Η 20η Νοέμβρη έχει οριστεί ως η Παγκόσμια ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Με αφορμή την επέτειο αυτή καλούμαστε διαβάζοντας ποίηση να μην ξεχάσουμε και σήμερα την πολύτιμη παρουσία κάθε παιδιού στον κόσμο.
Κάποτε ήσουν και ήμουν παιδί. Και τα παιδιά του σήμερα θα είναι κάποτε εγώ και εσύ.
Γι’αυτό όταν τους μιλάς ή τους απευθύνεις το λόγο να τους κοιτάς στα μάτια και να έχεις τα αυτιά σου ανοιχτά.
Δεν είσαι δα και τίποτα παραπάνω από εκείνα. Μόνο κάτι δεκαετίες γηραιότερος.
Και βέβαια, θεωρείσαι σοφότερος και έχεις «φάει» τη ζωή με το κουτάλι.
Αλλά ποιός είναι πιο σοφός; Τι πιο σοφό από την ανεμελειά σε ένα κόσμο που δυστυχεί;
Η πραγματικότητα είναι ένα μεγάλο παιχνίδι και το παιχνίδι τους είναι μία μικρή πραγματικότητα.
Αν διαλύσεις τούτο τον παραλληλισμό το παιχνίδι εξαφανίζεται, η σκληρή πραγματικότητα παραμένει.
Χάνεται η πρόβα και η παράσταση της επιβίωσης αρχινά βεβιασμένα και επώδυνα.
Όμως, ο παιδικός ψυχισμός ανήμπορος να συνδιαλεχτεί με τις βαρβαρότητες ξεκινά να εσωτερικεύσει τις «κακές μάγισσες» και τους «λύκους».
Γίνονται ένα με το είναι του και ξεκολλάνε πιο δύσκολα από τα παιδικά αθλητικά παπούτσια με «χριτς-χρατς».
Τα παιδιά είναι η συνέχεια μας, άφησε τα να σου μιλήσουν και θα καταλάβεις πόσο σημαντικό είναι να παλέψεις και για τα δικά τους δικαιώματα.
Συμπυκνωμένα σε λίγες προτάσεις κάποια από τα δικαιώματα που δεν είναι δεδομένα για όλα τα παιδιά του πλανήτη:
Το παιδί έχει δικαίωμα στη ζωή και την ταυτότητα του.
Το παιδί έχει δικαίωμα στην υγεία.
Το παιδί έχει δικαίωμα προστασίας από οποιοδήποτε μορφή οικονομικής και σεξουαλικής εκμετάλλευσης ή δουλείας.
Το παιδί έχει δικαίωμα προστασίας ενάντια στις αθέμιτες μετακινήσεις του στο εξωτερικό.
Το παιδί έχει δικαίωμα στην ανάπαυση και τον ελεύθερο χρόνο.
Το παιδί έχει δικαίωμα στην εκπαίδευση.
Το παιδί έχει δικαίωμα να εκφράζει την γνώμη του και να ακούγεται.
Το παιδί έχει δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης και αναζήτησης οποιουδήποτε είδους πληροφορίας.
Το παιδί έχει δικαίωμα στην ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας.
Το παιδί κάθε μειονότητας έχει δικαίωμα πολιτιστικής έκφρασης.
Το παιδί έχει δικαίωμα να συνεταιρίζεται και να συνέρχεται ειρηνικά.
Το παιδί έχει δικαίωμα να προστατεύεται από αυθαίρετη ή παράνοµη επέµβασης στην
ιδιωτική του ζωή, στην οικογένεια του, στην κατοικία του ή στην αλληλογραφία του, και από παράνοµες προσβολές της τιµής και της υπόληψής του.
Το παιδί έχει δικαίωματα να είναι με τους γονείς του.
Το παιδί έχει δικαίωμα να προστατεύεται από κάθε μορφή βίας και παραμέλησης.
Το παιδί πρόσφυγας έχει δικαίωμα προστασίας και ασφάλειας.
Το παιδί με αναπηρία έχει δικαίωμα σε πλήρη και αξιοπρεπή ζωή.
Ανάμεσα στις γραμμές και τις σκέψεις των παρακάτω ποιητών κρύβεται η τεράστια αγάπη προς το παιδί. Το δικό τους παιδί, το εσωτερικό τους παιδί, το παιδί του κόσμου. Το παιδί.
Γιάννη Ρίτσου, «Αναφυλλητό. XXXVIII», (απόσπασμα)
[…]
Τα παιδιά θέλουν παπούτσια
τα παιδιά θέλουν ψωμί
θέλουνε και φάρμακα,
δούλεψε κ’ εσύ.
Γέλα, κλαίγε κι όλο λέγε,
το παιδί: ζωή.
Τίποτ’ άλλο. Ζωή.
Ζύμωνε στη σκάφη,
πρώτο σου ζυμάρι,
πρώτο σου ψωμί
πρώτο σου σταυρόψωμο
μια ψωμένια κούκλα
για το παιδί.
Ζύμωνε τη λάσπη,
πρώτη σου μυστριά
πρώτο πηλοφόρι
ένα καλυβάκι
μια μικρούλα αυλή
για το παιδί.
Ζύμωνε το χώμα
με το δάκρυ-δάκρυ
ζύμωνε τη λάσπη
φτιάξε ένα χωμάτινο πουλί
να πετάει τη νύχτα
και να κελαϊδεί
για το παιδί.
Τούτη είναι η ζωή μας
τούτο το μεγάλο —
τίποτ’ άλλο.
Γέλα, κλάψε, πες
ό,τι θες.
Το παιδί: ζωή.
Τίποτ’ άλλο!
Από τη συλλογή Υδρία (1957-1958)
Γιάννης Ρίτσος, Ποιήματα 1930-1960, τ. Β΄, Εκδόσεις «Κέδρος», 1961
Γιάννης Κοντός, «Τι έγιναν τα παιδιά του Καρόλου Ντίκενς;»
Χάθηκαν προσωρινά, γίνανε σκιές,
με παρακολουθούν για δευτερόλεπτα
μέσα από την ομίχλη,
πιάνουν την άκρη του παλτού μου.
Χειμώνας είναι γι αυτά, βαρύς, με χιόνια.
Με παπούτσια χαλασμένα, με αισθήματα
κουρέλια τριγυρνάνε άσκοπα στους δρόμους,
κάτω από φανάρια του δεκάτου ενάτου αιώνα.
Το χιόνι σφυρίζει και τα χτυπάει αλύπητα.
Προσπαθεί να τα σβήσει από τις σελίδες των
βιβλίων. Αυτά όμως επιμένουν να τριγυρνάνε
στη μνήμη μας, να μας τυραννούν, να μας συντροφεύουν.
Χλομά και πεινασμένα μας περιμένουν
στη γωνιά, με τους ώμους να διψούν
για χάδι. Σούρουπο τα είδαμε για πρώτη
φορά και μα έφεραν τα πιο παράτολμα σχέδια.
Εκεί που σβήνει η μουσική, κρύβονται φοβισμένα
τα παιδάκια κοιτώντας το φεγγάρι.
Γιάννη Κοντού (από τη συλλογή «Ο αθλητής του τίποτα», Κέδρος, 1997
Χλόη Κουτσουμπέλη, «Πίτερ Παν»
Πέτα μαζί μου μες στη νύχτα
κορίτσι από δαντέλα,
πάμε στη χώρα του Ποτέ
να βρούμε τα παιδιά που χάθηκαν
κι εκείνα τα άλλα,
που πονάει τόσο να τα βρούμε.
Στη χώρα του Ποτέ Ξανά
τα παιδιά δεν μεγαλώνουν,
ντύνονται Ινδιάνοι,
και χορεύουν γύρω απ’ την πληγή.
Στη χώρα του Ποτέ Χωρίς
τα παιδιά δεν έχουν μαμά,
ρίχνουν στις φλέβες τους χρυσόσκονη
για να πετούν και να ξεχνούν.
Έλα μαζί μου Γουέντι των δακρύων,
(γι’ αυτό άλλωστε σε επέλεξα,
είσαι επίτιμος δοκιμαστής δακρύων,
ξέρεις τη γεύση και το χρώμα τους
και την παράξενη οσμή της νοσταλγίας),
σου υπόσχομαι λευκό ατόφιο πόνο,
υπόσχομαι να σε εγκαταλείψω
να πετάς μόνη με την λευκή σου νυχτικιά
πάνω από το παλιό ρολόι του Λονδίνου,
(οι δείκτες του έχουν για πάντα σταματήσει
την ώρα που η μαμά εγκατέλειψε το σπίτι),
μα για αντάλλαγμα
θα σου χαρίσω ένα ποίημα
από χρυσόσκονη και αίμα
και βραδινό αεράκι του Λονδίνου.
Χλόη Κουτσουμπέλη, από τη συλλογή «Η Λίμνη, ο Κήπος και η Απώλεια», 2006
Χαλίλ Γκιμπράν, «Για τα παιδιά»
Τα παιδιά σου δεν είναι παιδιά σου
Είναι οι γιοι και οι κόρες της λαχτάρας της Ζωής για τη Ζωή.
Δημιουργούνται διαμέσου εσένα, αλλά όχι από σένα
Κι αν και βρίσκονται μαζί σου, δε σου ανήκουν.
Μπορείς να τους δώσεις την αγάπη σου, αλλά όχι τις σκέψεις σου
Αφού ιδέες έχουν δικές τους.
Μπορείς να δίνεις μια στέγη στο σώμα τους, αλλά όχι και στις ψυχές τους
Αφού οι ψυχές τους κατοικούν στο σπίτι του αύριο
που εσύ δεν πρόκειται να επισκεφτείς ούτε και στα όνειρά σου.
Μπορείς να προσπαθήσεις να τους μοιάσεις
αλλά μη γυρέψεις να τα κάνεις σαν εσένα
Αφού η ζωή δεν πάει προς τα πίσω ούτε ακολουθεί στο δρόμο του το χτες
Είσαι το τόξο από το οποίο τα παιδιά σου
ωσάν ζωντανά βέλη ξεκινάνε για να πάνε μπροστά.
Ο Τοξότης βλέπει στόχο στη γραμμή του Απείρου
και σε λυγίζει με τη δύναμή Του ώστε οι σαΐτες Του
να φύγουν γοργά και να φτάσουν μακριά.
Δεχτείτε το λύγισμά σας στα χέρια Του με χαρά.
γιατί αυτός, όπως αγαπά τη σαΐτα που εκτοξεύεται
αγαπά και τόξο που είναι σταθερό.
Χαλίλ Γκιμπράν, «Ο προφήτης», 1923
Γιάννης Βαρβέρης, «Σκοινάκι»
Ήμουν μικράκι
κι όλο έκανα σκοινάκι.
Πηδούσα χαρωπά απ’ τον ένα
στον άλλο και τον άλλον ήχο
ψηλά με το σκοινάκι είχα το νου
αλλά το άφησα
μου έπεσε
στη μέση τ’ ουρανού.
Τώρα ήχο ήχο
στη στρατόσφαιρα
στα αζήτητα
το σκοινάκι
πήρε μαζί του
και τη βαρύτητα.
Γιάννης Βαρβέρης, «Στα ξένα», εκδ. Κέδρος, 2001
Βασίλης Ρώτας, «Ειρήνη»
Ειρήνη χάραζε και χαρά στην πλάση,
σε μεγάλους και παιδιά, σ’ ουρανούς και δάση.
Αχ ειρήνη, ειρήνη μας, έλα στα παιδάκια, έλα στα παιδάκια,
να ξεχάσουν πόλεμους, πίκρες και φαρμάκια.
Τάσος Δενέγρης, «Υψηλός πυρετός»
Ήμουν πέντε χρονών
Υψηλός πυρετός
Κάθε τόσο
Από άγνωστη αιτία
Στο κρεββάτι τρεις μέρες
Με κρατούσε σε κώμα.
Κυριαρχούσε το κόκκινο εκεί
Το πιο κόκκινο που ’χω γνωρίσει
Αποσύνδεση πλήρης από
Το βασίλειο της μέρας το οικείο
Δεν υπήρχαν παιχνίδια, γλυκά
Ούτε όμως και λέξεις που φέρνουν ναυτία
Ένα βύθισμα κι όλα ζεστά.
Ετελείωνε κάποτε αυτό
Κι ήταν μέρα συνήθως
Φθινοπώρου απόγευμα
Που νυχτώνει νωρίς να βαραίνουν
Οι καρδιές των παιδιών.
Ο πατέρας ορθός στη γωνία
Του μικρού κρεβατιού
Βοηθούσε ν’ ανέβω
Μοναχά με το βλέμμα
Στον επάνω τον κόσμο.
Από την ανθολογία «Τα ωραιότερα ποιήματα για το παιδί» –ανθολόγηση Θανάσης Α. Καστανιώτης, Θανάσης Θ. Νιάρχος–, εκδ. Καστανιώτη, 2004
Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού υιοθετήθηκε ομόφωνα από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 20 Νοεµβρίου του 1989. Μία περίοδος 40 χρόνων μεσολάβησε, από την Οικουμενική Διακύρηξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου το 1948, για να αναγνωριστεί η ανάγκη για διευκρίνηση των παιδικών δικαιωμάων. Η Ελλάδα επικύρωσε την Σύμβαση μόλις τον Δεκέμβριο του 1992. Mέχρι τώρα όλες οι χώρες του ΟΗΕ έχουν υπογράψει και έχουν επικυρώσει τη συνθήκη εκτός από τη Σομαλία και τις Η.Π.Α.
Το κείμενο έχει συνταχτείς από την Λένα Ζετσίδου (Lavart)
