Βόλτα στη γειτονιά της Αχειροποίητου (λέξεις και εικόνες)

Θεσσαλονίκη – Η γειτονιά πέριξ της Παναγίας Αχειροποίητου σήμερα και χθες

Η γειτονιά της Αχειροποίητου ζητά πολλά από τον επισκέπτη της για να του ανοιχτεί. Δεν προσφέρεται για έρωτα με την πρώτη ματιά. Απαιτείται φαντασία, παρατηρητικότητα και κάποιες βασικές ιστορικές γνώσεις για να νιώσεις τον παλμό της και για να τη γνωρίσεις. Γι’ αυτό ακριβώς, επειδή δεν είναι εύκολο, όταν τελικά τη μάθεις λιγάκι, το πιθανότερο είναι πως θα την αγαπήσεις· κάτι ανάλογο, δηλαδή, με αυτό που συμβαίνει και με τους ανθρώπους.

Τη φαντασία τη χρειαζόμαστε για δυο λόγους: Ο πρώτος, ώστε να μπορέσουμε να παραμερίσουμε την όψη εργοταξίου που έχει επιβληθεί στην περιοχή από το 2006, όταν ξεκίνησαν τα έργα κατασκευής του Μετρό Θεσσαλονίκης. Ο δεύτερος, για να ταξιδέψουμε με αυτήν πίσω στον χρόνο. Η περιοχή, βρισκόμενη στην καρδιά της πόλης, είναι γεμάτη απομεινάρια άλλων εποχών, προς διερεύνηση και προς ανακάλυψη. Τόσο το ενεργό εργοτάξιο, που είναι από μόνο του μια κατάδυση στα -γεμάτα αρχαιολογικά ευρήματα- έγκατα της πόλης, όσο και τα διάσπαρτα ίχνη ιστορίας, αναδεικνύουν το μεγάλο βάθος χρόνου ζωής της Θεσσαλονίκης και διαμορφώνουν μια έντονα υπαρξιακή αίσθηση συνέχειας.

Ας ξεκινήσουμε από τον ναό της Παναγίας Αχειροποιήτου, ένα πολύ σημαντικό μνημείο της Θεσσαλονίκης, ένα εκ των δεκαπέντε που περιλαμβάνονται στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Κι όμως, δεν είναι λίγοι οι Θεσσαλονικείς που δυσκολεύονται να τον τοποθετήσουν νοητά στον χάρτη. Το όνομα του ναού είναι ευρέως γνωστό, λόγω της ιδιαιτερότητας του, μια που υπονοεί κάποιο θαύμα. Ο ίδιος ο ναός όμως, παραμένει αντιληπτικά στη σκιά της Αγίας Σοφίας, με την οποία είναι γεωγραφικά πολύ κοντά. Βρίσκονται και οι δύο αυτές εκκλησιές επί της οδού Αγίας Σοφίας· η μια κάτω από την Εγνατία, η άλλη επάνω. Έχουν μάλιστα και οι δυο έντονη υψομετρική διαφορά από τη στάθμη των δρόμων που τις περιβάλλουν, γεγονός που εξάπτει τη φαντασία των περαστικών και κάνει έντονα αντιληπτή την ιστορική διαστρωμάτωση της πόλης. Επιπλέον, δημιουργεί μια ιδιαίτερη συνθήκη απομόνωσης, παρά το στενό μαρκάρισμα από της κοντινές πολυώροφες πολυκατοικίες και τη γειτνίαση με πολύβουους δρόμους και πλατείες.

Ο ναός της Αχειροποιήτου

Πρόκειται για παλαιοχριστιανική τρίκλιτη βασιλική με υπερώα, η αρτιότερα διατηρούμενη αρχιτεκτονική σύνθεση της ύστερης αρχαιότητας στη Θεσσαλονίκη. Ανεγέρθηκε κάπου στα μέσα του 5ου αιώνα και η σημερινή εικόνα της έχει προκύψει μετά από μία σειρά επεμβάσεων, που έχουν κατά πολύ διαφοροποιήσει την αρχική της μορφή. Περισσότερα στοιχεία για την αρχιτεκτονική του ναού βρίσκουμε συνοπτικά στη σχετική σελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού ή πιο αναλυτικά στη διδακτορική διατριβή του Κωνσταντίνου Ράπτη, «Αχειροποίητος Θεσσαλονίκης: αρχιτεκτονική και γλυπτός διάκοσμος». Ο ναός είναι άρρηκτα δεμένος με την ιστορία της πόλης. Συνοπτικά:

• Είναι ο πρώτος ναός που μετατράπηκε σε τζαμί αμέσως μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς. Καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, υπό την ονομασία Εσκί Τζουμά τζαμί, αποτέλεσε το βασικότερο τζαμί της πόλης. Περισσότερα σχετικά στοιχεία με γλαφυρές περιγραφές: Άλωση της Θεσσαλονίκης από του Τούρκους. Να σημειωθεί ότι επειδή η ονομασία Εσκί Τζουμά τζαμί σήμαινε «τζαμί της παλιάς προσευχής της Παρασκευής», για αιώνες αποκαλείται Αγία Παρασκευή.

• Μια μελανή σελίδα στην ιστορία του ναού γράφτηκε το 1345, όταν σφαγιάστηκαν στο εσωτερικό του Ζηλωτές της Θεσσαλονίκης (1), ως αποτέλεσμα μιας βίαιης, εμφύλιας, πολιτικής δίωξης. Το Κίνημα των Ζηλωτών ήταν ένα αντιαριστοκρατικό κίνημα, που διοίκησε την πόλη για εφτά χρόνια (Κομμούνα της Θεσσαλονίκης, 1342-1349).
• Το 1917 χρησιμοποιήθηκε ως καταυλισμός πυρόπληκτων της μεγάλης πυρκαγιάς που κατέστρεψε μέσα σε 32 ώρες το 32% της πόλης, αφήνοντας πίσω της ερείπια, στάχτες και 70000 άστεγους. Η πυρκαγιά αυτή άλλαξε οριστικά την εικόνα της Θεσσαλονίκης. (2)

• Η Αχειροποίητος στέγασε το 1914 Έλληνες πρόσφυγες από τη Βόρεια και την Ανατολική Θράκη, ενώ το 1922-23 στέγασε και οικογένειες προσφύγων από τη Μικρά Ασία. Για περισσότερα: «Τη χώρισαν με κουβέρτες κι άρχισαν να ζουν…»

Η πλατεία των Μακεδονομάχων

• Από το 2006 δεν είναι ακριβώς πλατεία, αλλά ένα μεγάλο εργοτάξιο, που περιλαμβάνει χώρο στάθμευσης οχημάτων και βοηθητικά οικήματα. Αντιδράσεις δημιουργήθηκαν για την απομάκρυνση των προτομών των Μακεδονομάχων Αγωνιστών που υπήρχαν στην πλατεία. Κάποιοι μάλιστα θέλησαν να συνδέσουν το γεγονός με τη «Συμφωνία των Πρεσπών», θεωρώντας το μέρος της συμφωνίας. Τον Δεκέμβριο του 2019, οι προτομές τοποθετηθήκαν προσωρινά στην πλατεία Τσιρογιάννη, έναντι του Λευκού Πύργου, δεξιά κι αριστερά του αγάλματος του Παύλου Μελά.

• Κάτω από την πλατεία κατασκευάζεται ο Σταθμός Αγίας Σοφίας του Μετρό Θεσσαλονίκης, σε απόσταση μόλις 370 μέτρων από τον πολυσυζητημένο σταθμό Βενιζέλου. Η ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως σε πολύ καλή κατάσταση τμήματα του μαρμαρόστρωτου decumanus maximus ή αλλιώς της Μέσης Οδού (Βυζάντιο). Ο δρόμος σε αυτή τη θέση είχε ιδιαίτερη λαμπρότητα, ενώ η οδός Πλάτωνος ήταν ένας σημαντικός κάθετος δρόμος (cardo). Πολλοί υποστηρίζουν πως στον σταθμό της Αγίας Σοφίας βρέθηκαν πιο σημαντικές αρχαιότητες, οι οποίες έχουν αποσπαστεί. (3)

• Να θυμηθούμε ότι τον Νοέμβριο του 2011 προκηρύχθηκε Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός προσχεδίων για την ανάπλαση του ιστορικού άξονα Αγίας Σοφίας-Αχειροποιήτου. Η πρόταση που διακρίθηκε έχει εν μέρει υλοποιηθεί με την πεζοδρόμηση από την οδό Μακένζυ Κινγκ έως την οδό Τσιμισκή (4), οπότε μελλοντικά περιμένουμε τη συνέχεια. Για μια αναλυτική αναγνώριση και ανάλυση της περιοχής του άξονα:  Διπλωματική εργασία – «Περιβαλλοντική αναβάθμιση σε ιστορικό περιβάλλον. Ανασχεδιάζοντας τον Άξονα της Αγίας Σοφίας»
• Στην επάνω πλευρά της πλατείας υπάρχει μια παιδική χαρά, η οποία έχει πρόσφατα αναπλαστεί με χρηματοδότηση από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Η συγκεκριμένη παιδική χαρά είναι οργανωμένη γύρω από το θέμα «χαρταετός». Χρωματιστά πεντάγωνα στο πάτωμα της παιδικής χαράς σχηματίζουν ένα χαρταετό με την ουρά του σε μελέτη και επίβλεψη MAS – Makridis Associates Architects.

Ο χαρακτήρας της γειτονιάς γύρω από τον ναό και την πλατεία

Ως γειτονιά του κέντρου της πόλης, πέρα από τα μνημεία, τα διατηρητέα και τα παλαιά κτίσματα που γίνονται εύλογα σημεία αναφοράς, φιλοξενεί ένα πυκνό δίκτυο χρήσεων που προσελκύει πολλούς επισκέπτες, πέρα από τους μόνιμους κατοίκους. Η μεγάλη κινητικότητα του πληθυσμού, για λογούς εργασίας, εκπαίδευσης ή διασκέδασης, δίνει ένα χαρακτήρα απρόσωπο στον χώρο. Το ίδιο ισχύει και με τη λιγότερο ή περισσότερο προσωρινή διάσταση της κατοίκησης, από τους τουρίστες και τους φοιτητές που κατακλύζουν τα τελευταία χρόνια το κέντρο. Εκτός από τους φοιτητές η περιοχή έχει μεγάλη επισκεψιμότητα από παιδιά και εφήβους, δεδομένου ότι περιλαμβάνει στα όριά της πολλά  κτίρια εκπαίδευσης. Τα ίχνη τους, τοίχοι γεμάτοι συνθήματα και γκράφιτι παντού.

Η κουλτούρα των γκράφιτι βλέπει το κενό ως καμβά, με ελάχιστες εξαιρέσεις:

Και επειδή η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση, βλέπουμε και πολλά δείγματα από «εξευγενισμένες» εκδοχές γκράφιτι, που προσθέτουν πολύ χρώμα στο γκρίζο αστικό τοπίο. Κάπως έτσι βρέθηκε ο Πλάτωνας στη σωστή θέση, δηλαδή στην οδό Πλάτωνος, σε ένα κεπέγκι του βιβλιοπωλείου «Πλάτων» των εκδόσεων «Ζήτρος», γνωστές για τις εκδοτικές σειρές τους με έργα αρχαίων συγγραφέων. Κι αν αυτό δεν είναι ένα μικρό θαύμα, λίγο πιο πέρα, επάνω στη μεσοτοιχία μιας οικοδομής, που βρίσκεται ακάλυπτη εξαιτίας της γειτνίασης της με τον Άγιο Αθανάσιο, θα δει κανείς ένα τεράστιο μάτι που κλαίει τόσο πειστικά, ώστε να αποκολληθεί ο σοβάς από την υγρασία.

Σημειωτέον, κάτι ανάλογο με τους τοίχους συμβαίνει και με τα σώματα: δυο tattoo studio βρίσκονται στην περιοχή.

Σε ό,τι αφορά την γενική εικόνα της περιοχής, η παρουσία του αυτοκίνητου στον δημόσιο χώρο ειναι ασφυκτική. Η μεγάλη κινητικότητα και η υψηλή πυκνότητα δόμησης καθιστά τη στάθμευση στην περιοχή προβληματική. Για αυτό άλλωστε και πολλά από τα παλαιά μικρομάγαζα της περιοχής έχουν αλλάξει χρήση και λειτουργούν ως γκαράζ…

…αν και η νέα τάση είναι η αξιοποίηση των καταστημάτων ως κατοικίες που διατίθενται σε φοιτητές και αποτελούν μια κάποια λύση στα υψηλά ενοίκια των διαμερισμάτων του κέντρου.

Επί της Πλάτωνος 16 μάλιστα θα βρούμε ένα από τα λίγα νεόδμητα κτίσματα του κέντρου, που ανεγέρθηκε για να στεγάσει μια ιδιωτική φοιτητική εστία με 23 αυτόνομα επιπλωμένα studio. Η αυστηρή γεωμετρία στη σχεδίαση και κυρίως επιλογή του μαύρου χρώματος στην όψη ενδυναμώνει τον μοντέρνο χαρακτήρα του κτιρίου.

Παρόλο που το φαινόμενο αλλαγής χρήσεων είναι έντονο διατηρούνται ακόμη πολλά καταστήματα, απομεινάρια μιας άλλης εποχής, με τις παλαιές επιγραφές τους να γυρίζουν νοσταλγικά τον χρόνο πίσω.

Ανάμεσα στα υφιστάμενα καταστήματα κάποια ξεχωρίζουν για την ευρηματικότητα ή για την ιδιαιτερότητα των ονομάτων τους, το καθένα με τον τρόπο του. Η μπουτίκ ενδυμάτων «Αλαλούμ» διάλεξε μια ιδιαίτερη λέξη για όνομα, συνώνυμη του χάους που μας παραπέμπει από τον Χάρρυ Κλυνν του 1982, και τον τραγουδιστή Δάκη του 1989 μέχρι τον Σκαρίμπα με το «Ουλαλούμ» και τον Νικόλα Άσιμο που το μελοποίησε το 1979. Το Ιχθυοπωλείο «Η Σιγουριά» είναι σχεδόν συγκινητικό, με την προσπάθειά του να πείσει για την ποιότητα των αγαθών που προσφέρει προς πώληση. Το παντοπωλείο, κοινώς μπακάλικο, «ο Μπακαβόγατος», παραφράζει τον τίτλο της αγαπημένης ταινίας «ο Μπακαλόγατος» ή αλλιώς «Της κακομοίρας» με το επίθετο του ιδιοκτήτη του κυρίου Μπακαβού, ενώ το λογιστικό γραφείο του κυρίου Ζιούλα μπλέκει ανέλπιστα την ευφορία της τέχνης με την εφορία.

Χωρόσημα

Το Πειραματικό Σχολείο (Αγίας Σοφίας 51)

Το Πειραματικό Σχολείο δεν είναι απλά ένα σχολείο, είναι κάτι πολύ παραπάνω· ένα εκπαιδευτικό σύμβολο της πόλης. Ιδρυτής και πρώτος επόπτης του ήταν ο Αλέξανδρος Δελμούζος, υποστηρικτής του προοδευτικού δημοτικισμού, ενώ δίδαξαν σε αυτό: ο Γιώργος Θέμελης, ο Ιωάννης Ξηροτύρης, ο Πολύκλειτος Ρέγκος, ο Σαράντος Παυλέας, ο Κωνσταντίνος Μπότσογλου και ο Νίκος Παραλής. (5)

• Το σχολικό κτίριο σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη, ως δημιουργική προσαρμογή της παραδοσιακής μακεδονικής αρχιτεκτονικής στις αρχές του μοντέρνου κινήματος, σε μια προσπάθεια για τον επαναπροσδιορισμό της ελληνικότητας της τέχνης. Η ανέγερση ξεκινά το 1935. Έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο έργο τέχνης.
• Το 1956 βραβεύτηκε από την Unesco ως ένα από τα καλύτερα σχολεία του δυτικού κόσμου. Ανάμεσα στους απόφοιτους του θα βρούμε τα ονόματα των Μανόλη Αναγνωστάκη, Νίκου Ασλάνογλου, Δ.Ν. Μαρωνίτη, Βασίλη Κάλφα, Σπύρου Μαρκέτου, Στέλιου Νέστορα, Πέτρου Θέμελη,  Νικόλαου Σαχίνη, Αρχιεπισκόπου Αμερικής Δημήτριου. (6)

Επίσης, στην περιοχή θα βρούμε και το 17ο ΓΕΛ και το 13ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης να συστεγάζονται σε σχολικό κτίσμα επί Χριστοπούλου 6. Το κτίριο ανεγέρθηκε το 1961 και στέγασε αρχικά το Ε΄ Γυμνάσιο Θηλέων. Προγενέστερα στη ίδια θέση από το 1875-1880 βρισκόταν το παλαιό Ελληνικό Παρθεναγωγείο.

Άλλο ένα σημαντικό σχολείο, το Βουλγαρικό Γυμνάσιο Αρρένων Θεσσαλονίκης «Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος» βρισκόταν στην περιοχή. Ιδρύθηκε το φθινόπωρο του 1880 στην Οθωμανική Θεσσαλονίκη. Μετά από το 1913, το γυμνάσιο μεταφέρθηκε στη βουλγαρική πόλη Γκόρνα Τζουμαγιά (σύγχρονο Μπλαγκόεβγκραντ) στη Βουλγαρία, όπου υπάρχει έως και σήμερα. Στην ίδια θέση, επί της Ολύμπου 99, σήμερα βρίσκουμε μόνο ένα δείκτη μνήμης, τοποθετημένο μάλιστα πολύ ψηλά, με αποτέλεσμα να είναι δυσανάγνωστος.

Μεταγωγών – Σκοτεινές μνήμες (Φιλίππου 69, με Χριστοπούλου γωνία)

Το πρώην Τμήμα Μεταγωγών της Χωροφυλακής στις περιόδους της Κατοχής και της Δικτατορίας είναι άλλο ένα ίχνος της ιστορίας της πόλης. Οικογενειακό συγκρότημα τεσσάρων όμοιων διαδοχικών κατοικιών της οικογένειας Πετρώφ, κτισμένο μεταξύ 1896 και 1906, το 1968 περιλαμβάνεται στα ανταλλάξιμα κτήματα και η χούντα το παραχωρεί στην Εκκλησία της Ελλάδος.  Το κτίριο συνδέθηκε στενά με τις ιστορικές περιόδους της Κατοχής, του Εμφυλίου και της δικτατορίας της χούντας. Οι κρατούμενοι τού είχαν δώσει τα ονόματα «Μπρούκλιν», «Πρεσβεία» και «Προξενείο». Πολλά αναλυτικά για το κτίσμα βρίσκουμε στην πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη του Γιάννη Βασιλειάδη.

Να θυμηθούμε σε αυτό το σημείο το βίωμα της φυλάκισης μέσα από το Ημερολόγιο φυλακής του Παύλου Ζάννα, ο οποίος πέρασε και από αυτά τα κρατητήρια (7).

Την περασμένη βδομάδα έσπασαν, για δεύτερη φορά, τα γυαλιά μου. Τα κολλούσα αλλά δεν βαστιόνταν, έπεφταν κι από τη μύτη μου. Παράγγειλα καινούργια, τα πήρα σήμερα. Μου κακοφάνηκε. Είχα λογαριάσει πως θα “βγάλω” τη φυλακή μου δίχως ν’ αλλάξω γυαλιά. Και τώρα βλέπω πως πέρασε κι άλλος καιρός.

Βάζεις κάθε τόσο τέτοια “τέρματα”, “ώσπου να βγω δεν θ’ αγοράσω άλλο μαγιό”, ή σαγιονάρες. Ή λες “τούτο είναι το τελευταίο σαπούνι ξυρίσματος” (…) ή  “ίσως να μη χρειαστεί να ξανακουρευτώ”… Και κάποια στιγμή το ρούχο λιώνει, το σαπούνι τελειώνει κι εσύ είσαι πάντα μέσα…

Παύλος Α. Ζάννας, Ημερολόγιο φυλακής (1969-1972), Ερμής

Μέγαρο Νεδέλκου –Αγιορείτικη Εστία (Εγνατίας 109)

Κτίριο του 1909, δείγμα αστικής αρχιτεκτονικής που συνδυάζει τη χρήση κατοικίας και γραφείων στον όροφο με εμπορικά καταστήματα στο ισόγειο. Σχεδιάστηκε από τον Ξενοφώντα  Παιονίδη, έναν από αρχιτέκτονες που διαμόρφωσαν την αρχιτεκτονική μορφή της πόλης υπογράφοντας τα σχέδια για το νοσοκομείο Άγιο Δημήτριο, το Παπάφειο Ορφανοτροφείο, στοά Πελοσώφ στην Τσιμισκή, στοά Αγίου Μηνά, και πολλές από τις περίφημες βίλες της συνοικίας των Εξοχών (επί της Βασιλίσσης Όλγας). Να σημειωθεί ότι βάσει του ρυμοτομικού σχεδίου της περιοχής, προβλεπόταν  η  κατεδάφιση του κτιρίου και η διάνοιξη της οδού Πατριάρχου Ιωακείμ, που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Περισσότερα για την ιστορία του κτιρίου και για τη διάσωσή του επί «Πολιτιστικής Πρωτεύουσας» το 1997 θα βρείτε εδώ.

Ο Κινηματογράφος Άλεξ  (Ολύμπου 106)

Στον τομέα της ψυχαγωγίας, ιστορία γράφει μέχρι και σήμερα το CINE ALEX. Το  καλοκαίρι, το ALEX είναι μια μικρή όαση μέσα στα αστικά τσιμέντα. Λειτουργεί από το 1968, ως οικογενειακή επιχείρηση, που περνά από γενιά σε γενιά. Το 1996 χαρακτηρίστηκε ως ιστορικός τόπος «διότι παρουσιάζει βιωσιμότητα και είναι αντιπροσωπευτικός στο είδος του. Αποτελεί δε σημείο αναφοράς για τους κατοίκους της περιοχής».

Πέρα από το ALEX, μνήμες από κινηματογραφικές αίθουσες είναι διάχυτες στη περιοχή. Στη συμβολή Ιασωνίδου και Χριστοπούλου υπάρχει ένα σουπερμάρκετ. Όπως συμβαίνει με αρκετά σουπερμάρκετ του κέντρου, παλιά βρισκόταν εκεί ένας κινηματογράφος. Πρόκειται για τον κινηματογράφο Έλση, σινεμά πολυτελείας β’ προβολής που στα τέλη της δεκαετίας του 1970 άρχισε να παίζει πια αισθησιακές ταινίες για ενήλικες και παιδικές τα κυριακάτικα πρωινά. Στον ίδιο χώρο λειτούργησε από το 1989 και το θρυλικό πια Chorus Live, αφρόκρεμα της νυχτερινής τότε Θεσσαλονίκης που ξενυχτούσε διασκεδάζοντας μέχρι το πρωί.

Έκτος από την Έλση, στη περιοχή υπήρχαν και οι κινηματογράφοι Αελλώ και Ρίο. Το «Αελλώ» βρισκόταν στην συμβολή των οδών Πλάτωνος και Φιλίππου, ενώ το «Ρίο» επί της Εγνατίας 93, που σήμερα λειτουργεί επίσης ως σουπερμάρκετ.

Ακτίς Αελίου (Χριστοπούλου 12)

Σημείο αναφοράς για τους θεατρόφιλους της πόλης αποτέλεσε από 2000 μέχρι το 2014, το υπόγειο της Χριστοπούλου 12, όπου στεγάστηκε το «Θέατρο Τέχνης Ακτίς Αελίου». Η πλειοψηφία των θεατρικών έργων που «ανέβηκαν» στο υπόγειο ήταν σύγχρονα ή προγενέστερα τα οποία ήταν όμως πρωτοποριακά για την εποχή τους ή δεν είχαν ακόμη παρουσιαστεί στη Θεσσαλονίκη. Περισσότερες πληροφοριες: εδώ.

Σήμερα, στην οδο Εξαδακτύλου «φτιάχνονται» τα νέα ταλέντα του θεάτρου, μια που εκεί στεγάζονται κάποια από τα εργαστήρια και αίθουσες της Σχολής Θεάτρου του ΑΠΘ. Στην περιοχή βρίσκονται άλλα δυο θεατρικά εκκολαπτήρια – πολυχώροι τέχνης: το 11 Grey Studio επί της οδού Ιασωνίδου και το Alte Fablon επί της οδού Φιλίππου. Να θυμηθούμε ότι το 2020 στο Alte Fablon καθιερώθηκε η Δευτεριάτικη συνακρόαση ραδιοφωνικών θεατρικών παραστάσεων από το αρχείο της ΕΡΤ.

Σημεία συνάντησης

Γνωρίσαμε τον ναό της Αχειροποίητου, γνωρίσαμε τα βασικά χωρόσημα της περιοχής και πήραμε μια γεύση από την γενική ατμόσφαιρά της. Εκείνο όμως που στην πραγματικότητα καθορίζει μια γειτονιά είναι τα σημεία συνάντησης. Η απουσία δημοσίων χώρων συνάντησης στην περιοχή είναι εμφανής. Ενδεικτική χειρονομία κατά της αστικής μοναξιάς, ο έξυπνος μετασχηματισμός εγκατεστημένων στοιχείων παρεμπόδισης στάθμευσης σε παγκάκια.

Την ανάγκη για κοινωνικοποίηση καλύπτουν κυρίως τα καφέ και τα εστιατόρια της περιοχής ανάμεσα τους η δημοφιλής «Μικρή Φρίντα» (Αχειροποιήτου 4), το ιδιαιτέρως ζεστό και φιλικό καφενείο – γκαλερί «Βερμιγιόν» (Φιλίππου 77), το δυνατό χαρτί της μοντέρνας γαστρονομικής κουλτούρας της πόλης, η «Μούργα» (Χριστόπουλου 12), το κλασσικό ουζερί «Κοσμάς» (Πλάτωνος 15), που ειδικεύεται στην ψαροφαγία, καθώς και το μαγειρείο «Γιάννης» (Καθηγητού Παναγιώτη Παπαγεωργίου 6), με προνομιούχα τραπεζάκια στον πεζόδρομο.

Μικρές εστίες ισχυρών κοινωνικών συναναστροφών είναι τα παντοπωλεία και τα μανάβικα, τα λιγοστά που αντέχουν ακόμη παρά την επέλαση των μεγάλων σουπερμάρκετ. Αυτά δίνουν χρώμα στη γειτονιά όχι μόνο με τους χρωματιστούς πάγκους τους αλλά και με τις θερμές καλημέρες και καλησπέρες που ακούς όταν περνάς από μπροστά. Η σχέση πελάτη και εμπόρου σε αυτά τα μαγαζιά είναι πολύ πιο προσωπική, κάτι που δεν μπορεί παρά να εκτιμηθεί.

Κατά τα άλλα, ακόμα και αν είσαι μοναχικός τύπος, ευπρόσδεκτη είναι η συντροφιά που σου κρατάνε οι πολλές γάτες της περιοχής:

Ακόμα και τα αναμμένα κεριά στα παρεκκλήσια της Αχειροποίητου, του Αγίου Αθανασίου, του Ιερού Μετοχιού Αγίου Χαραλάμπους λειτουργούν υποσυνείδητα ως μια μικρή παρηγοριά:

Άλλωστε συχνά σου μιλάνε τα συνθήματα στους τοίχους ή διάσπαρτες χειρόγραφες σημειώσεις:

Κι ίσως αν κλείσεις τα μάτια μπορείς να φανταστείς το θαμπό χτες και να ελπίζεις για ένα λαμπρότερο αύριο.

Κείμενο: Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart)

Πηγές πληροφοριών: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7

Πηγές φωτογραφιών: Χριστίνα Βουμβουράκη / Παλαιές Φωτογραφίες Θεσσαλονίκης / Θεσσαλονίκη χαμένη πόλη / Ι.Α.Α