Μέσα από τις αιχμηρές παρατηρήσεις του, ο Κούντερα αποκαλύπτει το παράδοξο που συμβαίνει σε όσους υιοθετούν την προσθετική μέθοδο, προσπαθώντας με σοβαρότητα να κατασκευάσουν ένα μοναδικό και ανεπανάληπτο εγώ.
Στην επιδίωξή τους να γίνουν ξεχωριστοί, γίνονται άθελά τους αρχιτέκτονες της συμμόρφωσης, καθώς τα χαρακτηριστικά που προπαγανδίζουν μετατρέπουν την πλειοψηφία σε αντίγραφα του εαυτού τους, αποδυναμώνοντας τελικά τη μοναδικότητα που προσπάθησαν να καλλιεργήσουν.
Η οξεία ματιά του Κούντερα εξετάζει επίσης το σύγχρονο άτομο, εφιστώντας την προσοχή στην αυξανόμενη αδιαφορία για την πολιτική και τα συμφέροντα των άλλων. Σε αυτή την εποχή του ατομικισμού, υποστηρίζει, το άτομο πειθαρχεί όλο και περισσότερο στον εαυτό του, χάνοντας παραδόξως την ιδιοκτησία του από το συλλογικό. Τέτοιοι προβληματισμοί μας υποχρεώνουν να επανεξετάσουμε την πραγματική φύση της αυτονομίας σε έναν κόσμο όπου η προσωπική ελευθερία φαίνεται να παραδίδεται σε εξωτερικές επιρροές.
Ο αληθινός έρωτας είναι ανίκανος ν΄ απιστήσει. (Μίλαν Κούντερα)
Σταθήκαμε στο παραπάνω απόφθεγμα, καθώς μεταφέρει μια ρομαντική και ιδεαλιστική άποψη για την αγάπη, απεικονίζοντάς την ως μια δύναμη που είναι εγγενώς πιστή και ειλικρινής.
Στο πλαίσιο της φράσης “Η αληθινή αγάπη είναι ανίκανη να εξαπατήσει”, ο Μίλαν Κούντερα, εκφράζει την ιδέα ότι η γνήσια, αυθεντική αγάπη δεν περιλαμβάνει εξαπάτηση ή προδοσία. Η φράση υποδεικνύει ότι όταν η αγάπη είναι ειλικρινής και αληθινή, ξεπερνά την απάτη και την απιστία. Με άλλα λόγια, ένα άτομο που αγαπάει αληθινά κάποιον άλλο είναι απίθανο να εμπλακεί σε εξαπάτηση ή απιστία.
Το συναίσθημα αυτό αντανακλά την πίστη στην αγνότητα και την αφοσίωση της αληθινής αγάπης, τονίζοντας την ιδέα ότι όταν δύο άτομα μοιράζονται μια βαθιά, γνήσια σύνδεση, η έννοια της απιστίας καθίσταται ασύμβατη με τη φύση της σχέσης τους.
Ακολουθούν αποφθέγματα από το βιβλίο του Μιλάν Κούντερα, «Η Αθανασία» από τις εκδόσεις Εστία.
- Υπάρχουν δυο μέθοδοι για να καλλιεργήσει κανείς τη μοναδικότητα του εγώ: η προσθετική μέθοδος και η αφαιρετική μέθοδος.
- Είναι αφελής αυταπάτη να πιστεύουμε ότι η εικόνα μας είναι μία απλή εμφάνιση, πίσω από την οποία θα κρυβόταν η πραγματική ουσία του εγώ μας, ανεξάρτητη από τα μάτια του κόσμου.
- Τέτοιο είναι το παράδοξο του οποίου πέφτουν θύματα όλοι εκείνοι που καταφεύγουν στην προσθετική μέθοδο προκειμένου να καλλιεργήσουν το εγώ τους: προσπαθούν να κάνουν προσθέσεις για να δημιουργήσουν ένα εγώ μοναδικό και αμίμητο, αλλά καθώς ταυτόχρονα γίνονται οι προπαγανδιστές αυτών των πρόσθετων χαρακτηριστικών, κάνουν τα πάντα ώστε να τους μοιάσει η πλειοψηφία των ανθρώπων. Και τότε η (με τόση επιμέλεια κατακτημένη) μοναδικότητα του εγώ τους, εξαφανίζεται αμέσως.
- Όσο περισσότερο ο άνθρωπος αδιαφορεί για την πολιτική, για τα ενδιαφέροντα του άλλου, τόσο πειθαναγκάζεται από το πρόσωπό του. Είναι ο ατομικισμός του καιρού μας… Είναι φανερό ότι το άτομο δεν ανήκει πια στον εαυτό του, ότι είναι εντελώς ιδιοκτησία των άλλων.
- Αυτό που παρακινεί τους ανθρώπους να σηκώνουν τη γροθιά, ν’ αρπάζουν ένα τουφέκι, να υπερασπίζονται μαζί δίκαιες ή άδικες υποθέσεις, δεν είναι η λογική αλλά η ψυχή που έχει πάθει υπερτροφία. Αυτή είναι το καύσιμο χωρίς το οποίο ο κινητήρας της Ιστορίας δεν θα μπορούσε να πάρει εμπρός και ελλείψει του οποίου η Ευρώπη θα είχε μείνει ξαπλωμένη στο χορτάρι, να κοιτάζει τεμπέλικα τα σύννεφα που τρέχουν στον ουρανό.
- Αυτό που είναι αβάσταχτο στη ζωή, δεν είναι το να είσαι αλλά το να είσαι το εγώ σου.
- Ο πόλεμος και η κουλτούρα είναι οι δύο πόλοι της Ευρώπης, ο ουρανός της και η κόλασή της, η δόξα της και η ντροπή της, αλλά δεν μπορεί κανείς να τους χωρίσει. Όταν θα έχουμε ξεμπερδέψει με τον ένα, θα έχουμε ξεμπερδέψει και με την άλλη, μαζί θα χαθούν.
- Η δόξα προσθέτει σε όλα όσα μας συμβαίνουν μια εκατονταπλάσια ηχώ.
- Ο αληθινός έρωτας είναι ανίκανος ν΄ απιστήσει.
- Το σημαντικό είναι να με σκέφτεσαι.
- Από τη στιγμή που δεν ενδιαφερόμαστε πια για το πως μας βλέπει ο άλλος, δεν τον αγαπάμε πια. – Α, στον έρωτα αρκεί ένα τόσο δα για να σε ρίξει στην απελπισία!
- Το ερωτικό συναίσθημα μας παραπλανά όλους με μια αυταπάτη γνώσης.
- Ο έρωτας είναι μια φτερούγα που χτυπάει μέσα στο στήθος μου σαν να είναι σε κλουβί και που παρακινεί να κάνω πράγματα που εσένα σου φαίνονται παράλογα.
- «ΘΑ μου κάνεις, ΘΑ οργανώσουμε… Ο μέλλων αυτός μεταμορφώνει την ονειροπόληση σε υπόσχεση διαρκείας. Έτσι και ξενερώσουν οι εραστές δεν έχει πια αξία…
- Η μοναξιά: γλυκιά απουσία βλεμμάτων
- Το θεμέλιο του εγώ δεν είναι η σκέψη, αλλά ο πόνος, το πιο στοιχειώδες αίσθημα όλων.
- Σκέφτομαι, άρα υπάρχω, είναι μια διανοητική τοποθέτηση που υποτιμά τον πονόδοντο. Αισθάνομαι άρα υπάρχω, είναι μια αλήθεια με πολύ γενικότερο βεληνεκές που αφορά και κάθε ζωντανό πλάσμα.
- Να ζεις δεν υπάρχει καμία ευτυχία σ’ αυτό. Να ζεις: να περιφέρεις στον κόσμο το επώδυνο εγώ σου. Αλλά να είσαι, να είσαι είναι ευτυχία. Είναι: το να μεταμορφώνεσαι σε κρήνη, σε πέτρινη δεξαμενή μέσα στην οποία το σύμπαν κατεβαίνει σαν χλιαρή βροχή.
- Η ντροπή δεν θεμελιώνεται σ΄ ένα λάθος που έχουμε κάνει, αλλά στην ταπείνωση που δοκιμάζουμε όντας αυτό που είμαστε χωρίς να το έχουμε διαλέξει, και στην αφόρητη αίσθηση ότι η ταπείνωση είναι ορατή από παντού.
- Το πρόσωπο είναι ωραίο όταν αντανακλά την παρουσία μιας σκέψης, ενώ η στιγμή του γέλιου είναι μια στιγμή που δεν σκεφτόμαστε.
- Αυτός ο κόσμος τα παίρνει όλα στα σοβαρά.
- Το χιούμορ δεν μπορεί να υπάρξει παρά εκεί όπου οι άνθρωποι διακρίνουν ακόμα το όριο ανάμεσα σ΄αυτό που είναι σημαντικό και σ΄εκείνο που δεν είναι.
- Αν αρνιόμαστε να προσδώσουμε σημασία σ΄έναν κόσμο που θαρρεί ότι είναι σημαντικός, κι αν δεν βρίσκουμε στον κόσμο αυτό καμία ηχώ στο γέλιο μας, δεν μας μένει παρά μια λύση: να πάρουμε τον κόσμο κατ΄ αποκοπήν και να τον κάνουμε αντικείμενο του δικού μας παιχνιδιού να τον κάνουμε ένα άθυρμα.
- Η λογοτεχνία θα εξαφανιστεί και οι ηλίθιες ποιητικές φράσεις θα συνεχίσουν να πλακώνονται εδώ κι εκεί στον κόσμο.
- Η πλειοψηφία όμως των ανθρώπων δεν έχουν γνωρίσει τον έρωτα … Θα έτρεχαν πίσω από την υπόσχεση μιας άλλης ζωής χωρίς να θέσουν τον παραμικρότερο όρο, θα προτιμούσαν τη ζωή από τον έρωτα και θα ξανάπεφταν, με πολύ ευχαρίστηση, στο δίχτυ της αράχνης του Δημιουργού.
- Κανένας δεν αμφιβάλει ότι υπήρξαν στον κόσμο ασύγκριτα λιγότερες χειρονομίες από άτομα.
- Δεν υποφέρω την μετριοφροσύνη! Οι μετριόφρονες είναι υποκριτές! – Η παγίδα του μίσους είναι ότι μας δένει πολύ σφιχτά με τον αντίπαλο.
- Παντού υπάρχει ένα μάτι. Παντού υπάρχει ένας φακός. Κανένας δεν μπορεί πια πουθενά να κρυφτεί και ο καθένας είναι στο έλεος όλων.
- Όταν έχεις μπροστά σου διακόσια είκοσι τρία πρόσωπα, καταλαβαίνεις με μια ματιά ότι δεν βλέπεις παρά τις πολυάριθμες παραλλαγές ενός και μόνο προσώπου και ότι ποτέ κανένα άτομο δεν έχει υπάρξει.
- Τίποτα δεν είναι περισσότερο προνομιακό από το να υιοθετείς μια παιδιάστικη συμπεριφορά.
- Να μην μπορείς να αποκοιμηθείς και να απαγορεύεις στον εαυτό σου να κινηθεί: το συζυγικό κρεβάτι. – Ο άνθρωπος μπορεί να θέσει τέλος στη ζωή του. Αλλά δεν μπορεί να θέσει τέλος στην αθανασία του.
- Τι σημαίνει η συμπάθεια που νιώθεις για κάποιον; Πώς μπορείς να εξαιρείς από αυτήν την συμπάθεια το σώμα; Χωρίς το σώμα του, είναι ακόμα άνθρωπος ο άνθρωπος;
- Η εξουσία του δημοσιογράφου δεν στηρίζεται στο δικαίωμα να θέτει μια ερώτηση, αλλά στο δικαίωμα να απαιτεί μια απάντηση…
- Όσο ζούμε ανάμεσα στα ανθρώπινα όντα, θα είμαστε αυτό που τα ανθρώπινα όντα μας θεωρούν ότι είμαστε.
- Η αγάπη μας κάνει να χάνουμε τη συνείδηση του γήινου και μας γεμίζει με το ουράνιο, έτσι, η αγάπη μας απαλλάσσει από κάθε ενοχή.
- Για μένα η πραγματική ζωή είναι αυτό: να ζεις στις σκέψεις των άλλων…
- Ο καθένας έχει το δικαίωμα να σκοτωθεί. Είναι η ελευθερία μας. Δεν έχω τίποτα εναντίον της αυτοκτονίας όσο πρόκειται για έναν τρόπο να φύγει κανείς.
