Η τέχνη, μια παντοτινή σύντροφος της ανθρωπότητας, ξεδιπλώνεται σε ένα ατελές χρονολόγιο, γεμάτο μελωδίες και σιωπές. Κάθε εποχή, σα μαέστρος, ηγείται της ορχήστρας, υψώνοντας τη φωνή της με μοναδικά στυλ και εκφράσεις.
Συνεχίζοντας από το προηγούμενο άρθρο μας (Ιστορία Τέχνης: Κινήματα της δυτικής τέχνης και ο αντίκτυπός τους (Μέρος 1ο) εξερευνούμε τα διάφορα κινήματα της δυτικής τέχνης.
Ιστορία Τέχνης: Κινήματα της δυτικής τέχνης και ο αντίκτυπός τους (Μέρος 1ο)
Μετα-Ιμπρεσιονισμός (1885-1910)
Οι ζωγράφοι του Μεταϊμπρεσιονισμού εργάστηκαν ανεξάρτητα. Παρόλο αυτά, όλοι οι σημαντικοί μεταϊμπρεσιονιστές είχαν παρόμοια ιδανικά. Επικεντρώθηκαν σε υποκειμενικά οράματα και συμβολικές, προσωπικές έννοιες, παρά στην απλή παρατήρηση του εξωτερικού κόσμου. Αυτό συχνά επιτυγχανόταν μέσω αφηρημένων μορφών.
Αξιοσημείωτοι μεταϊμπρεσιονιστές είναι ο Ζορζ Σερά, γνωστός για την τεχνική του πουαντιγισμού, που χρησιμοποιούσε μικρές, διακριτές κουκκίδες για να σχηματίσει μια εικόνα. Ο Βίνσεντ βαν Γκογκ θεωρείται επίσης μεταϊμπρεσιονιστής, καθώς αναζητούσε την προσωπική έκφραση μέσα από την τέχνη του, συχνά με χοντρές πινελιές και σκούρες αποχρώσεις.
Φωβισμός (1900–1935)
Ο Φωβισμός, με επικεφαλή τον Ανρί Ματίς, άντλησε έμπνευση από τον Βίνσεντ βαν Γκογκ και τον Ζορζ Σερά. Ως το πρώτο πρωτοποριακό κίνημα του 20ου αιώνα, χαρακτηριζόταν από την έντονη χρήση έντονων χρωμάτων, γραμμών και πινελιών, την τολμηρή αίσθηση της επιφανειακής σχεδίασης και την επίπεδη σύνθεση.
Όπως φαίνεται σε πολλά από τα έργα του ίδιου του Ματίς, ο διαχωρισμός του χρώματος από τον περιγραφικό, αναπαραστατικό του σκοπό ήταν ένα από τα βασικά στοιχεία που διαμόρφωσαν αυτό το κίνημα. Ο Φωβισμός αποτέλεσε σημαντικό προάγγελο του κυβισμού και του εξπρεσιονισμού.
Εξπρεσιονισμός (1905-1920)
Ως ανταπόκριση σε έναν κόσμο με όλο και πιο συγκρουόμενες απόψεις και απώλεια πνευματικότητας, αναδύθηκε ο εξπρεσιονισμός. Η εξπρεσιονιστική τέχνη επιδίωκε να αντλήσει από τον εσωτερικό κόσμο του καλλιτέχνη, χρησιμοποιώντας παραμορφώσεις και έντονα χρώματα για να αποδώσει τις αγωνίες και τα έντονα συναισθήματα. Αναζητώντας την αυθεντικότητα, οι εξπρεσιονιστές στράφηκαν πέρα από τη δυτική τέχνη και επισκέπτονταν συχνά εθνογραφικά μουσεία για να ξαναδούν τις λαϊκές παραδόσεις και την τέχνη φυλών.
Οι ρίζες του εξπρεσιονισμού βρίσκονται στον Βίνσεντ βαν Γκογκ, τον Έντβαρτ Μουνχ και τον Τζέιμς Ίνσορ. Ομάδες, όπως η «Die Brücke» (Η Γέφυρα) και ο «Der Blaue Reiter» (Ο Γαλάζιος Καβαλάρης), σχηματίστηκαν για να δημοσιεύουν έργα και να εκφράζουν συλλογικά τα ιδανικά τους.
Κυβισμός (1907–1914)
Ο Κυβισμός, με πρωτοπόρους τον Πάμπλο Πικάσο και τον Ζωρζ Μπρακ, αποτέλεσε ρήξη με την αντίληψη ότι η τέχνη οφείλει να αντιγράφει τη φύση. Οι δυο καλλιτέχνες απέρριψαν τις παραδοσιακές τεχνικές και προοπτικές, επιλέγοντας να απεικονίσουν αντικείμενα με ριζικά αποσπασματικό τρόπο, μέσω της αφαίρεσης.
Τα έργα πολλών κυβιστών χαρακτηρίζονται από επίπεδες, δισδιάστατες επιφάνειες, γεωμετρικά σχήματα ή “κύβους” αντικειμένων, και παρουσίαση των θεμάτων από πολλαπλές οπτικές γωνίες. Συχνά, τα ίδια τα αντικείμενα δεν ήταν καν αναγνωρίσιμα.
Σουρεαλισμός (1916-1950)
Επηρεασμένος από το κίνημα του Ντανταϊσμού το 1916, ο Σουρεαλισμός παρουσίασε έργα τέχνης που ξεπερνούσαν τη λογική. Οι Σουρεαλιστές αποκήρυτταν τον ορθολογισμό, θεωρώντας τον υπεύθυνο για γεγονότα όπως ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και την καταστολή της φαντασίας. Άντλησαν έμπνευση από τον Καρλ Μαρξ και τις θεωρίες του Σίγκμουντ Φρόιντ σχετικά με την ψυχανάλυση και τη δύναμη της φαντασίας.
Εμβληματικοί Σουρεαλιστές καλλιτέχνες, όπως ο Σαλβαδόρ Νταλί, εξερεύνησαν το υποσυνείδητο απεικονίζοντας αποκαλύψεις που συναντούσαν στον δρόμο και στην καθημερινή ζωή. Συγκεκριμένα, οι πίνακες του Νταλί συνδυάζουν έντονα και παράξενα όνειρα με ιστορική ακρίβεια.
Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός (1940-1950)
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Νέα Υόρκη, άνθισε ο Αφηρημένος Ισπρεσιονισμός, επηρεασμένος από την κληρονομιά του Σουρεαλισμού. Συχνά αναφέρεται ως «Σχολή της Νέας Υόρκης» ή «ζωγραφική δράσης». Οι ζωγράφοι και οι αφηρημένοι γλύπτες αυτού του κινήματος απομακρύνθηκαν από τις συμβατικές τεχνοτροπίες και στράφηκαν στον αυθορμητισμό και τον αυτοσχεδιασμό, για να δημιουργήσουν αφηρημένα έργα τέχνης. Αυτό περιλάμβανε έργα κολοσσιαίων διαστάσεων, τα οποία δεν χωρούσαν πλέον σε καβαλέτο. Αντίθετα, οι καμβάδες τοποθετούνταν απευθείας στο πάτωμα.
Εκπρόσωποι είναι ο Jackson Pollock, γνωστός για την ξεχωριστή τεχνική του «dripping» (σταξίματος), και ο Mark Rothko, του οποίου οι πίνακες με τα μεγάλα χρωματικά μπλοκ μετέδιδαν πνευματικότητα.
Op Art (δεκαετίες 1950–1960)
Η Op Art, ή Οπτική Τέχνη, γοητεύει τον θεατή με οπτικά εφέ και ψευδαισθήσεις. Ξεκινώντας το 1955, καλλιτέχνες άρχισαν να εξερευνούν τις δυνατότητες της τέχνης να ξεγελάει το μάτι. Χρησιμοποιώντας σχήματα, χρώματα και μοτίβα, δημιούργησαν έργα που έμοιαζαν να κινούνται, να πάλλονται ή να θολώνουν.
Η Bridget Riley, μια από τις πιο γνωστές καλλιτέχνες της Op Art, δημιούργησε το 1964 το έργο “Blaze”. Ζιγκ-ζαγκ ασπρόμαυρες γραμμές δημιουργούν την ψευδαίσθηση κυκλικής κίνησης, σαγηνεύοντας τον θεατή και καλώντας τον να αμφισβητήσει την οπτική του αντίληψη.
Η Op Art δεν είναι απλώς μια οπτική εμπειρία. Είναι μια τέχνη που θέτει ερωτήματα για την αντίληψη, την πραγματικότητα και τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύουμε τον κόσμο γύρω μας.
Pop Art (δεκαετίες 1950–1960)
Η Pop Art ξεχωρίζει ως μία από τις πιο χαρακτηριστικές καλλιτεχνικές τάσεις του 20ου αιώνα. Σε αντίθεση με τον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό, η Pop Art στράφηκε στην απεικόνιση καθημερινών αντικειμένων, αμφισβητώντας τον καταναλωτισμό και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Αυτή η ενσωμάτωση αναγνωρίσιμων εικόνων αποτέλεσε σημαντική αλλαγή από τους προηγούμενους μοντερνιστικούς προσανατολισμούς.
Καλλιτέχνες της Pop Art, όπως ο Άντι Γουόρχολ και ο Ρόι Λικτενστάιν, υποστήριζαν ότι η τέχνη μπορεί να αντλήσει έμπνευση από οποιονδήποτε χώρο, απορρίπτοντας την ιδέα μιας ιεράρχησης στην κουλτούρα. Ίσως το πιο γνωστό έργο της Pop Art είναι οι “Κονσέρβες Σούπας Campbell” του Γουόρχολ.
Arte Povera (δεκαετία 1960)
Η Arte Povera, που μεταφράζεται ως “φτωχή τέχνη”, αμφισβήτησε τα σύγχρονα μοντερνιστικά συστήματα ενσωματώνοντας σε δημιουργίες της τα πιο καθημερινά υλικά. Καλλιτέχνες όπως ο Mario Merz στην Ιταλία, μαζί με άλλους όπως ο Giovanni Anselmo και ο Alighiero Boetti, χρησιμοποίησαν χώμα, πέτρες, χαρτί, σχοινιά και άλλα στοιχεία της γης για να μεταφέρουν μια αίσθηση προ-βιομηχανικής εποχής. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η δημιουργία κυρίως γλυπτών.
Ένα από τα πιο γνωστά έργα του Merz είναι το “Giap’s Igloo” του 1968, το οποίο ανήκει στη σειρά χαρακτηριστικών του ιγκλού. Το έργο εστιάζει στις βασικές ανάγκες της ζωής: καταφύγιο, ζεστασιά και τροφή, αποδεικνύοντας την ικανότητα της Arte Povera να εκφράσει βαθιά νοήματα με απλά μέσα.
Μινιμαλισμός (δεκαετίες 1960-1970)
Η Μινιμαλιστική Τέχνη γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη ως αντίδραση στα εξαρχής φορτισμένα έργα του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού. Αυτή η τάση στήριξε την ανωνυμία και την προσοχή στη φυσική υπόσταση του έργου τέχνης. Οι καλλιτέχνες καλούσαν τους θεατές να επικεντρωθούν σε αυτό που βλέπουν μπροστά τους, παρά να αναζητήσουν εξωτερικές συνδέσεις και συγκινησιακές εμπειρίες μέσα από απλές, οργανωμένες, αρμονικές μορφές.
Ένας από τους πρωτοπόρους του Μινιμαλισμού ήταν ο Αμερικανός καλλιτέχνης Frank Stella. Τα ασύνθετα έργα του, όπως οι “Μαύροι Πίνακες” (1958-1960), αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα. Οι πίνακες αυτοί παρουσιάζουν επαναλαμβανόμενα μοτίβα ορθογώνιων λωρίδων με ενιαίο πλάτος και μεταλλικό μαύρο χρώμα, προτρέποντας τον θεατή να εξερευνήσει την απλότητα και τη δύναμη της μορφής.
Εννοιολογική Τέχνη (1960-1970)
Η Εννοιολογική Τέχνη αποτέλεσε μια ριζική ρήξη με τα προηγούμενα καλλιτεχνικά κινήματα, καθώς οι καλλιτέχνες έδωσαν προτεραιότητα στις ιδέες έναντι των οπτικών στοιχείων.
Η Πολωνή performer Ewa Partum, στο έργο της “Ενεργή Ποίηση”, σκόρπισε μεμονωμένα γράμματα της αλφαβήτου σε διάφορα τοπία. Από την άλλη, ο Αμερικανός καλλιτέχνης Joseph Kosuth, στο έργο του “Μία και Τρεις Καρέκλες” του 1965, εξερεύνησε την παραγωγή και τον ρόλο της γλώσσας στην τέχνη.
Εξαιτίας της έμφασης στις ιδέες και τις έννοιες, η Εννοιολογική Τέχνη δεν ακολουθούσε συγκεκριμένο ύφος ή μορφή, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην καλλιτεχνική έκφραση.
Σύγχρονη Τέχνη (1970–σήμερα)
- Μεταμοντερνισμός: Αντίδραση στον Μοντερνισμό, με έργα που εκφράζουν σκεπτικισμό, ειρωνεία και φιλοσοφική κριτική.
- Φεμινιστική Τέχνη: Στόχος η αλλαγή των στερεοτύπων και η αποδόμηση του αρσενικού κυρίαρχου μοντέλου στην ιστορία της τέχνης.
- Νέος Εξπρεσιονισμός: Επιδιώκει την αναβίωση στοιχείων του Εξπρεσιονισμού, με έργα μεγάλης έκτασης, έντονης υφής και έντονου συναισθήματος.
- Street art: Καλλιτέχνες όπως οι Keith Haring, Jean-Michel Basquiat, Barry McGee, Banksy κ.ά. δημιουργούν “γκράφιτι τέχνη” σε δημόσιους χώρους.
- The Pictures Generation: Καλλιτέχνες επηρεασμένοι από την Εννοιολογική και Pop Art, όπως οι Cindy Sherman, Louise Lawler, Gary Simmons κ.ά., πειραματίζονται με αναγνωρίσιμες εικόνες για να διερευνήσουν πώς αυτές διαμορφώνουν την αντίληψή μας για τον κόσμο.
- Appropriation art: Χρήση προϋπαρχουσών εικόνων στην τέχνη με ελάχιστες μετατροπές.
- Young British Artists (YBA): Ομάδα Λονδρέζων καλλιτεχνών που αψηφούν τα όρια της ευπρέπειας με στόχο να προκαλέσουν το κοινό, ενώ φημίζονται και για το επιχειρηματικό τους πνεύμα.
- Ψηφιακή Τέχνη: Με την έλευση της κάμερας, αναπτύσσεται η ψηφιακή τέχνη, που συνδυάζει την τέχνη με την τεχνολογία, επιτρέποντας στους καλλιτέχνες να δημιουργήσουν χρησιμοποιώντας υπολογιστές, οπτικοακουστικό λογισμικό, ήχο και pixel.
Σιωπηλές πινελιές: Η γλώσσα των γυναικών μέσα από τη νεκρή φύση
Πηγή εικόνων
