσιμον, ουδέ υφηγήσομαι συμβουλίην τοιήνδε· ομοίως δε ουδέ γυναικί πεσσόν φθόριον δώσω αγνώς δε και οσίως διατηρήσω βίον τον εμόν και τέχνην την εμήν. ου τεμέω δε ουδέ μην λιθιώντας, εκχωρήσω δε εργάτησιν ανδράσι πρήξιος τήσδε. ες οικίας δε οκόσας αν εσίω, εσελεύσομαι επ’ ωφελείη καμνόντων, εκτός εών πάσης αδικίης εκουσίης και φθορίης, της τε άλλης και αφροδισίων έργων επί τε γυναικείων σωμάτων και ανδρώων, ελευθέρων τε και δούλων. α δ’ αν εν θεραπείη ή ακούσω, ή καί άνευ θεραπείης κατά βίον ανθρώπων, α μη χρή ποτε εκλαλείσθαι έξω, σιγήσομαι, άρρητα ηγεύμενος είναι τα τοιαύτα. όρκον μεν ουν μοι τόνδε επιτελέα ποιέοντι, και μη συγχέοντι, είη επαύρασθαι και βίου και τέχνης δοξαζομένω παρά πάσιν ανθρώποις ες τον αιεί χρόνον- παραβαίνοντι δε και επιορκέοντι,
O όρκος του Ιπποκράτη σε νεοελληνική απόδοση
Ορκίζομαι στον θεό Απόλλωνα τον ιατρό και στον θεό Ασκληπιό και στην Υγεία και στην Πανάκεια και επικαλούμενος τη μαρτυρία όλων τών θεών και τών θεαινών ότι θα εκτελέσω κατά τη δύναμη και την κρίση μου τον όρκο αυτόν και τη συμφωνία αυτή. Να θεωρώ τον διδάσκαλό μου της ιατρικής τέχνης ίσο με τους γονείς μου και κοινωνό του βίου μου. Και όταν χρειάζεται χρήματα να μοιράζομαι μαζί του τα δικά μου. Να θεωρώ την οικογένειά του αδέλφια μου και να τούς διδάσκω αυτή την τέχνη αν θέλουν να τή μάθουν, χωρίς δίδακτρα ή άλλη συμφωνία. Να μεταδίδω τους κανόνες ηθικής, την προφορική διδασκαλία και όλες τις άλλες ιατρικές γνώσεις στους γιους μου, στους γιους τού δασκάλου μου και στους εγγεγραμμένους μαθητές που πήραν τον ιατρικό όρκο, αλλά σε κανέναν άλλο. Θα χρησιμοποιώ τη θεραπεία για να βοηθήσω τους ασθενείς κατά τη δύναμη και την κρίση μου, αλλά ποτέ για να βλάψω ή να αδικήσω. Ούτε θα δίνω θανατηφόρο φάρμακο σε κάποιον που θα μού τό ζητήσει, ούτε θα τού κάνω μια τέτοια υπόδειξη. Παρομοίως, δεν θα εμπιστευθώ σε έγκυο γυναίκα μέσο που προκαλεί έκτρωση. Θα διατηρώ αγνή και άσπιλη και τη ζωή και την τέχνη μου. Δεν θα χρησιμοποιώ νυστέρι ούτε σε αυτούς που πάσχουν από λιθίαση, αλλά θα παραχωρώ την εργασία αυτή στους ειδικούς της τέχνης. Σε όσα σπίτια πηγαίνω, θα μπαίνω για να βοηθήσω τους ασθενείς και θα απέχω από οποιαδήποτε εσκεμμένη βλάβη και φθορά, και ιδίως από γενετήσιες πράξεις με άνδρες και γυναίκες, ελεύθερους και δούλους. Και όσα τυχόν βλέπω ή ακούω κατά τη διάρκεια τής θεραπείας ή και πέρα από τις επαγγελματικές μου ασχολίες στην καθημερινή μου ζωή, αυτά που δεν πρέπει να μαθευθοτιν παραέξω δεν θα τά κοινοποιώ, θεωρώντας τα θέματα αυτά μυστικά. Αν τηρώ τον όρκο αυτό και δεν τόν παραβώ, ας χαίρω πάντοτε υπολήψεως ανάμεσα στους ανθρώπους για τη ζωή και για την τέχνη μου. Αν όμως τόν παραβώ και επιορκήσω, ας πάθω τα αντίθετα.
Όρκος πτυχιούχων Ιατρικής ΕΚΠΑ
Του πτυχίου της Ιατρικής αξιωθείς, όρκον ομνύω προ του Πρυτάνεως και του Προέδρου της Ιατρικής Σχολής και πίστιν καθομολογώ τήνδε: Από του ιερού περιβόλου του σεπτού τούτου τεμένους των Μουσών εξερχόμενος κατ΄ επιστήμην βιώσομαι, ασκών ταύτην δίκην θρησκείας εν πνεύματι και αληθεία. Ούτω χρήσιμον εμαυτόν καταστήσω προς άπαντας τους δεσμένους της εμής αρωγής, και εν πάση ανθρώπων κοινωνίας αεί προν ειρήνην και χρηστότητα ηθών συντελέσω, βαίνων εν ευθεία του βίου οδώ, προς την αλήθειαν και το δίκαιον αποβλέπων και τον βίον ανυψών εις τύπον αρετής υπό την σκέπην της σοφίας. Ταύτην την επαγγελίαν επιτελούντι είη μοι, συν τη ευλογία των εμών καθηγητών και πεφιλημένων δασκάλων, ο θεόν εν τω βίω βοηθός.
10 αποφθέγματα για να φτάσεις στην ευτυχία, σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες
