Μια ματιά στη ζωή και το έργο του μεγάλου Άγγλου συγγραφέα
J. R. R. Tolkien… Άραγε πόσοι δεν τον γνωρίζουν πλέον; Και πως θα μπορούσαν να μην τον γνωρίζουν όταν πρόκειται για το συγγραφέα του The Hobbit, του The Lord of the Rings, του The Silmarillion, καθώς και πολλών άλλων έργων που κατέκτησαν τη φαντασία μικρών και μεγάλων; Αναμφίβολα, καθοριστικό ρόλο έπαιξε και η μεταφορά στον κινηματογράφο. Όμως σίγουρα υπήρξαν στοιχεία στο συγγραφικό λόγο του Τόλκιν, που δε θα μπορούσαν ποτέ να αποτυπωθούν σε κάποια ταινία. Ποιος ήταν όμως στην πραγματικότητα;
Γεννημένος στις 3 του Γενάρη του 1892. Στο Μπλόμφοντεϊν, στη Νότια Αφρική από Άγγλους γονείς, γερμανικής καταγωγής. Ο πατέρας του, Άρθουρ, τραπεζικός, διορίστηκε στο παράρτημα της Βρετανικής Τράπεζας στο Μπλόμφοντεϊν και έτσι η οικογένεια εγκατέλειψε την Αγγλία. Ο μικρός Τζων Ρόναλντ είχε ένα μικρό αδελφό. Στην ηλικία των τριών, μαζί με τη μητέρα του και τον αδελφό του, φεύγει για την Αγγλία. Ο πατέρας του πέθανε από ρευματικό πυρετό στη Νότια Αφρική, πριν προλάβει να πάει να τους βρει. Η μητέρα τους Μέιμπελ, δίδασκε τα παιδιά στο σπίτι. Τους μετέδωσε μάλιστα τη μεγάλη της αγάπη για τη βοτανική. Στο νεαρό Τζων άρεσε πολύ να ζωγραφίζει τοπία, η μεγάλη του λατρεία όμως ήταν οι γλώσσες. Είχε διδαχθεί τη λατινική γλώσσα από τη μητέρα του σε πολύ μικρή ηλικία. Το 1900 έγινε μέλος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, παρά τις αντιρρήσεις συγγενών του, οι οποίοι ήταν Βαπτιστές. Οι συγγενείς αυτοί αργότερα έκοψαν κάθε οικονομική ενίσχυση προς τη μητέρα του. Όταν ο Τόλκιν ήταν δώδεκα ετών, η μητέρα του πέθανε από διαβήτη. Είχε όμως φροντίσει να εμπιστευθεί την ανατροφή των παιδιών της στο φίλο της, πατέρα Francis Xavier Morgan, έτσι ώστε να μεγαλώσουν ως πιστοί καθολικοί. Ο Τόλκιν δεν ξέχασε ποτέ στη ζωή του αυτόν τον άνθρωπο.
Στα εφηβικά του χρόνια θα έρθει σε επαφή με την πρώτη τεχνητή γλώσσα, τα Animalic, εφεύρεση των ξαδέλφων του. Η πρώτη τεχνητή γλώσσα που εφήυρε ο ίδιος ήταν η Naffarin. To 1911 βρέθηκε για διακοπές στην Ελβετία, μια εμπειρία, που αργότερα μεταφράστηκε στο ταξίδι του Μπίλμπο στα Misty Mountains. Τον Οκτώβρη του ίδιου έτους θα γίνει δεκτός στο Exeter College της Οξφόρδης, όπου θα ασχοληθεί αρχικά με τους Κλασσικούς. Το 1913 όμως θα κάνει στροφή προς την Αγγλική Γλώσσα και Λογοτεχνία, από όπου θα αποφοιτήσει ως αριστούχος το 1915. Το 1913 παντρεύτηκε και το μακροχρόνιο έρωτα του, την Edith Bratt, η οποία ασπάστηκε τον Καθολικισμό για χάρη του αγαπημένου της Ρόναλντ. Το 1914, με το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, θα καταταγεί στο στρατό, αν και όχι άμεσα. Το 1916 θα σταλεί στη Γαλλία, να πολεμήσει στη μάχη του Σομ, όπου θα αρρωστήσει, πράγμα που, παραδόξως, θα του σώσει τη ζωή, αφού θα αφαιρεθεί εξαιτίας της ασθένειας από την πρώτη γραμμή της μάχης. Στις 3 Νοεμβρίου του 1920 θα αφήσει οριστικά το στρατό και θα αφοσιωθεί στην ακαδημαϊκή του καριέρα και στο συγγραφικό του έργο.
Η πρώτη του εργασία μετά τον πόλεμο ήταν η προσφορά του στο Oxford English Dictionary, όπου θα ασχοληθεί με την ιστορία και την ετυμολογία λέξεων γερμανικής προέλευσης που ξεκινούν από το γράμμα W. Το 1920 θα γίνει επίσης ο νεότερος καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Leeds. Το 1925 θα γυρίσει στην Οξφόρδη, στο Pembroke College, ως καθηγητής της Αγγλοσαξωνικής με υποτροφία. Σε όλο αυτό το διάστημα, ασχολήθηκε κυρίως με γλωσσικά θέματα. Κατά την παραμονή του στο ίδρυμα, θα καταπιαστεί με τη συγγραφή έργων φαντασίας και συγκεκριμένα με το Χόμπιτ και τους δυο πρώτους τόμους του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, ενώ το 1926 θα τελειώσει τη μετάφραση του Beowulf.
Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα προσφέρει τις υπηρεσίες του ως αποκρυπτογράφος, θέση που του προσφέρθηκε το 1939. Το 1945 μεταφέρεται στο Merton College της Οξφόρδης, παίρνοντας την έδρα του καθηγητή Αγγλικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας, θέση που διατήρησε ως τη συνταξιοδότηση του το 1959. Ήταν ακόμα εξωτερικός επόπτης του University College του Δουβλίνου για πολλά χρόνια, ενώ έλαβε τιμητικό τίτλο και από το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Ιρλανδίας. Στα χρόνια μετά τον πόλεμο θα ολοκληρώσει και τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών και συγκεκριμένα το 1948.
Ο Τόλκιν απέκτησε τέσσερα παιδιά, τρεις γιους και μία κόρη. Ήταν υποδειγματικός και αφοσιωμένος πατέρας και τα μεγάλωσε με ιστορίες του Father Christmas (βρετανικό συνώνυμο του Santa Claus) με τα τελώνια.
Από το 1959 έως το θάνατο του, το 1973 ήταν συνταξιούχος. Σε όλο αυτό το διάστημα κέρδιζε διαρκώς την προσοχή του κοινού και συγγραφική φήμη. Το 1971 θα χάσει τη γυναίκα του. Τον επόμενο χρόνο θα του αποδοθούν τιμές από τη Βασίλισσα Ελισάβετ.
Ποια η κοσμοθεωρία του Τόλκιν; Είναι δύσκολο να απαντηθεί επακριβώς αυτό το ερώτημα. Ωστόσο, τα βιώματα του επηρέασαν τις απόψεις του και αυτό έγινε εμφανές τόσο στο βίο του, όσο και μέσα από τα έργα του. Πιστός Ρωμαιοκαθολικός μέχρι τέλους, μετριοπαθώς παραδοσιακός, με μοναρχικές, αλλά και φιλελεύθερες τάσεις, ενώ έκανε κριτική στη γραφειοκρατία. Το 1943 θα γράψει ότι οι πολιτικές του θέσεις τείνουν όλο και περισσότερο προς την αναρχία ή προς μία μη συνταγματική μοναρχία, πράγμα που μπέρδευε ακόμα περισσότερο τον κόσμο. Αν και δεν το έλεγε συχνά, υποστήριζε τη διάλυση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και ακόμα και του Ηνωμένου Βασιλείου. Υπήρξε στηλιτευτής της βιομηχανοποίησης, στην οποία έβρισκε παρενέργειες που καταβροχθίζουν την ύπαιθρο. Απεχθανόταν τα αυτοκίνητα και προτιμούσε να μετακινείται με ποδήλατο. Ο Τόλκιν υποστήριξε τους εθνικιστές του Φράνκο στον Ισπανικό Εμφύλιο, όταν άκουσε για εκτελέσεις κληρικών και καταστροφές εκκλησιών από τους Δημοκρατικούς, τους οποίους έβλεπε συνολικά ως Κομμουνιστές. Έκανε έντονη κριτική στην ΕΣΣΔ και χαρακτήριζε το Στάλιν ως δολοφόνο. Οι επικριτές του Τόλκιν τον κατηγόρησαν για αντικομμουνισμό στον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, πράγμα το οποίο ο ίδιος θα διαψεύσει λέγοντας πως συνέλαβε την ιδέα πριν από τη Ρωσική Επανάσταση. Πολλοί έχουν βρει στα έργα του Τόλκιν φυλετικούς παραλληλισμούς των λαών της Μέσης Γης με πραγματικούς λαούς. Μάλιστα, κατηγορήθηκε πως μέσα από αυτούς τους παραλληλισμούς αναπαράγει και στερεότυπα, όπως η απληστία των νάνων (Εβραίων, σύμφωνα με μερικούς). Παρόλα αυτά, στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπήρξε μεγάλος επικριτής του Χίτλερ και του Ναζισμού, ενώ κατηγόρησε τη φυλετική θεωρία του Ναζισμού ως τελείως αβάσιμη από επιστημονικής πλευράς. Στο τέλος του πολέμου δε δίστασε να κατηγορήσει τους Συμμάχους για τη συμπεριφορά τους στη Δρέσδη, στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.
Επηρεάστηκε πολύ από τα ταξίδια του και τα βιώματα του, καθώς και από βρετανικές ιστορίες περιπέτειας, από την Ευρωπαϊκή και κυρίως τη Γερμανική (με την ευρεία έννοια) μυθολογία, ενώ αναμφίβολα η έννοια του καλού στα έργα του είναι άμεσα επηρεασμένη από το Χριστιανισμό.
