Ο Καζαντζάκης για τον πατέρα του: «Δε θυμούμαι ποτέ να μου ‘πε λόγο τρυφερό… μου παρέδινε τη φλόγα της γενεάς αγέλαστος»

Η ζωή και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη διερευνούσαν συχνά, μέσα από τα σημαντικά έργα του, τα βαθιά ρεύματα της ψυχής και της καταγωγής του.

Στις ακόλουθες 8 μαρτυρίες – αποφθέγματα του Καζαντζάκη είναι σαν να έχει δανειστεί την πένα του το παιδί που έμεινε μέσα του, αναδεικνύοντας τα χαρακτηριστικά της παιδικής του ηλικίας. Άλλωστε όλοι παραμένουμε παιδιά, βαθιά μέσα μας.

Ο Καζαντζάκης μάχεται με τα κληροδοτήματα του. Ο πατέρας του, μια αυστηρή φιγούρα που δεν πρόσφερε ποτέ στοργή, κληροδότησε μια φλόγα περηφάνειας, δύναμης και προκλητικότητας. Η μητέρα του, αντίθετα ενσάρκωνε την αγιότητα και την τρυφερότητα, το μαλακό αντίβαρο στον τραχύ ανδρισμό του πατερά του. Μαζί , αυτές οι δυνάμεις δημιουργήσαν μια διαρκή πάλη μέσα στον Καζαντζάκη, μια μάχη ανάμεσα στο ηρωικό και το άγιο, την ωμή δύναμη της ζωής και την ευαίσθητη ομορφιά της αγάπης.

Νίκος Καζαντζάκης: «πιστεύω ακλόνητα στην ανισότητα των ανθρώπων»

8 καταθέσεις του Νίκου Καζαντζάκη για τη ζωή του και τους γονείς του από τα έργα του: «Ο Καπετάν Μιχάλης»,  «Αναφορά στον Γκρέκο» και  «Συμπόσιον»

1. Σηκώθηκα κ’ έτρεμα νιώθοντας απάνου μου βαρύ τον ίσκιο του κυρού μου. Δε θυμούμαι ποτέ να μου ‘πε λόγο τρυφερό, ποτέ να με χαδέψει˙ μου παρέδινε τη φλόγα της γενεάς αγέλαστος, σκληρός και με πρόσταζε να τους ξεπεράσω όλους σε δύναμη, σε περηφάνια και σε πείσμα….
2. Δεν πειράζει πατέρα˙ τέλεψες το χρέος σου: γέννησες γιο ανώτερο σου˙ στάσου εδώ σημαδούρα˙ εγώ θα πάω πιο πέρα.
3. Χωρίς τον αγώνα αυτό, η ζωή μου θα ‘παιρνε άλλο δρόμο κι ο Θεός, σίγουρα, άλλο πρόσωπο.
4. …Στορώ με λεπτομέρειες την παιδική μου ηλικία, όχι γιατί είναι μεγάλη η γοητεία από τις πρώτες θύμησες, παρά γιατί στην ηλικία αυτή, όπως και στα ονείρατα, ένα ασήμαντο φαινομενικά περιστατικό ξεσκεπάζει, όσο καμιά αργότερα ψυχολογική ανάλυση, χωρίς φτιασίδια, το αληθινό πρόσωπο της ψυχής. Κι επειδή τα εκφραστικά μέσα στην παιδική ηλικία ή στ’ όνειρο είναι πολύ απλά γι’ αυτό και το πιο πολύπλοκο εσωτερικό πλούτος απαλλάσσεται απ’ όλα τα περιττά κι απομένει μονάχα η ουσία.
5. Η μάνα μου ήταν μια αγία γυναίκα. Πώς μπόρεσε πενήντα χρόνια, χωρίς να σπάσει η καρδιά της, να νιώθει πλάϊ της την αναπνοή και το χνότο του λιόντα;
6. Όταν, γράφοντας , θέλω να μιλήσω για τη θάλασσα, για τη γυναίκα, για το Θεό, σκύβω απάνω στο στήθος μου κι αφουκράζουμαι τί λέει το παιδί μέσα μου, αυτό μου υπαγορεύει, κι αν τύχει κάπως να ζυγώσω με λόγια και να στορίσω τις μεγάλες ετούτες δυνάμεις – τη θάλασσα, τη γυναίκα, το Θεό – στο παιδί που ζει ακόμα μέσα μου το χρωστώ. Ξαναγίνουμε παιδί για να μπορώ να βλέπω με μάτια παρθένα, για πρώτη πάντα φορά, τον κόσμο.
7. Ποτέ, εμείς που τόσο αγαπιούμαστε, δεν είχαμε σταυρώσει ένα τρυφερό λόγο˙ παίζαμε και τσαγκρουνιούμαστε σα θεριά.. Αυτός φίνος, ειρωνικός, πολιτισμένος˙ εγώ βάρβαρος. Αυτός συγκρατημένος, εξαντλώντας άνετα όλα τα φανερώματα της ψυχής του γύρα από το χαμόγελοֺ εγώ απότομος, ξεσπώντας σε ανάρμοστο απολίτιστο γέλιο. Έκανε να καμουφλάρω κι εγώ μ’ ένα σκληρό λόγο την ταραχή μου, μα ντράπηκα. ‘Όχι , δεν ντράπηκα˙ δεν μπόρεσα. Έσφιξα το χέρι του˙ το κρατούσα και δεν το άφηνα. Με κοίταξε με απορία………». …«Η πρώτη μου λαχτάρα στάθηκε η λευτεριά˙ η δεύτερη, που κρυφά μέσα μου ακόμα αποκρατάει και με βασανίζει, η δίψα της αγιοσύνης. Ήρωας συνάμα κι άγιος,να το ανώτατο πρότυπο του ανθρώπου˙ από παιδί είχα στερεώσει από πάνω μου, στο γαλάζιο αγέρα, το πρότυπο ετούτο.»
8. Κυκλοφορούν κι οι δυό γονέοι στο αίμα μου, ο ένας άγριος , σκληρός, αγέλαστος, η μάνα μου τρυφερή, αγαθή, άγια· σε όλη μου τη ζωή τους κουβαλώ, κανένας τους δεν πέθανε· όσο ζω θα ζουν κι αυτοί μέσα μου και θα μάχουνται, καθένας τους αντίθετα, να κυβερνήσουν τη σκέψη και την πράξη. Και σε όλη μου τη ζωή ετούτοι είναι ο αγώνας μου: να τους φιλιώσω, να μου δώσει ο ένας τη δύναμη του, ο άλλος την τρυφεράδα…

Ο Νίκος Καζαντζάκης και η λογοκλοπή – Ποια αποσπάσματα είχε οικειοποιηθεί;