Το 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος (1968) και 5 + 5 sci-fi ταινιες του 21ου αιώνα

50 χρόνια μετά, η 4Κ έκδοση της ταινίας-θαύμα για τα χρονικά της, κυκλοφορεί στους κινηματογράφους και ομολογουμένως είναι εξαιρετικής ποιότητας, αλλά είναι περισσότερο μια καλή αφορμή για τις νεότερες γενιές να την απολαύσουν στο σινεμά.

Ο Kubrick, ένα χρόνο πριν τον Neil Armstrong έκανε ένα «μικρό βήμα» στο διάστημα, που σήμανε το «μεγάλο άλμα» του sci-fi για το σινεμά. Βασισμένη στο μικρό κείμενο The Sentinel  του Arthur Clarke, γνωστού συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας, το 2001:H Οδύσσεια του Διαστήματος φανερώνει την ιδιαίτερη σχέση του ανθρώπου με το διάστημα, την προϊστορία του κόσμου και την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Τεχνητή νοημοσύνη, αυτοματισμοί, ταξίδια στον χρόνο, διαστημικά οχήματα που απλώνονται σαν φτερά στα κάδρα: μια τεχνολογία σε έξαρση. Οι συμβολισμοί είναι πλούσιοι και αφήνουν τον θεατή ελεύθερο, είτε να ενώσει το μαγικό παζλ που στήνεται μπροστά του, είτε απλώς να αφεθεί στην αίσθηση και τα συναισθήματα που του προκαλεί, χωρίς έτοιμες συνταγές και καθοδηγήσεις.  Ίσως από την άλλη η πρώτη σκηνή της ταινίας να συμβολίζει τους θεατές που επιχειρούν μια εις βάθος ανάλυση της ταινίας! Ο Geoffrey Unsworth, ο  σπουδαίος οσκαρικός και πολυβραβευμένος φωτογράφος, υπό τη γενική μαεστρία του Κιούμπρικ, στα οπτικά εφέ, για τα οποία κέρδισε και το μοναδικό του Όσκαρ και μαζί με ένα σύνολο περίπου 100 ατόμων στα ειδικά και οπτικά εφέ, δημιούργησαν έργα τέχνης καρέ προς καρέ, με έντονη χρωματική παλέτα και συμμετρία, μια ταινία υπεράνω των προσδοκιών της εποχής, που χαιρέτισε και η ίδια η ΝASA, παρά τις αμφιβολίες κριτικών και κοινού. Παρόλο που το 2001 φάνταζε στο μυαλό του Stanley Kubrick και του Arthur Clarke πολύ πιο εξελιγμένο απ’ό,τι εμείς το ζήσαμε, η Οδύσσεια του Διαστήματος, είτε σε 4Κ, Full HD, είτε ακόμη και στην παλιά τηλεόραση της γιαγιάς που έχει καεί το 1/3 της οθόνης, κατάφερε να μείνει ανεξίτηλη στην ιστορία ως μια από τις καλύτερες sci-fi  ταινίες, καθορίζοντας το μέλλον του είδους.Παραλείποντας για λίγο τους εμβληματικούς  Andrei  Tarkovski  (Solaris (1971)), George Lucas (Star Wars (1977)), Ridley Scott (Alien (1979)), Terry Giliam (Brazil (1985), 12 Monkeys (1995)), The Wachowski Brothers (The Matrix (1999)) και πολλούς άλλους του προηγούμενου αιώνα και με αφορμή την «Οδύσσεια» του Kubrick, η Lavart προτείνει 5 συν 5 sci-fi ταινίες μεγάλου και μικρού μήκους του 21^ου αιώνα  με θέμα το σύμπλεγμα διάστημα-άνθρωπος.

1. Moon (2009)

Η ταινία ακολουθεί τον αστροναύτη Sam Bell  (Sam Rockwell) προς το τέλος της τριετής του αποστολής στο φεγγάρι, η οποία αφορά την εξόρυξη ενός εναλλακτικού ενεργειακού υλικού, αναγκαίου για την επιβίωση της ανθρωπότητας στην Γη. Ο Duncan Jones υπογράφει την σκηνοθεσία στη πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, με μια δική του ιστορία που διάνθισε σεναριακά μαζί με τον James Parker και έλαβε θετικές κριτικές και αρκετά διεθνή βραβεία, μεταξύ αυτών και ένα βραβείο BAFTA. Το Moon δείχνει ότι μια αγγλική παραγωγή δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από την αυθεντία στο είδος Αμερική. Η τεχνητή νοημοσύνη GERTY θυμίζει την κατά 50 χρόνια παλαιότερη HAL 9000 του Kubrick, επιβεβαιώνοντας την άρτια τεχνική προσέγγιση του μεγάλου δημιουργού.

2. Interstellar (2014)

Ο Christopher Nolan, πάντοτε κοντά σε δυστοπικά και ονειρικά περιβάλλοντα, αποφάσισε να καταπιαστεί με τον χωροχρόνο (για ακόμη μια φορά) στα απέραντα όρια του διαστήματος  με μια ιστορία που ορισμένοι θεωρούν mainstream, αλλά αξίζει το ενδιαφέρον μας ως μια διαφορετική οπτική στην σχέση άνθρωπος-διάστημα. Μαζί με τον αδερφό του Jonathan Nolan  στο σενάριο, μετά τα Prestige (2006) και The Dark Knight (2008), The Dark Knight Rises (2012), την «αρχιτεκτονική φωτογραφία», τα οσκαρικά οπτικά εφέ και τις δυνατές ερμηνείες εγκλωβιζόμαστε στις ανοιχτές παγίδες του διαστήματος.  Η ταινία βασίστηκε κατά πολύ στην επιστημονική αλήθεια, όπως τις θεωρίες των χορδών και της σχετικότητας και προκάλεσε το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας.

3. The Martian (2015)

Στο διάστημα που παρατηρούμε με δέος τα σχέδια της NASA για εποικισμό του Άρη, ο Ridley Scott και ο Drew Goddard ζωντανεύουν το ομόνυμο μυθιστόρημα του Andy Weir και στέλνουν τον Matt Damon σε μια επανδρωμένη αποστολή στον Άρη  για να περάσει την δική του «Οδύσσεια». Η προσοχή στην λεπτομέρεια και η συνεργασία με επιστημονικό προσωπικό της NASA φέρνουν μια από τις πιο ακριβείς και ρεαλιστικές ταινίες για την εμπειρία του διαστήματος, χωρίς όμως να παραλειφθεί το δραματικό στοιχείο της αφήγησης. Μια ενδιαφέρουσα ταινία που απέσπασε θερμότατη ανταπόκριση.

4. Arrival (2016)

Η εξωγήινη ζωή εμφανίζεται μόνο ως ανακοίνωση στο 2001, για το Arrival όμως οι εξωγήινοι επισκέπτονται τον πλανήτη, δημιουργώντας μια άνευ προηγουμένου (κινηματογραφικά) σχέση με το ανθρώπινο είδος. Γλωσσολογία και συναίσθημα ενεργοποιούν μια συμπαντική επικοινωνία των ειδών και μια ίσως διαφορετική προσέγγιση στην εξωγήινη εισβολή στην ταινία του Denis Villeneuve και του  Eric Heisserer.

5. Blade Runner (2049) (2017)

Ύστερα απο 35 χρόνια, αυτή τη φορά σε σκηνοθεσία του Denis Villeneuve, λίγο μετά το Arrival, έρχεται ο νέος Blade Runner, που αναζητεί τα ίχνη του παλιού στο υπερσύγχρονο Λος Άντζελες. Καθηλωτικά εφέ και δυναμική φωτογραφία, για τα οποία κέρδισε και τα δύο βραβεία της στα Όσκαρ, σε μια ταινία δράσης, που άφησε αρνητικά σχόλια περί σεξισμού, δεν παύει όμως να μεταφέρει την μαγεία της αρχικής ταινίας στο σήμερα.

6. Αlive in Joburg (2005)

O νοτιοαφρικανός σκηνοθέτης του District 9 (2019) και του Elysium (2013) με ένα mockumentary φέρνει τους εξωγήινους στην γη και καταγράφει τον συγχρωτισμό τους με την ανθρωπότητα. Aκόμη και για τους μη οπαδούς  του είδους, αξίζει η προσοχή σε αυτή την μικρού μήκους ταινία για την ιδιαιτερότητα και τα παράλληλα νοήματα της.

7. There is only one sun (2007)

Για τους γαλλόφωνους η μικρού μήκους του Kar-Wai Wong (My blueberry nights (2007)), έχει ενδιαφέρουσα φωτογραφία, που θυμίζει χρωματικά το ταξίδι στον χρόνο του Κιουμπρικ. Μια ειδική πράκτορας ταξιδεύει στις μνήμες της από προηγούμενη αποστολή με μια videoart αισθητική.

8. Icarus (2016)

Στην μικρού μήκους του Tom Teller, ο ήρωας έρχεται αντιμέτωπος με τις φοβίες του σε μια διαστημική αποστολή που τον σημαδεύει. Η εμπειρία του σκηνοθέτη στα ψηφιακά εφέ είναι έκδηλη από το άρτιο οπτικό αποτέλεσμα της ταινίας.

9. Einstein-Rosen (2016)

Ή αλλιώς σκουληκότρυπα, η ισπανική μικρού μήκους της Olga Osorio καταφέρνει να αποδώσει με μια πιο κωμική ματιά την εμπειρία μιας μαύρης τρύπας στην Γη, ξεκινώντας από δύο μικρά αδέρφια το 1982 μέχρι και το σήμερα.

10. Hyperlight (2018)

Κοντά στην θεματική του Moon και άλλων παρόμοιων συνταγών, η μικρού μήκους του Nguyen-Anh Nguyen μας ταξιδεύει στην δίνη του διαστήματος, αφήνοντας όμως το συναίσθημα να συγκρουστεί με την διαστημική λογική.

Πηγές φωτό: 1, 2, 3, 4, 5, 6

Κείμενο: Κατερίνα Καρπούζη (Lavart)