Το παιχνίδι της Σφαγής, του Ευγένιου Ιονέσκο ανέβηκε για πρώτη φορά το 1970. Είναι τρομακτική η τόση ομοιότητα με το παρόν, με την εποχή του covid 19, 50 χρόνια μετά.
Με τρομάζει η συνειδητοποίηση ότι ζούμε σε ένα, όχι και τόσο καλογραμμένο θέατρο παραλόγου. Πρωταγωνιστούμε, οικειοθελώς ή μη, σε ένα σύγχρονο Παιχνίδι της Σφαγής, περιμένοντας ένα θετικό αποτέλεσμα (όχι σε covid test), μια επαλήθευση του «Ουδέν κακόν αμιγές καλού».
Μια πόλη, μίζερη, μάλλον κάπου στην κεντρική Ευρώπη του 19ου αιώνα, χωρίς σαφείς χωροχρονικές διευκρινίσεις. Ένας ιός, άγνωστος μέχρι εκείνη τη στιγμή και εξαιρετικά μεταδοτικός, εξαπλώνεται ραγδαία και σκοτώνει από μωρά μέχρι υπερήλικες. Σας θυμίζει κάτι; Οι ήρωες του έργου, άνθρωποι όλων των κοινωνικών τάξεων, άντρες και γυναίκες, προσπαθούν να προφυλάξουν τους εαυτούς τους και τις οικογένειές τους.
«Η κόλαση, άνοιξε το στόμα της η κόλαση», αυτό φωνάζει ένας άντρας στην πρώτη σκηνή, λίγο πριν πέσουν νεκροί όλοι οι παρόντες, λίγο πριν κάνει την εμφάνισή του ο «Μαύρος Καλόγερος». Μπορεί να συμβολίζει τον χάρο, μπορεί το χρόνο, μπορεί μια τιμωρία, μπορεί απλώς έναν ιό, μπορεί τη δική μας αδυναμία… Όποιον συμβολισμό κι αν επιλέξει το κοινό, η παρουσία του Μαύρου Καλόγερου σηματοδοτεί το θάνατο.
Και τότε… η πολιτική εξουσία παίρνει θέση. Ξεκινούν… τα μέτρα.
«Κάθε είσοδος και έξοδος απαγορεύεται. Μέχρι χθες ήμασταν ελεύθεροι, όμως από σήμερα είμαστε σε καραντίνα.»
Και μαζί με τα μέτρα, έρχεται και η έλλειψη ελευθερίας, για το κοινό καλό… για όλους μαζί και τον καθένα ξεχωριστά. Μια συνθήκη που, μιλώντας με κλισέ, μπορεί να απελευθερώσει έναν φιλάνθρωπο εαυτό, ή μπορεί να εξαπολύσει μια, διόλου ακίνδυνη, ενστικτώδη έχθρα.
«Όποιος μπαίνει σε μολυσμένο σπίτι θα θεωρείται ύποπτος και θα απομονώνεται»
«Καταγγείλτε τους για το καλό του συνόλου.»
Όταν ο άνθρωπος δεν μπορεί να εξηγήσει την αδυναμία του απέναντι στις άγνωστες βουλές της φύσης, ψάχνει εξηγήσεις στα πιο απίθανα μέρη…
«Διότι, υπάρχει υποψία ότι το κακό που μας βρήκε προέχεται από κάτι ανώτερο μας, από τον ουρανό.»
Όλοι μας κάποια στιγμή βρεθήκαμε να υπερβάλλουμε μέσα στο περασμένο 2020.
Υπερβάλλουμε, προσέχοντας και την παραμικρή λεπτομέρεια για να προστατευτούμε εμείς και οι αγαπημένοι μας…
«Αυτό το ψάρι μυρίζει ακόμα σαν ψάρι, κι αυτό το φρούτο σαν φρούτο! Γιατί; Δεν βάλατε αρκετό απολυμαντικό;»
«Μην έρχεστε τόσο κοντά, δεν μπορώ να ανασάνω! Και μεταξύ σας – σε απόσταση!»
«Τα συμπτώματα!»
Σκηνές από μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας, αντί να διαδραματίζονται σε ένα διατοπικό μέλλον, διαδραματίζονται στα Εξάρχεια και στο κέντρο της Θεσσαλονίκης του σήμερα. Υπερβολές απ’ τους πολίτες… υπερβολές κι από τις αρχές. Σκληρές υπερβολές, βίαιες υπερβολές.
«Απαγορεύεται η έξοδος από μολυσμένα σπίτια, αν ξεμυτίσετε πυροβολώ!»
Ρίχνουμε το μπαλάκι της ευθύνης ο ένας στον άλλο…
Μισό αιώνα αφότου ανέβηκε η παράσταση του Ιονέσκο και ακόμα, οι κοινωνικές κρίσεις μας στρέφουν στην πάλη των τάξεων, στην επίρριψη ευθυνών σ’ αυτούς που θεωρούμε ανόμοιους, σ’ αυτούς που νιώθουμε πως είναι «κάτι άλλο». Αν πιστέψουμε πως ευθύνεται για το παρόν δράμα ένας «άλλος κόσμος», απομακρυσμένος από την καθημερινή μας πραγματικότητα, ευελπιστούμε να ξορκίσουμε το φόβο.
«Οι πλούσιοι φταίνε» «Οι φτωχοί φταίνε»
«Μην πλησιάζεις, έρχεσαι από μολυσμένη συνοικία»
«Εδώ είμαστε ασφαλείς, αλλά στις φτωχογειτονιές – ανίδεοι άνθρωποι»
Υποτιμούμε τον κίνδυνο για να μην καταρρεύσουμε.
«Δεν θα πάθουμε τίποτα, ούτε εγώ ούτε η οικογένεια μου»
«Αυτοί που πέθαναν, πεθαίνουν ή αρρωσταίνουν είναι άμυαλοι»
Πλέον, ζώντας 1 χρόνο μέσα σ’ αυτήν την παράνοια, γνωρίζουμε όλοι μας κάποιον που νόσησε, ή νοσήσαμε εμείς ή ίδιοι, ή ένα από τα θύματα δεν είναι πια τιμή στατιστικής, είναι δικός μας άνθρωπος…
Και τότε έρχεται ο πανικός.
«Κι εσύ, κι εσύ είσαι νεκρός, κι εγώ είμαι νεκρή!»
Δεν μπορούμε να εξηγήσουμε τίποτα. Ζητούμε από την επιστήμη να είναι έτοιμη για κάθε τι, αλλά η αλήθεια είναι πως, όπως εξελισσόμαστε εμείς, εξελίσσεται και το περιβάλλον γύρω μας. Πολλοί μιλούν για μια υποτιθέμενη αντίδραση του πλανήτη στη συνεχώς αυξανόμενη ανθρώπινη παρουσία. Άλλοι μιλούν για ένα είδος φυσικής επιλογής, ένα παιχνίδι επιβίωσης του ισχυρότερου ενάντια σε έναν ανεξέλεγκτο εχθρό.
«Πώς πολλαπλασιάστηκαν τόσο γρήγορα;»
Το Παιχνίδι της Σφαγής είναι γεμάτο με ανθρώπους που χάνουν το μυαλό τους, χάνουν τη λογική τους, χάνουν τον έλεγχο. Σκοτώνουν για να επιβιώσουν, δίνουν τέλος στη ζωή τους ή απλώς… παραιτούνται… Νιώθουν αδύναμοι, νικημένοι, λίγοι…
«Τι μπορώ να κάνω;»
Η νέα πραγματικότητα είναι τόσο μοναχική… Βρίσκουμε παρηγοριά σε ορθογώνιες οθόνες, αλλά ο κόσμος που γεννηθήκαμε, δεν είναι φτιαγμένος για αυτή την κοινωνία, την τόσο περιοριστική.
Και με την οικονομία, τι;
«Θα ζητήσω την άμεση αντικατάστασή του»
Οι ευπαθείς άνθρωποι είναι αναλώσιμοι; Στην Ελλάδα του 2021 ο μέσος πολίτης είναι μισθοσυντήρητος, ζητάμε να δείξουμε ατομική ευθύνη, με τι δυνάμεις; Με ποια καύσιμα παλεύεις για το κοινό καλό, όταν παλεύεις για την ατομική σου επιβίωση; Πώς ορίζεται ο ισχυρός στην καπιταλιστική πραγματικότητα που ζούμε;
Ο καθένας αντιδρά, όχι όπως θέλει, αλλά όπως αντέχει…
Υπάρχουν οι κατανοητικοί… Αυτοί που φοβούνται την ασθένεια κι όχι τους φορείς της. Αυτοί που χάρη σε μια υψηλή διαπροσωπική νοημοσύνη δεν κατανοούν απλά, δικαιολογούν, βλέπουν από την οπτική γωνία του ανθρώπου που πλέον δεν είναι ον, αλλά ουδέτερο ουσιαστικό, «κρούσμα». Η ενσυναίσθηση κοστίζει, σου επιβάλλει να αντιληφθείς ότι η «ατομική ευθύνη» δεν επαρκεί.
«Πιστεύω πως οι άνθρωποι δεν πεθαίνουν από άγνοια»
Υπάρχουν στον κόσμο και οι απελπισμένα αισιόδοξοι.
«Εγώ δε θα πεθάνω ποτέ»
Είναι κι αυτοί, που βρήκαν περισσότερο ελεύθερο χρόνο απ’ όσο μπορούν να διαχειριστούν και αναγκάστηκαν να αντιμετωπίσουν τον ίδιο τους τον εαυτό, στην έδρα του. Αυτοί που τα αδύναμα σημεία τους δεν μπόρεσαν να κρυφτούν κάτω από σελίδες βιβλίων και επεισόδια στο Netflix. Αυτοί που αντίκρισαν τον εαυτό τους στο πραγματικό του μέγεθος και δεν ήξεραν πως να τον ερμηνεύσουν. Πιθανόν να απογοητεύτηκαν απλώς, αναδράμοντας στα χρόνια που πήγαν χαμένα…
«Σπατάλησα τη ζωή μου»
Ίσως είναι κάπως χρήσιμο στους ανθρώπους αυτούς το εξής άρθρο: Κι όμως… η ζωή πολλές φορές είναι δίκαιη,
Είναι κι αυτοί που προσπαθούν μάταια να ζουν στην προηγούμενη νόρμα. Στην, προ covid, αλήθεια τους. Αγνοούν τα μέτρα λέγοντας απλώς:
«Ποιος θα μας δει;»
Είναι τόσο ακραία στάσιμη η πραγματικότητα μας
Και θα σκεφτείτε, εύλογα, «διαπιστώνεται μια στασιμότητα, ποια είναι η πρόταση;» Αλλάζουμε, προσαρμοζόμαστε, κάποιοι αμύνονται επιτιθέμενοι γιατί δεν έχουν άλλη επιλογή, ή γιατί απλώς αυτό τους συμφέρει.
«Ωραία, γλιτώνω αυτά που τους χρώσταγα»
Άλλοι βρίσκουν μια δύναμη που δεν ήξεραν ότι υπήρχε. Η συνύπαρξη με τον εαυτό μας είναι μεγάλο ζόρι, οι αντοχές μας στον εγκλεισμό εκτείνονται μέρα με τη μέρα, είναι απορίας άξιο, αν αυτό πρέπει να μας χαροποιεί που μαθαίνουμε κάτι νέο ή, αν πρέπει να μας τρομάζει. Ξέρω όμως, ότι όλοι μπορούμε να εξελίξουμε ένα κομμάτι μας, είτε πολύ προσωπικό, είτε πιο κοινωνικό, δεν έχει σημασία. Μικρά βήματα, το ένα πόδι μπροστά από το άλλο και προχωράμε, με την ελπίδα πως 50 χρόνια μετά, τα πράγματα θα έχουν αλλάξει περισσότερο απ’ ότι διαπιστώνουμε με τη σημερινή σύγκριση της εποχής μας με την εποχή του έργου.
Κείμενο: Άρτεμις Στυλιανού (Lavart)
Σε κάθε περίπτωση, μερικές συμβουλές υγιεινής είναι πάντα χρήσιμες, διαβάστε παρακάτω: Χρήσιμες οδηγίες για τον Covid 19 – Γιατί η πρόληψη είναι προσωπική ευθύνη του καθενός μας.
Χρήσιμες οδηγίες για τον Covid 19 – Γιατί η πρόληψη είναι προσωπική ευθύνη του καθενός μας
Βρείτε ολόκληρο Το Παιχνίδι της Σφαγής εδώ.
