Η αγαπημένη Άλκη Ζέη των παιδιών, με το αειθαλές ταλέντο
«ΕΥ-ΠΟ, θα πει πολύ ευχαριστημένη. ΛΥ-ΠΟ, πολύ λυπημένη. Αν δεν το ρωτούσαμε κάθε βράδυ η μια στην άλλη, δεν μπορούσαμε να κοιμηθούμε. Δεν ξέρω γιατί, τις Κυριακές, σχεδόν πάντα, απαντούσαμε ΛΥ-ΠΟ, ΛΥ-ΠΟ. Να ‘χα τώρα φτερά σαν του Ίκαρου, θα μπορούσα να πέταγα από χώρα σε χώρα και να ρώταγα όλα τα παιδιά του κόσμου: ΕΥ-ΠΟ; ΛΥ-ΠΟ;» …(Από το «Καπλάνι της βιτρίνας»)
Αν, σήμερα, απευθύναμε αυτή την ερώτηση στα παιδιά του κόσμου, μάλλον θα απαντούσαν ΛΥ-ΠΟ, ΛΥ-ΠΟ, για όλα αυτά που συμβαίνουν στον πολύπαθο πλανήτη Γη.
Με αυτή την ιδιομορφία που διεισδύει στα τρίσβαθα των αθώων παιδικών ψυχών, «κεντρίζοντας» παράλληλα και το ενδιαφέρον των ενηλίκων, καθώς προάγει τη δυνατότητα σκέψης, η Άλκη Ζέη κατάφερε να γίνει η αγαπημένη συγγραφέας των πιο τρυφερών μας χρόνων. Και όχι μόνο…
Η ίδια γεννιέται στην Αθήνα το 1925. Ως παιδί, μεγαλώνει στη Σάμο, καθώς μετακόμισε εκεί μαζί με την αδερφή της, σε ηλικία δύο ετών. Η αλλαγή αυτή προήλθε εξαιτίας της ασθένειας της μητέρας της, η οποία προσβλήθηκε από φυματίωση και έμεινε για αρκετό καιρό, στο Σανατόριο της Πάρνηθας. Στην Αθήνα , οι δύο αδερφές επιστρέφουν το 1937. Η Πρωτεύουσα, όμως, φαίνεται πως δεν ήταν ό,τι καλύτερο γι αυτές. «Ήμασταν δυστυχέστατες όταν ήρθαμε» θα πει η Άλκη, καθώς σκέφτεται αυτή την επιστροφή. Ο πατέρας της ήταν υπερπροστατευτικός, όπως δηλώνει η ίδια. «Έπειτα από την ελευθερία της Σάμου, όλα αυτά μας φάνηκαν πολύ περιοριστικά. Και αποκαλούσαμε τον μπαμπά μας «εκείνος».
Οι σπουδές της Ζέη ξεκινούν από την Ιόνιο Σχολή και ακολουθεί η Σχολή Αηδονοπούλου, όπου οι καθηγητές της διακρίνουν το συγγραφικό της τάλαντο. Αφού ολοκληρώνει τη φοίτησή της εκεί, σπουδάζει, στη συνέχεια, Φιλοσοφία του Θεάτρου στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς και Υποκριτική, στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Ωδείου με δασκάλους τον Αιμίλιο Βεάκη και τον σκηνοθέτη Δημήτρη Ροντήρη.
Η αγαπημένη λογοτέχνης μεγάλωσε σε μια οικογένεια που διάβαζε πολύ. Ο παππούς της, από την πλευρά της μητέρας της, Γιώργος Σωτηρίου, ήταν Διευθυντής στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης. Τα Καλοκαίρια τα περνούσε με την οικογένειά του στη Σάμο, την οποία φαίνεται πως είχε αγαπήσει πολύ, γι αυτό και είχε μεταφέρει εκεί όλα του τα υπάρχοντα, καθώς και την τεράστια βιβλιοθήκη του. Μετά από την Μικρασιατική Καταστροφή, η οικογένεια Σωτηρίου, θα μείνει για πάντα στο συγκεκριμένο νησί.
Ο Νίκος Καζαντζάκης έπαιξε, σημαντικό ρόλο στη ζωή, της νεαρής, τότε, Άλκης. Ο πατέρας της, ο οποίος αγαπούσε πολύ το διάβασμα, υπήρξε φίλος, του παγκοσμίου φήμης συγγραφέα. Επίσης, ο δάσκαλός της, Μιχάλης Αναστασίου, ήταν ξάδελφος του Κρητικού διανοητή. Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον μεγάλωσε και φοίτησε η Άλκη Ζέη, γι αυτό θεωρεί πως «ο καθηγητής έχει υποχρέωση να βρίσκει τρόπους, ώστε να καθοδηγεί τα παιδιά να διαβάζουν βιβλία».
Αξιοσημείωτη είναι, ακόμη, και η γνωριμία της συγγραφέως με τον Νίκο Γκάτσο, λόγω της σχέσης που είχε αναπτύξει με την αδελφή της Ελένη, την περίοδο που ο ποιητής έγραφε την «Αμοργό», αλλά και η φιλία της με τον συνομήλικό της, Μάνο Χατζιδάκι.
Η Δημοσιογράφος και συγγραφέας Διδώ Σωτηρίου, μεγάλη αδερφή της Έλλης Παππά, γίνεται μέλος της οικογένειας, όταν παντρεύεται τον Πλάτωνα, αδερφό της μητέρας της Άλκης. Η ίδια η Άλκη, βρίσκει στη Διδώ Σωτηρίου, ένα είδος μέντορα. Τη θαυμάζει και ζητά διαρκώς τις συμβουλές της, σε θέματα που αφορούν στη συγγραφή και την ποίηση. Έτσι, το «μικρό» όπως συνήθιζε να αποκαλεί η Διδώ την Άλκη, έμαθε από την πρώτη δεκαετία της ζωής της, πως δεν έπρεπε να γράφει για πράγματα που η ίδια δεν γνώριζε. Παράλληλα μυείται από τη θεία της στον Κομμουνισμό κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τις φιλελεύθερες πολιτικές απόψεις του πατέρα της.
Στα 1945 και αφού έχει συναναστραφεί με σπουδαίους ανθρώπους της εποχής, η συγγραφέας παντρεύεται τον σύντροφο της ζωής της, τον, αριστερών πεποιθήσεων, Γιώργο Σεβαστίκογλου νομικό και θεατρικό συγγραφέα, ο οποίος υπήρξε και ιδρυτικό μέλος του Θεάτρου Τέχνης. Μετά τον Εμφύλιο, το 1948, ο Σεβαστίκογλου αυτοεξορίζεται στη Ρωσία. Η σύζυγός του προσπαθεί να τον ακολουθήσει, όμως, συλλαμβάνεται και εξορίζεται στη Χίο και μόνο μετά από έξι χρόνια καταφέρνει και ξανασυναντά τον σύντροφό της, στην Τασκένδη. Αργότερα μετακομίζουν στη Μόσχα.
Στη Ρωσία, η Άλκη Ζέη γεννά τα δυο της παιδιά και γράφει το πρώτο της βιβλίο με τίτλο, «Το καπλάνι της βιτρίνας» ένα ιστορικό μυθιστόρημα που αφορά στη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά. Στη συνέχεια ακολουθούν :
- Κοντά στις ράγες παιδικό μυθιστόρημα (1966)
- Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου μυθιστόρημα (1971)
- Αρβυλάκια και γόβες παιδικό μυθιστόρημα(1975)
- Ο θείος Πλάτων μυθιστόρημα(1975)
- Κοντά στις ράγες διήγημα (1977)
- Μια Κυριακή του Απρίλη διήγημα (1978)
- Τα παπούτσια του Αννίβα μυθιστόρημα (1979)
- Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα (για ενηλίκους) διήγημα (1987) κ.α.
Η Άλκη Ζέη επιστρέφει με τα παιδιά της στην Ελλάδα, το 1964 για να ξαναφύγει το 1967, εξαιτίας της Δικτατορίας, με προορισμό, αυτή τη φορά, το Παρίσι, που τη φιλοξενεί μαζί με την οικογένειά της, ως τα μέσα της δεκαετίας του ΄70.
Η προσφορά της πολυδιαβασμένης συγγραφέα στα Γράμματα τιμήθηκε με σωρεία βραβείων, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
Κρατικό Βραβείο Παιδικού Βιβλίου (1992), Βραβείο Acerbi (Ιταλία 2002),Βραβείο Andersen(Ιταλία 2007), Βραβείο Νέων Ευρωπαίων (Γαλλία 2010), Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (2010) κ.α. ενώ προτάθηκε ως υποψήφια και για άλλες πολύ σπουδαίες διακρίσεις. Το 2012 ανακηρύσσεται Επίτιμη Διδάκτωρ του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου της Κύπρου και το 2014 Επίτιμη Διδάκτωρ του αντίστοιχου τμήματος του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ το 2015 ο ίδιος τιμητικός τίτλος, έρχεται από το τμήμα Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Πάτρας. Την ίδια χρονιά, της απονέμεται ο Χρυσός Σταυρός του Τάγματος της Τιμής, από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Το μυθιστόρημα που φέρει τον τίτλο «Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο » αποτελεί το τελευταίο, μέχρι στιγμής, πόνημα, της Ζέη. Πρόκειται για μια αυτοβιογραφία που φτάνει μέχρι την ημερομηνία του γάμου της, το 1945. (Περισσότερα στοιχεία για τη ζωή της, βρίσκονται στην «Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα»).
«Στο μυθιστόρημα μπορείς να λες ό,τι φαντάζεσαι, να κινείς τους ήρωές σου όπως θέλεις, να τους βάζεις να λένε ό,τι σκέφτεσαι εσύ. Όταν όμως τα πρόσωπα είναι αληθινά, δεν γίνεται ούτε τοσοδά να λαθέψεις, μια και κανείς τους δεν μπορεί πια να σε επιβεβαιώσει ή να σε διαψεύσει»
Η Άλκη Ζέη είναι μια σπουδαία συγγραφέας γι αυτό και παραμένει πάντα επίκαιρη και πολύ αγαπητή στο αναγνωστικό κοινό. Άλλωστε, όπως η ίδια λέει, «οι σπουδαίοι άνθρωποι, δεν παλιώνουν ποτέ»!
Κείμενο: Νάσια Δεληγιάννη (Lavart)
