[dropcap size=big]Μ[/dropcap]ετά την περσινή εμπειρία με την “Αυλή των θαυμάτων” του Ι. Καμπανέλλη και με δεδομένη την απόφασή μας να συνεχίσουμε στο Altera Pars τη μελέτη του ελληνικού DNA μέσα από την ενασχόληση με το νεοελληνικό έργο, η ”Αγγέλα” του Γ. Σεβαστίκογλου αποτέλεσε για μένα μια επιλογή σχεδόν αυτονόητη… χαρακτήρες βαθιά ανθρώπινοι, τρισδιάστατοι, αντιφατικοί, τρωτοί, γλώσσα πυκνή σε νοήματα, λυρική, σχεδόν ποιητική, συνυπάρχουν σε ένα έργο με σαφή πολιτικό προσανατολισμό…
Μετά το ¨Καμπαρέ των σκουπιδιών¨, τον ¨ Φάκελο¨, τις ¨Παράπλευρες απώλειες¨, τη ¨Μήδεια¨, το ¨Μπέρντυ¨, το ¨ Χίμμελβεγκ¨, η ”Αγγέλα” έρχεται να συμπληρώσει ιδανικά μια σειρά έργων αφύπνισης και προβληματισμού που στόχο έχουν τη διερεύνηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς απέναντι στα μεγάλα ζητήματα των ”καιρών μας”.
Ο συγγραφέας, εμπνευσμένος ενδεχομένως από τη γνωστή υπόθεση της ”Σπυριδούλας” καταγράφει με έναν σκληρό ρεαλισμό, μέσα από τον μικρόκοσμο των υπηρετριών της εποχής, την εικόνα της Ελλάδας του 50, όπου η φτώχεια, η εκμετάλλευση, η ανεργία και η ανάγκη για μετανάστευση, ματαιώνουν κάθε όνειρο και ελπίδα για ¨μια καλύτερη ζωή¨ … καταγράφει μία Ελλάδα – που τελικά τόσο μοιάζει με τη δική μας τη σημερινή – όπου ”οι μηχανισμοί της ηθικής διάβρωσης και της διαφθοράς που συντηρούνται από τους ισχυρούς και τον κόσμο του χρήματος”, πνίγουν κάθε αδύναμο, στερώντας του εν τέλει το δικαίωμα της ελεύθερης βούλησης και της αυτοδιάθεσης, υποβάλλοντας τον συνεχώς σε μια βασανιστική ηθική δοκιμασία που στόχο έχει την εξόντωση της ανθρώπινης του υπόστασης και την αφομοίωσή του από το Σύστημα.. .
Το έργο αρχίζει με την αυτοκτονία μιας 18χρονης υπηρέτριας, της Τασίας.
΄Η έλευση του αδερφού της Λάμπρου και η αγωνιώδης αναζήτησή του για τα πραγματικά αίτια της πράξης της, θα αναγκάσει όλους τους ήρωες του έργου, να ζυγιάσουν τις ηθικές και ψυχικές τους αντοχές και να “πάρουν θέση”. Ο μικρόκοσμος της¨ΑΓΓΕΛΑΣ¨,εμφανίζεται ως μια μικρογραφία της κοινωνίας μας όπου οι αντιδράσεις και οι συμπεριφορές ταλαντεύονται και αντιπαραβάλλονται: η τιμιότητα απέναντι στην ατιμία, οι αλήθειες στα ψέματα ή αντίσταση στην υποταγή.
[dropcap size=big]Τ[/dropcap]ο ενδιαφέρον μετατοπίζεται σχεδόν εξ αρχής από την αποκάλυψη του μυστηρίου,αφού όλοι γνωρίζουν η έστω υποψιάζονται την αλήθεια, στα πρόσωπα και στην τοποθέτησή τους απέναντι στα περιστατικά. Το ερώτημα ”Ποιόν είχε φίλο η Τασία;” επαναλαμβάνεται καθ΄όλη σχεδόν τη διάρκεια του έργου, αλλά τα στόματα παραμένουν ερμητικά κλειστά και οι συνειδήσεις ναρκωμένες. Μόνη συνοδοιπόρος και στήριγμα στην έρευνά του Λάμπρου, η νεαρή κοπέλα που την ίδια κιόλας ημέρα αντικατέστησε την αυτόχειρα στην οικία Παπά…η Αγγέλα… Το δεκαεπτάχρονο ορφανό χωριατοκόριτσο, σαν ηρωίδα βγαλμένη από λαϊκό παραμύθι, με έμφυτη ροπή στο καλό και το δίκαιο, “δε βολεύεται με λιγότερο ουρανό”- τολμά να κοιτάζει ψηλά, πιο ψηλά από τις ταράτσες των γκρίζων πολυκατοικιών, πέρα και πάνω από ‘κει που της έχει οριστεί. Έρχεται στην μεγαλούπολη αποφασισμένο να διεκδικήσει με πάθος το δικαίωμα του στο όνειρο και τη ζωή.
Ο αγνός, ανιδιοτελής και άνευ όρων “παραμυθένιος” έρωτας που γεννάται ανάμεσα στην Αγγέλα και τον Λάμπρο, θα τροφοδοτήσει το ζευγάρι με την απαραίτητη δύναμη ψυχής να ορθώσει το ηθικό του ανάστημα απέναντι στο ¨τέρας¨ της διαφθοράς. Μέσα σ’ αυτό το επικίνδυνο αλλά και γοητευτικό τους ταξίδι προς την αλήθεια τον έρωτα και τη ζωή η Αγγέλα ενηλικιώνεται, συγκροτεί την επαναστατική της προσωπικότητα και γίνεται το σύμβολο του νέου ανθρώπου, του άφθαρτου που αντιστέκεται με γενναιότητα και αξιοπρέπεια απέναντι στο αδίστακτο σύστημα.
Μπορεί αυτός ο άνθρωπος να νικήσει ή είναι καταδικασμένος να ηττηθεί;
Στο τελικό ερώτημα του έργου ο θεατής καλείται να απαντήσει ο ίδιος, στην αγωνιώδη κραυγή της ηρωίδας, αν η “ελπίδα” που προσωποποιείται στον αγαπημένο της, θα ζήσει;
Η απάντηση μάλλον, βρίσκεται στη στάση που όλοι μαζί κι ο καθένας ξεχωριστά επιλέγει να κρατήσει…
Κείμενο: Πέτρος Νάκος
Τι να τον κάνω το σκοπό σου; Η στάση σου μου αρκεί.
Μπέρτολτ Μπρεχτ 1898-1956
Το πρωί της Πέμπτης 4 Αυγούστου του 1955, οι γιατροί του Τζάνειου νοσοκομείου στον Πειραιά, έμεναν άναυδοι μπροστά στην εικόνα ενός δωδεκάχρονου τρομαγμένου κοριτσιού, τυλιγμένου με μια μπλε κουβέρτα, με εμφανή εγκαύματα στο πρόσωπό του. Ήταν η μικρή Σπυριδούλα Ράπτη που τα τελευταία δύο χρόνια εργαζόταν ως υπηρέτρια στο σπίτι του Γιώργου και της Αντιγόνης Βεϊζαδέ. Εκείνο το πρωί δίπλα στο κορίτσι στεκόταν η κ. Βεϊζαδέ με την 2,5 ετών κόρη της, η οποία έσπευσε να εξηγήσει στους θεράποντες γιατρούς πως το κορίτσι κάηκε, όταν έπεσε πάνω του μια κατσαρόλα με καυτό νερό.Το σοκ για τους εργαζόμενους στο νοσοκομείο ήταν μεγαλύτερο, μόλις αφαίρεσαν την κουβέρτα από τη Σπυριδούλα και διαπίστωσαν πως εκτεταμένα εγκαύματα που μετρούσαν τουλάχιστον δύο ημερών ζωή, υπήρχαν και σε άλλα σημεία, διάσπαρτα στο κορμί της. Αμέσως τοποθέτησαν γυμνό, το κοριτσάκι που «ψήνονταν» στον πυρετό και σφάδαζε από τον πόνο, σε ένα ειδικό ξύλινο κρεβάτι σκεπασμένο με κουβέρτες, καθώς τα σεντόνια κολλούσαν στις πληγές του και του χορήγησαν ορό. Την επομένη το βράδυ, μόλις σταθεροποιήθηκε η κατάσταση της Σπυριδούλας και μπόρεσε να αρθρώσει λέξεις, έντρομη διηγήθηκε σε μια νοσηλεύτρια τί πραγματικά είχε συμβεί. Προ ημερών ο Γιώργος Βεϊζαδές που διατηρούσε το καμπαρέ «Τζων Μπουλ», στην Τρούμπα του Πειραιά, είχε χάσει ένα χαρτονόμισμα των 50 δολαρίων από το ντουλάπι του σπιτιού, όπου συνήθιζε να φυλάει τα χρήματά του. Οι υποψίες βάρυναν κατευθείαν το «ψυχοπαίδι» που είχε υπό την αιγίδα του το ζευγάρι. Όταν το ζεύγος κατηγόρησε την Σπυριδούλα για την κλοπή του ποσού, αυτή τα αρνήθηκε όλα και τότε άρχισαν να τη χτυπούν στα χέρια με ένα ξύλινο αντικείμενο. Παρά το ξύλο που έφαγε εκείνο το βράδυ η μικρή, συνέχισε και την επόμενη ημέρα να ισχυρίζεται πως δε γνωρίζει τίποτα για το τί απέγιναν τα 50 δολάρια και ήταν τότε που ο κύριος και η κυρία Βεϊζαδέ, την έδεσαν ανάσκελα, γυμνή στο τραπέζι και άρχισαν να τη βασανίζουν βάναυσα με ένα πυρακτωμένο σίδερο. Πρώτα έκαψαν το παιδί στα πόδια και έπειτα «σιδέρωσαν» τα χέρια, συνεχίζοντας επί 36 ώρες και στο υπόλοιπο κορμί. Μάλιστα για να μην ακούγονται οι φωνές του στη γειτονιά, φρόντισαν πρώτα, να το φιμώσουν με ένα πανί. Κάθε φορά που η Σπυριδούλα έπεφτε λιπόθυμη από τον πόνο, το ζευγάρι σταματούσε τα βασανιστήρια, μέχρι αυτή να συνέλθει και να συνεχίσουν πάλι.Όταν πια το κορίτσι δεν είχε πια άλλες αντοχές, το ζεύγος την κλείδωσε μια ολόκληρη μέρα στο δωμάτιό του χωρίς νερό και φαγητό. Ωστόσο, ήταν τα τρομερά εγκαύματα της μικρής και ο φόβος να μην πεθάνει στο σπίτι, που ανάγκασε την κ. Βεϊζαδέ να τη μεταφέρει το πρωί της Πέμπτης στο νοσοκομείο.
Βεβαίως είχαν ήδη φροντίσει να την απειλήσουν πως αν μαρτυρούσε τίποτα από τα παραπάνω θα την έκαιγαν με βενζίνη. Μόλις η Σπυριδούλα ολοκλήρωσε τη διήγησή της, η νοσοκόμα ενημέρωσε το προσωπικό του νοσοκομείου και αυτό με τη σειρά του την αστυνομία, που έσπευσε να συλλάβει την κ. Βεϊζαδέ. Κατά τη διάρκεια της ανάκρισης η οικογένεια επέμεινε στην εκδοχή του ατυχήματος με το καυτό νερό.
Όταν αργότερα η κ. Βεϊζαδέ παραδέχτηκε ότι τα εγκαύματα προήλθαν από σίδερο, τα οποίο έγιναν μετά από πάλη που προηγήθηκε με τη μικρή, προσπάθησε να απαλλάξει τον άντρα της από τις κατηγορίες, ισχυριζόμενη πως αυτός έλειπε από το σπίτι την ώρα του περιστατικού. Στην απολογία του και ο κύριος Βεϊζαδές θα επιβεβαιώσει τους ισχυρισμούς, επαναλαμβάνοντας πως ουδεμία σχέση είχε με το συμβάν, καθώς ήταν εκτός σπιτιού. Η κατάθεση του ιατροδικαστή που εξέτασε τα τραύματα σύντομα θα διαψεύσει όλους τους ισχυρισμούς του ζεύγους, καθώς το πόρισμα είναι καταπέλτης.
Η Σπυριδούλα έφερε εγκαύματα 1ου, 2ου και 3ου βαθμού στο πρόσωπο, τον τράχηλο, το θώρακα, την κοιλιά, τα άνω και κάτω άκρα, καθώς και εκχυμώσεις στο μέτωπο, τα βλέφαρα, τους μηρούς και τις κνήμες. Η χαριστική βολή θα δοθεί από την έκθεση που υπέβαλε τις επόμενες μέρες στην εισαγγελία Πειραιά, στην οποία αναφέρεται: «Τα εγκαύματα έχουν επάλληλον διάταξιν κλιμακοειδούς τύπου και καλύπτουν το 60-65% της επιφανείας του σώματός της. Ίνα προξενηθούν τα εγκαύματα τούτα, το θύμα καθηλώθη υπό δύο αλληλοβοηθουμένων προσώπων».
Το ζευγάρι προφυλακίσθηκε και η δίκη έγινε μετά από 5 μήνες στις 30 και 31 Ιανουαρίου του 1956, στο Κακουργιοδικείο Λαμίας.Το δικαστήριο θα επιβάλει ποινή φυλάκισης 5 ετών στην Αντιγόνη και 4,5 στον Γιώργο Βεϊζαδέ, για «πρόκληση βαρειών σωματικών βλαβών σε βαθμό κακουργήματος», ενώ παράλληλα θα επιδικάσει και ποσό 20.000 δρχ. για τη ψυχική οδύνη της μικρής Σπυριδούλας.
Η συγκλονιστική αποκάλυψη της ιστορίας της μικρής Σπυριδούλας, θα συγκλονίσει την κοινή γνώμη.
Το κοινωνικό ενδιαφέρον ήταν πρωτοφανές αλλά αναμενόμενο. Η Σπυριδούλα που βγήκε από το νοσοκομείο ένα μήνα μετά το συμβάν, θα γίνει λαϊκό ίνδαλμα και η περίπτωσή της θα εγείρει ποικίλες αντιδράσεις για το θέμα της παιδικής εργασίας.
Ευχαριστούμε πολύ όλους εκείνους που βοήθησαν με κάθε τρόπο, ηθικά και υλικά στην πραγματοποίηση αυτής της παράστασης .
https://www.lavart.gr/i-aggela-epistrefei-sti-skinh-tou-altera-pars/
