Νίκος Καζαντζάκης: 30 αποφθέγματα, ο αφορισμός και οι εμπνεόμενες ταινίες

Ο Νίκος Καζαντζάκης μπορεί να γίνει ένα λογοτεχνικό κομμάτι απόλαυσης μέσα από τα αποφθέγματά του. Κατέλαβε μέρος της ελληνικής ιστορίας μέσα από τα βιβλία του, τον αφορισμό του ακόμη και μέσα από τις ταινίες που δημιουργήθηκαν, καθώς ήταν εμπνεόμενες από το έργο του.

Ο Νίκος Καζαντζάκης θα μας δώσει μια γεύση απ’ το έργο του μέσα από 30 αποφθέγματα καθοριστικής σημασίας.

Αν και το έργο του Καζαντζάκη έχει κριθεί πολύ αυστηρά από τους σημερινούς λογοτέχνες και φιλοσόφους (κυρίως για τη μετάφραση της Ιλιάδας ομολογουμένως μια αρκετά μέτρια δουλειά)  ένα πράγμα είναι αδιαμφισβήτητο, ο τρόπος γραφής του ήταν εξαιρετικός  και μοναδικός και τον συγκαταλέγουν σε ένα από τα σημαίνοντα  πρόσωπα της ελληνικής λογοτεχνίας.

Κώστας Καρυωτάκης: Ποιήματα ενός «φάρου» που αναμετρήθηκε με το σκοτάδι

Ποιος ήταν ο Νίκος Καζαντζάκης; 

Ο Νίκος Καζαντζάκης, ένα όνομα που αντηχεί με λογοτεχνική θέρμη και φιλοσοφικό βάθος, ο Έλληνας συγγραφέας του οποίου η συμβολή άφησε ανεξίτηλο σημάδι τόσο στη λογοτεχνία όσο και στη σκέψη. Γεννημένος το 1883 στο Ηράκλειο της Κρήτης, ξεκίνησε μια λογοτεχνική οδύσσεια που έμελλε να καθορίσει την κληρονομιά του.

Ποια ήταν η φιλοσοφία του; 

Ο Καζαντζάκης δεν ήταν απλώς ένας συγγραφέας, αλλά ένας αναζητητής αληθειών, ένας στοχαστικός νους που ερευνούσε τα μυστήρια της ύπαρξης. Η φιλοσοφία του μπορεί να παρομοιαστεί με ένα μωσαϊκό υφασμένο από τον υπαρξισμό, την πνευματικότητα και τον ανθρωπισμό. Ασχολήθηκε με ερωτήματα σχετικά με τον ανθρώπινο σκοπό, το θείο και τη φύση της πραγματικότητας, διαμορφώνοντας τις σκέψεις του σε αφηγήσεις που ξεπερνούν τα όρια του χρόνου και του πολιτισμού.

Νίκος Καζαντζάκης: 30 αποφθέγματα απ’ τα βιβλία του:

1. “Δεν ελπίζω σε τίποτα. Δεν φοβάμαι τίποτα. Είμαι ελεύθερος”.
2. “Για να πετύχουμε, πρέπει πρώτα να πιστέψουμε ότι μπορούμε”.
3. “Ο Θεός αλλάζει την εμφάνισή του κάθε δευτερόλεπτο. Μακάριος είναι ο άνθρωπος που μπορεί να τον αναγνωρίσει σε όλες τις μεταμφιέσεις του”.
4. “Οι αληθινοί δάσκαλοι χρησιμοποιούν τους εαυτούς τους ως γέφυρες τις οποίες προσκαλούν τους μαθητές τους να διασχίσουν- στη συνέχεια, αφού διευκολύνουν τη διάβασή τους, καταρρέουν με χαρά, ενθαρρύνοντάς τους να δημιουργήσουν τη δική τους”.
5. “Για να καταλάβει κανείς τον κόσμο, πρέπει να απομακρυνθεί από αυτόν κατά περίπτωση”.
6. “Ο άνθρωπος χρειάζεται λίγη τρέλα, αλλιώς δεν θα τολμήσει ποτέ να κόψει το σχοινί και να ελευθερωθεί”.
7. “Είναι αδύνατο για μας να παραβούμε το νόμο. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να παραβούμε τον εαυτό μας ενάντια στο νόμο”.
8. “Ο άνθρωπος χρειάζεται λίγη τρέλα, αλλιώς δεν τολμάει ποτέ να κόψει το σχοινί και να είναι ελεύθερος”.
9. “Αφού δεν μπορούμε να αλλάξουμε την πραγματικότητα, ας αλλάξουμε τα μάτια που βλέπουν την πραγματικότητα”.
10. “Στη ζωή μας υπάρχει ένα μόνο χρώμα, όπως στην παλέτα ενός καλλιτέχνη, το οποίο παρέχει το νόημα της ζωής και της τέχνης. Είναι το χρώμα της αγάπης”.
11. “Ένιωσα για άλλη μια φορά πόσο απλό και λιτό πράγμα είναι η ευτυχία: ένα ποτήρι κρασί, ένα ψητό κάστανο, ένα ταλαίπωρο βραστήρα, ο ήχος της θάλασσας. Τίποτα άλλο”.
12. “Δεν ελπίζω τίποτα. Δεν φοβάμαι τίποτα. Είμαι ελεύθερος”.
13. “Ο αληθινός άνθρωπος αποκαλύπτεται στις δύσκολες στιγμές. Έτσι, όταν έρχονται τα προβλήματα, σκεφτείτε τον εαυτό σας σαν έναν παλαιστή που ο Θεός, σαν προπονητής, τον έχει ζευγαρώσει με έναν σκληρό νεαρό. Για ποιο σκοπό; Για να σε μετατρέψει σε υλικό ολυμπιακής κλάσης”.
14. “Για να μπορέσεις να πεις “σ’ αγαπώ” πρέπει πρώτα να είσαι σε θέση να πεις το “εγώ””.
15. “Κάθε τέλειος ταξιδιώτης δημιουργεί πάντα τη χώρα στην οποία ταξιδεύει”.
16. “Το πιο σημαντικό πράγμα στη γη είναι να αισθάνεσαι”.
17. “Έχω το θάρρος να φοβάμαι”.
18. “Η προσευχή μου δεν είναι το κλαψούρισμα ενός ζητιάνου ούτε μια εξομολόγηση αγάπης. Ούτε είναι ο ασήμαντος υπολογισμός ενός μικρού εμπόρου: Δώστε μου και θα σας δώσω”.
19. “Η αξία ενός ανθρώπου δεν μετριέται από το μέγεθος των ονείρων του, αλλά από το μέγεθος της αφοσίωσής του”.
20. “Αυτό που χρειαζόμαστε είναι να αγαπάμε χωρίς να κουραζόμαστε. Πώς καίγεται μια λάμπα; Μέσω της συνεχούς εισροής μικρών σταγόνων λαδιού”.
21. “Στη μονότονη, καθημερινή μας ζωή, χάνουμε την αίσθηση του θαύματος και του δέους. Μένουμε εγκλωβισμένοι στη ρουτίνα και ξεχνάμε να θαυμάζουμε το εξαιρετικό”.
22. “Στο πλατύ πεδίο της μάχης του κόσμου, στο μπιβουάκ της ζωής, μην είστε σαν βουβά, οδηγημένα βοοειδή! Γίνε ήρωας στη διαμάχη!”
23. “Έχεις το πινέλο σου, έχεις τα χρώματά σου, ζωγραφίζεις τον παράδεισο και μετά μπαίνεις μέσα”.
24. “Το σημαντικό δεν είναι τι γράφουμε, αλλά πώς γράφουμε, και κατά τη γνώμη μου ο σύγχρονος συγγραφέας πρέπει να είναι πάνω απ’ όλα τυχοδιώκτης, πρόθυμος να πάρει κάθε ρίσκο και να είναι έτοιμος να ναυαγήσει στην προσπάθειά του, αν χρειαστεί. Με άλλα λόγια, πρέπει να γράφουμε επικίνδυνα”.
25. “Είθε τα χέρια σας να είναι ευλογημένα, είθε η ιερή τέχνη σας να αντέξει”.
26. “Το να βλέπεις κάτι όμορφο και να το καταλαβαίνεις είναι χαρά”.
27. “Η καρδιά, όπως και το στομάχι, θέλει μια ποικίλη διατροφή”.
28. “Το μόνο που ελπίζω είναι να αφήσω ένα ίχνος υπολείμματος στη γη”.
29. “«Ν’ αγαπάς την ευθύνη να λες εγώ, εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω.”
30. “Χωρίς πληρότητα κατανόησης, υπομονή και ψωμί, η ζωή του ανθρώπου δεν είναι παρά να υπομένει, να υπομένει και να υπομένει και να υπομένει το κενό”.

Σημαντικά έργα και κινηματογραφικές διασκευές:

Η πένα του Καζαντζάκη απέδωσε πληθώρα έργων που συνεχίζουν να γοητεύουν τους αναγνώστες σε όλο τον κόσμο. Το εμβληματικό μυθιστόρημά του “Ζορμπάς ο Έλληνας” ζωγράφισε μια ζωντανή εικόνα της ζωής, της αγάπης και του ανθρώπινου πνεύματος. Αυτό το λογοτεχνικό αριστούργημα δεν περιορίστηκε στις σελίδες ενός βιβλίου- βρήκε τον δρόμο του στην κινηματογραφική οθόνη το 1964, απαθανατίζοντας τον χαρακτήρα του Ζορμπά και το κέφι του για ζωή.

Ένα άλλο διαμάντι από την πένα του, “Ο τελευταίος πειρασμός του Χριστού”, τόλμησε να εξερευνήσει την πολυπλοκότητα της θεότητας και της ανθρωπότητας του Χριστού. Αυτό το προκλητικό μυθιστόρημα ενέπνευσε αργότερα μια αμφιλεγόμενη αλλά καλλιτεχνικά συναρπαστική ταινία σε σκηνοθεσία του Μάρτιν Σκορτσέζε το 1988.

Η κινηματογραφική Οδύσσεια:

Οι αφηγήσεις του Καζαντζάκη διαθέτουν μια εγγενή κινηματογραφική ποιότητα, καθιστώντας τες ώριμες για μεταφορά στη μεγάλη οθόνη. Οι σκηνοθέτες και το κοινό έλκονται από τους ζωντανούς χαρακτήρες, τα φιλοσοφικά διλήμματα και τα συναισθηματικά φορτισμένα τοπία που ζωγράφισε με τις λέξεις.

 Αξιοσημείωτες ταινίες που διασκευάστηκαν από τα έργα του Καζαντζάκη:

• “Ζορμπάς ο Έλληνας” (1964) – Σε σκηνοθεσία του Μιχάλη Κακογιάννη, η ταινία αυτή ζωντάνεψε τον ζωηρό χαρακτήρα του Ζορμπά, τον οποίο ενσάρκωσε ο Άντονι Κουίν, και εισήγαγε το κοινό στον χορό της ζωής.
• “Ο τελευταίος πειρασμός του Χριστού” (1988) – Η διασκευή του Μάρτιν Σκορτσέζε αμφισβήτησε τις συμβάσεις και εμβάθυνε στις εσωτερικές μάχες του Χριστού, τον οποίο ενσάρκωσε ο Γουίλεμ Νταφόε, προσκαλώντας τους θεατές να αναλογιστούν τις ανθρώπινες διαστάσεις της θεότητας.

Ο αφορισμός της Εκκλησίας:

Η εξερεύνηση της πίστης, της θεότητας και της ανθρώπινης φύσης από τον Καζαντζάκη δεν ήταν χωρίς αντιδράσεις. Η αδυσώπητη απεικόνιση των εσωτερικών συγκρούσεων του Χριστού στον “Τελευταίο πειρασμό του Χριστού” συνάντησε τη σφοδρή αντίδραση της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Το 1955, η εκκλησία αφορίζει επίσημα τον Καζαντζάκη λόγω του «βλάσφημου περιεχομένου».

Παρά την καταδίκη της εκκλησίας, ο Καζαντζάκης παρέμεινε ακλόνητος στις καλλιτεχνικές και φιλοσοφικές του πεποιθήσεις. Έβλεπε το έργο του ως μια οδό για την αναζήτηση της αλήθειας και την εξερεύνηση της ανθρώπινης εμπειρίας, ακόμη και αν αυτό σήμαινε σύγκρουση με τους καθιερωμένους θρησκευτικούς θεσμούς.

Κληρονομιά και επιρροή:

Η κληρονομιά του Καζαντζάκη ξεπερνά τα θνητά του χρόνια. Τα έργα του συνεχίζουν να έχουν απήχηση στους αναγνώστες και τους στοχαστές, πυροδοτώντας συζητήσεις για την πολυπλοκότητα της ζωής, της πίστης και της ανθρώπινης κατάστασης. Η ατρόμητη εξερεύνηση των φιλοσοφικών διλημμάτων του ενέπνευσε γενιές συγγραφέων, καλλιτεχνών και φιλοσόφων να παλέψουν με βαθιά ερωτήματα.

Η επίδρασή του:

Λογοτεχνική εξερεύνηση: Ο Καζαντζάκης αμφισβήτησε τα όρια της λογοτεχνίας, χρησιμοποιώντας τις αφηγήσεις του ως δοχεία για βαθύ φιλοσοφικό στοχασμό με μοναδικό τρόπο γραφής.

Φιλοσοφικοί διάλογοι: Τα έργα του τροφοδότησαν συζητήσεις για τη διασταύρωση της πίστης, της πνευματικότητας και της ανθρώπινης εμπειρίας.

Καλλιτεχνικό θάρρος: Η προθυμία του να αντιμετωπίσει τα κοινωνικά πρότυπα και να αμφισβητήσει τους θρησκευτικούς θεσμούς κατέδειξε τη δύναμη της τέχνης να προκαλεί σκέψη και να εμπνέει αλλαγές.

Τι είναι ο έρωτας; 10 ποιήματα προσπαθούν να του δώσουν μορφή