Ο Μπακούνιν χρησιμοποιεί τις διδασκαλίες του Χριστού για να εκθέσει αυτό που θεωρεί ως ηθική και κοινωνική παρακμή των πλούσιων θρησκευόμενων ατόμων που αποτυγχάνουν να ζήσουν σύμφωνα με τις αξίες που φαινομενικά υποστηρίζουν.
Πολλοί δε γνωρίζουν πως ο Μπακούνιν ανέλυσε τον πλούτο και τη συμπεριφορά των αστών απέναντι σε αυτόν μέσα από το χριστιανικό πρίσμα και προκαλούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον οι παρατηρήσεις του.
Το παρακάτω απόσπασμα είναι ένας κριτικός προβληματισμός του Μιχαήλ Μπακούνιν σχετικά με τη σχέση μεταξύ του πλούτου, της κοινωνικής συμπεριφοράς και των θρησκευτικών διδασκαλιών, συγκεκριμένα εκείνων του Ιησού.
Ο Μπακούνιν υπογραμμίζει την υποκρισία που αντιλαμβάνεται στα πλούσια, θρησκευόμενα άτομα που ισχυρίζονται ότι ακολουθούν τις διδασκαλίες του Χριστού, ενώ παράλληλα συγκεντρώνουν και απολαμβάνουν τον υλικό πλούτο, τον οποίο ο Χριστός καταδίκασε ρητά.
Ακολουθεί μια ανάλυση των βασικών σημείων:
1. Οι διδασκαλίες του Χριστού για τον πλούτο: Ο Μπακούνιν αναφέρεται σε ρήσεις του Ιησού από τα Ευαγγέλια, οι οποίες τονίζουν το ασυμβίβαστο της επιδίωξης του υλικού πλούτου και της επίτευξης της πνευματικής σωτηρίας. Ο Ιησούς συμβούλευε να μην συσσωρεύουμε γήινους θησαυρούς, υποδηλώνοντας ότι η πραγματική εστίαση πρέπει να είναι στον πνευματικό πλούτο.
2. Ασυμβίβαστο του πλούτου και της σωτηρίας: Ο Μπακούνιν υποστηρίζει ότι η παραγωγή πλούτου είναι μια κοινωνική πράξη που έρχεται σε αντίθεση με την προσωπική σωτηρία. Υποστηρίζει ότι η επιθυμία για υλικό πλούτο και η αναζήτηση της σωτηρίας της ψυχής του ατόμου είναι αμοιβαία αποκλειόμενοι στόχοι.
3. Κριτική των πλούσιων χριστιανών: Ο Μπακούνιν φαντάζεται τη δυσφορία των πλούσιων χριστιανών όταν έρχονται αντιμέτωποι με αυτές τις διδασκαλίες. Υπονοεί ότι ο τρόπος ζωής τους έρχεται σε έντονη αντίθεση με τον ασκητισμό που υποστήριζε ο Ιησούς.
4. Ειρωνεία και υποκρισία: Επισημαίνει την ειρωνεία ότι οι πλούσιοι, οι οποίοι συχνά δηλώνουν την πίστη τους, φαίνεται να δίνουν προτεραιότητα στον υλικό πλούτο έναντι της πνευματικής σωτηρίας. Υποστηρίζει σαρκαστικά ότι τα άτομα αυτά αφήνουν ουσιαστικά την πνευματική σωτηρία στους φτωχούς, ενώ διατηρούν τον υλικό πλούτο για τον εαυτό τους.
5. Ηθικό και κοινωνικό σχόλιο: Η κριτική του Μπακούνιν επεκτείνεται σε έναν ευρύτερο σχολιασμό των κοινωνικών αξιών και των ηθικών αντιφάσεων των εύπορων. Υπονοεί ότι η αληθινή προσήλωση στις χριστιανικές αρχές θα απαιτούσε την αποκήρυξη της υλικής άνεσης υπέρ της πνευματικής ακεραιότητας.
Μιχαλ Μπακούνιν, Φιλοσοφία-Θρησκεία-Ἠθική, μτφρ. Ζήσης Σαρίκας, ἐκδ. Πανοπτικόν
(…) δεν είπε ο Ιησούς Χριστός στους μαθητές του : «μην μαζέψεις για τον εαυτό σου θησαυρούς πάνω στη γη, γιατί εκεί που είναι ο θησαυρός σου εκεί θα είναι πάντα και η καρδιά σου» και «Ευκολότερο είναι να περάσει από το μάτι μιας βελόνας ένα χοντρό σκοινί παρά να μπει στο βασίλειο του Θεού ένας πλούσιος» ; (Μπορώ πολύ καλά να φανταστώ την έκφραση στις φάτσες των ευσεβών μας και πλούσιων αστών προτεσταντών της Αγγλίας, της Αμερικής, της Γερμανίας και Ελβετίας, όταν διαβάζουν αυτές τις φράσεις του Ευαγγελίου, που είναι τόσο κατηγορηματικές και δυσάρεστες γι αυτούς).
Η παραγωγή του πλούτου είναι κατ’ ανάγκην κοινωνική πράξη και ασυμβίβαστη με την προσωπική σωτηρία. Ο Ιησούς Χριστός είχε δίκιο: η επιθυμία για υλικά πλούτη και η σωτηρία της αθάνατης ψυχής είναι απόλυτα ασυμβίβαστες, και αν κανείς πιστεύει στην αθανασία της ψυχής, δεν είναι καλύτερο να αποποιηθεί την άνεση και την πολυτέλεια που του παρέχει η κοινωνία και να ζει μόνο με ρίζες, όπως έκαναν οι άγιοι ερημίτες, προσπαθώντας να σώσουν τις ψυχές τους εσαεί, από το να απωλέσει την ψυχή του, ως τίμημα για μερικά χρόνια υλικών απολαύσεων ;
Ο υπολογισμός αυτός είναι τόσο απλός, τόσο φανερά σωστός, που μας υποχρεώνει να σκεφτούμε ότι οι ευσεβείς και πλούσιοι αστοί, οι τραπεζίτες, βιομήχανοι και έμποροι, που κάνουν τόσο θαυμάσια δουλειά με μέσα τόσο γνωστά, και που συνεχίζουν να επαναλαμβάνουν τις ρήσεις των Ευαγγελίων, παραιτούνται από την αθανασία της ψυχής, αφήνοντάς την γενναιόδωρα στο προλεταριάτο, ενώ οι ίδιοι ταπεινά κρατούν για τον εαυτό τους αυτά τα μίζερα υλικά αγαθά που μαζεύουν πάνω σ αυτή τη γη. ”
Ο πρόδρομος του Νίτσε – Μαξ Στίρνερ: «Το θεϊκό είναι υπόθεση του Θεού· το ανθρώπινο, του ανθρώπου»
