Στη σφαίρα του διανοητικού λόγου, λίγες φιγούρες είναι τόσο μεγάλες ή προκαλούν τόσες αντιπαραθέσεις όσο ο Φρόυντ.
Η κληρονομιά του Φρόυντ είναι τόσο πολύπλοκη και αινιγματική όσο και η ανθρώπινη ψυχή που προσπάθησε να διαλευκάνει.
Στο «Το λυκόφως ενός ειδώλου – Φροϋδική μυθοπλασία», ο Michelle Onfrey ξεκινά μια τολμηρή εξερεύνηση της ζωής και του έργου του Φρόυντ, ξεφλουδίζοντας τα στρώματα του μύθου και της παρανόησης για να αποκαλύψει τον άνθρωπο πίσω από το είδωλο. Με αιχμηρό πνεύμα και νιτσεϊκή διορατικότητα, ο Onfrey μας προκαλεί να επανεξετάσουμε τις υποθέσεις μας για τον Φρόυντ και τις επαναστατικές θεωρίες του.
Στην καρδιά της θέσης του Onfrey βρίσκεται μια ριζοσπαστική πρόταση: ότι το ψυχαναλυτικό πλαίσιο του Φρόυντ δεν είναι απλώς μια επιστημονική πειθαρχία αλλά μια βαθιά προσωπική οδύσσεια αυτογνωσίας. Αντλώντας έμπνευση από την έννοια της «ψυχοβιογραφίας» του Νίτσε, ο Onfrey μας καλεί να εμβαθύνουμε στα βάθη του ψυχισμού του Φρόυντ, εξερευνώντας την περίπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ των θεωριών του και του δικού του υπαρξιακού ταξιδιού.
Μακριά από το να επιδιώκει να διαλύσει ή να απαξιώσει τον Φρόυντ, ο Μισέλ Ονφρέ προσπαθεί να τον κατανοήσει με τους δικούς του όρους – ως ένα ελαττωματικό και πολύπλευρο ανθρώπινο ον που παλεύει με τις πολυπλοκότητες του δικού του εσωτερικού κόσμου. Μέσα από σχολαστική ανάλυση και διεισδυτική διορατικότητα, ο Onfrey αποκαλύπτει τον Φρόυντ ως έναν άνθρωπο που επιδίδεται σε μια αδυσώπητη αναζήτηση της αυτογνωσίας, χρησιμοποιώντας την ίδια του τη ζωή ως καμβά πάνω στον οποίο ζωγράφιζε τις θεωρίες του για το ασυνείδητο.
Η «Μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα, ιδωμένη μέσα από τον Φρόυντ
Μισέλ Ονφρέ: «Το Λυκόφως ενός Ειδώλου – Η Φροϋδική Μυθοπλασία» – Εκδόσεις Εξάντας, Αθήνα 2012
Ο Φρόυντ απεχθανόταν τη φιλοσοφία και τους φιλοσόφους. Ως ένας πραγματικός νιτσεϊστής, παρόλο που δεν το παραδέχτηκε ποτέ, πρότεινε την απογύμνωση των ασυνείδητων κινήτρων των στοχαστών για την ανάγνωση της πνευματικής παραγωγής τους ως ερμηνεία των σωμάτων τους!
Ως εκ τούτου, ας προσπαθήσουμε να εφαρμόσουμε στην περίπτωση του Φρόυντ την «ψυχοβιογραφία» την οποία προτείνει στο έργο “Το ενδιαφέρον που παρουσιάζει η ψυχανάλυση” [ΧΙΙ. 113].
Ο σκοπός; Όχι να καταστρέψουμε τον Φρόυντ, να τον ξεπεράσουμε, να τον απορρίψουμε, να τον κατακρίνουμε, να τον περιφρονήσουμε, να τον χλευάσουμε, αλλά να κατανοήσουμε ότι η διδασκαλία του υπήρξε κατ’ αρχάς μια αυτοβιογραφική υπαρξιακή περιπέτεια, αυστηρώς προσωπική: ένα εγχειρίδιο με οδηγίες χρήσης αποκλειστικά για τον εαυτό του, μια οντολογική φόρμουλα ώστε να επιβιώσει παρά τα πολλά βάσανα της ύπαρξής του…
Η θέση του παρόντος βιβλίου είναι ότι η ψυχανάλυση αποτελεί μια επιστήμη ορθή και αληθή μόνο όσον αφορά στον Φρόυντ και κανέναν άλλο. Χρησιμοποιεί τις έννοιες της τεράστιας φροϋδικής σάγκας για να στοχαστεί αρχικά περί της δικής του ύπαρξης, να βάλει τάξη στη ζωή του: η κρυπτομνησία, η αυτοανάλυση, η ερμηνεία του ονείρου, η ψυχοπαθολογική έρευνα, το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, το οικογενειακό μυθιστόρημα, η πρωτόγονη ορδή, ο φόνος του πατέρα, ο ρόλος της σεξουαλικότητας στην αιτιολογία των νευρώσεων, η μετουσίωση αποτελούν μεταξύ άλλων καθαρά αυτοβιογραφικά θεωρητικά στοιχεία.
Ο φροϋδισμός αποτελεί λοιπόν, όπως ο σπινοζισμός ή ο νιτσεϊσμός, ο πλατωνισμός ή ο καρτεσιανισμός, ο αυγουστινισμός ή ο καντιανισμός, μια ατομική θεώρηση του κόσμου με καθολικές αξιώσεις. Η ψυχανάλυση είναι η αυτοβιογραφία ενός ανθρώπου που επινοεί έναν δικό του κόσμο για να ζήσει με τις φαντασιώσεις του – σαν οποιονδήποτε φιλόσοφο…
Θα τελειώσω αυτή τη νιτσεϊκή ανάλυση του Φρόυντ με τον… Νίτσε, ο οποίος του δίνει μια απάντηση στην ερώτηση “Τι να κάνουμε την ψυχανάλυση;” με την παρακάτω φράση του Αντίχριστου. Με καταπληκτικό χιούμορ δίνει μια χρήσιμη συνταγή για τη λύση του προβλήματός μας: «Κατά βάθος, δεν υπήρξε παρά μόνο ένας χριστιανός, κι αυτός πέθανε στο σταυρό», γράφει ο πατέρας του Ζαρατούστρα…
Θα μπορούσαμε λοιπόν να προσθέσουμε από τη μεριά μας, ως ευτυχείς συνένοχοι του μεγάλου νιτσεϊκού γέλιου: «Κατά βάθος, δεν υπήρξε παρά μόνον ένας φροϋδιστής, κι αυτός πέθανε στο κρεβάτι του στο Λονδίνο, στις 23 Σεπτεμβρίου 1939».
Όλα αυτά δεν θα ήταν τόσο σοβαρά αν και ο ένας και ο άλλος, Χριστός και Φρόυντ, δεν αποκτούσαν οπαδούς και δεν δημιουργούσαν μια θρησκεία που εξαπλώθηκε σ’ ολόκληρο τον πλανήτη…
Ελπίζω να έγινα κατανοητός: αυτό το βιβλίο είναι μια νέα Πραγματεία περί αθεολογίας με υλικό την ψυχανάλυση.
Μια νέα προσέγγιση του «μυστικού πίνακα γραφής» του Φρόυντ: Η άγνωστη ιστορία των πλακών από κερί
