Κάνοντας τον γύρο του κόσμου, σε όλες τις χώρες τα πρώτα δόντια των παιδιών πέφτουν. Ποιο είναι το πεπρωμένο τους σύμφωνα με την παράδοση του κάθε λαού; Και τι συμβολίζει;
Μέσα σε όλα τα όμορφα βιβλία που μου χάρισε η μαμά μου στα παιδικά μου χρόνια, υπάρχει κάποιο που μου άρεσε να ξεφυλλίζω περισσότερο από τα υπόλοιπα. Το βιβλίο έφερε το όνομα «Ο γύρος του κόσμου με ένα δοντάκι», της Selby Beeler, από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, ωστόσο δεν τυπώνεται πια. Μεγαλώνοντας σε μια οικογένεια που μου πέρασε τρυφερές παραδόσεις ως παιδί, έμαθα να πετάω τα δόντια μου στα κεραμίδια του απέναντι σπιτιού, κάνοντας μια ευχή!
Φέρνοντας στο μυαλό μου συχνά τις εικόνες εκείνου του βιβλίου και τη χαρά που μου έδινε η κλασική τελετουργία μετά από κάθε νεογιλό δόντι που έπεφτε, για να φυτρώσει ένα καινούργιο – πιο γερό, θέλησα να αναζητήσω ξανά τις παραδόσεις που ακολουθούν τα παιδιά όλου του κόσμου όταν τους πέφτει ένα δόντι.
Παλιότερα στην ιστορία του ανθρώπου, οι Βίκινγκς δημιουργούσαν περιδέραια από τα δόντια των παιδιών τους, πιστεύοντας ότι τους χαρίζουν καλή τύχη στη μάχη. Στην Ευρώπη του Μεσαίωνα τα δόντια που έπεφταν θάβονταν μέσα στη γη, για να μην τα βρουν οι μάγισσες. Στην Αγγλία δε, έβαζαν φωτιά και έκαιγαν το δόντι, ώστε το παιδί να μην βρίσκεται σε μία αιώνια αναζήτηση του δοντιού που χάθηκε στη μεταθανάτια ζωή του.
Πάμε για ένα ταξίδι… σε πιο σύγχρονες παραδόσεις!
Ο μύθος της Νεράιδας των δοντιών
Καθισμένοι στην θέση του αεροπλάνου που μας μεταφέρει διαβάζουμε για το μύθο της νεράιδας των δοντιών. Αυτός είναι, ίσως, η πιο διαδεδομένη παράδοση για τα παιδικά δόντια, προερχόμενη κυρίως, από την παράδοση των Αγγλοσαξονικών χωρών. Το μυστήριο φτερωτό πλάσμα, που φαντάζονται οι μικροί μας φίλοι, έρχεται το βράδυ, αφότου το παιδί βάλει το δοντάκι του κάτω από το μαξιλάρι όπου κοιμάται. Συνήθως, αφήνει ως δώρο χρήματα ή γλυκά. Η παράδοση υπάρχει στην Αμερική και σε άλλες χώρες που βρίσκονταν υπό Βρετανική κυριαρχία, ενώ κυριαρχεί και στην Ευρώπη με διάφορες παραλλαγές.
Ταξιδεύοντας φτάνουμε στη Βόρεια Ευρώπη και τις Σκανδιναβικές χώρες, όπου στην Σουηδία και την Νορβηγία, τα παιδιά ρίχνουν το δόντι τους μέσα σε ένα ποτήρι με καθαρό νερό, με σκοπό η Νεράιδα να το βρει ευκολότερα. Στην Γερμανία, συχνά τα παιδιά αφήνουν τα δόντια σε ένα κουτί, ενώ έχουν ορίσει την 22η του Αυγούστου ως εθνική γιορτή για την νεράιδα των δοντιών. Στην Τσεχία, τη Σλοβακία και την Εσθονία οι γονείς λένε στα παιδιά πως η νεράιδα χρησιμοποιεί τα δόντια των παιδιών για να χτίσει παλάτια ή για να φτιάξει ένα κολιέ με αυτά.
H νεράιδα των δοντιών, φυσικά, έχει διαφορετικό όνομα σε κάθε χώρα που επισκέπτεται.
Στην υπόλοιπη Ευρώπη τρυπώνουν… ποντικάκια
Δεν ξέρω για εσάς, αλλά η ταινία κινουμένων σχεδίων “Ratatouille” μου έδωσε την εντύπωση πως οι Γάλλοι, ίσως δεν απεχθάνονται και τόσο τα ποντίκια… Η παραπάνω εντύπωση φαίνεται, όχι μόνο από όσα θα δείτε παρακάτω, αλλά και από την εξής παράδοση των Γάλλων για τα παιδικά δόντια που πέφτουν: Οι μικροί Γάλλοι και οι μικρές Γαλλίδες τοποθετούν κάθε δόντι που βγάζουν κάτω από το μαξιλάρι τους πριν κοιμηθούν, περιμένοντας να έρθει “La Bonne Petite Souris” ή «Το μικρό καλό ποντίκι», όπως θα το λέγαμε στα ελληνικά. Το ποντικάκι παίρνει το δοντάκι του παιδιού και του αφήνει ως αντάλλαγμα ζαχαρωτά, γλειφιτζούρια ή χρήματα.
Λίγο πιο αριστερά στον χάρτη, στην Ισπανία, το ποντικάκι ονομάζεται “El Ratoncito Pérez” ή «Ο Ποντικούλης Πέρεθ». Ο Pérez ζει με τη γυναίκα του, «Την αυτάρεσκη Ποντικίνα», σε ένα κουτί από μπισκότα ζάχαρης. Με τον ήχο που κάνει ένα δόντι όταν πέφτει, ο ποντικός βγαίνει από κουτί για να ανταλλάξει το δόντι με ένα μικρό δώρο. Οι Ιταλοί, που καθώς φαίνεται, δεν μπορούσαν να επιλέξουν, έχουν τον ποντικό των δοντιών “Topolino dei denti” που βοηθά τη “Fatina dei denti”, τη νεράιδα των δοντιών δηλαδή. Παρόλα αυτά, στην περιοχή της Βενετίας, αυτή που συλλέγει τα πεσμένα δόντια είναι η Αγία Απολλωνία.
Εκτός από την ιστορία με το ποντικάκι που λένε οι Ούγγροι γονείς στα παιδιά τους, παλιότερα συνήθιζαν να ρίχνουν το δόντι σε ένα μπουκάλι με νερό ή κρασί για να διαλυθεί αργά-αργά. Οι Λιθουανοί, θέλοντας να κρατήσουν το πεσμένο δόντι ως σουβενίρ, συχνά το χρησιμοποιούσαν για να φτιάξουν κοσμήματα. Στην Λευκορωσία, η μόνη μέρα του χρόνου που απαγορεύεται να δώσεις το δόντι σου στον ποντικό είναι τα Χριστούγεννα, γιατί λέγεται… πως θα πεθάνει.
Αυστρία
Παρόλο που και στην Αυστρία, τα παιδιά που συναντούμε στο ταξίδι μας, μας μιλούν για το μύθο της νεράιδας των δοντιών, συναντούμε και κάποιες άλλες παράξενες σχετικές παραδόσεις. Παλιότερα, τα νεογιλά δόντια μπορεί να μετατρέπονταν σε ένα δαχτυλίδι, το οποίο κατέληγε στα θεμέλια του σπιτιού. Άλλες φορές, έθαβαν το δόντι κάπου στο κήπο του σπιτιού. Η παράδοση αυτή είχε ως στόχο το νέο δόντι που θα έβγαινε, να παραμείνει ριζωμένο στη θέση του. Μια άλλη ιστορία λέει πως: αν το δόντι βρισκόταν κάτω από την γη, θα δυσκόλευε όποια κακιά μάγισσα προσπαθούσε να το πάρει και να ρίξει κατάρα στο παιδί.
Μογγολία
Μεταφερόμαστε στην κεντρική Ασία, όπου η επιθυμία τον Μογγόλων είναι το παιδί να αποκτήσει γερά δόντια. Έτσι, αν η οικογένεια έχει σκύλο, κάθε δόντι που πέφτει ανακατεύεται με μία λιπαρή τροφή και ταΐζεται στο ζώο, ώστε τα νέα δόντια του παιδιού να βγουν γερά σαν τα δόντια του σκύλου. Στην περίπτωση που δεν υπάρχει σκύλος, τα παιδιά θάβουν τα δόντια τους στις ρίζες ενός δέντρου με την ευχή και οι ρίζες των δοντιών τους να είναι δυνατές σαν εκείνες που κρατάν δυνατό και στερεωμένο στη γη το φυτό.
Δόντια πεταμένα… στις στέγες του κόσμου
Επιστρέφοντας για λίγο σπίτι, στην Ελλάδα και τη γειτονική Αλβανία, τα παιδιά ρίχνουν τα δόντια που πέφτουν με δύναμη στα κεραμίδια, λέγοντας μία ευχή όπως: «Πάρε μου το παλιό δόντι και δώσε μου καινούργιο και γερό». Το έθιμο αυτό αποσκοπεί και στην καλή τύχη εκείνου που έχασε το δόντι. Η ίδια παράδοση υπάρχει στη Βουλγαρία, τη Βόρεια Μακεδονία, τη Ρουμανία και τη Μολδαβία, όπου όταν κάνουν ευχή τα παιδιά, καλούν ένα κοράκι να πάρει το δόντι τους από τη στέγη. Μακριά απ’ τα Βαλκάνια, σε δύο άλλες άκρες του κόσμου, τη Βραζιλία και την Κορέα, ισχύει ακριβώς το ίδιο.
Σε χώρες της Μέσης Ανατολής όπως η Ιορδανία, η Αίγυπτος, το Ιράκ και άλλες, τα παιδιά, αντί να πετάξουν το δόντι τους στη σκεπή κάποιου σπιτιού, στοχεύουν τον Ήλιο, ζητώντας του να τους φέρει δόντια ενηλίκων.
Στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και των anime, την Ιαπωνία, τα παιδιά πετάνε τα δόντια τους, ανάλογα με την γνάθο από την οποία πέφτει το δόντι. Συγκεκριμένα, αν το δόντι που έφυγε ήταν από την κάτω πλευρά, τα παιδιά το ρίχνουν ψηλά, στη στέγη. Αντίθετα, αν το δόντι ήταν από την πάνω πλευρά, το πετούν στο πάτωμα. Η παράδοση λέει πως η τελετουργία βοηθάει τα άνω δόντια να φυτρώσουν σωστά, δηλαδή με κατεύθυνση προς τα κάτω, και αντίστοιχα, τα κάτω δόντια προς τα πάνω. Συχνά, την οποιαδήποτε κατεύθυνση ακολουθεί και μία ευχή: τα νέα δόντια που θα βγουν να είναι σαν ποντικιού, κι αυτό διότι τα δόντια των τρωκτικών αναπτύσσονται συνεχώς.
Τουρκία & Ουκρανία
Οι οικογένειες στην Τουρκία συνδέουν τα δόντια… με το μέλλον των παιδιών τους. Έτσι, θάβουν το δόντι, ανάλογα με το τι εύχονται να γίνει το παιδί όταν μεγαλώσει. Για παράδειγμα, αν το παιδί θέλει να γίνει μεγάλος ποδοσφαιριστής, θάβουν το δόντι σε ένα γήπεδο ποδοσφαίρου. Αναρωτιέμαι τι κάνουν αν το παιδί θέλει να γίνει αστροναύτης…
Λίγο πιο βόρεια της Τουρκίας, τα πεσμένα δόντια στην Ουκρανία τυγχάνουν διαφορετικής μεταχείρισης. Το παιδί τοποθετεί το δόντι προσεκτικά σε μία πετσέτα και τη διπλώνει. Αφήνει την πετσέτα σε μία γωνία του σπιτιού, την οποία δεν βλέπει το φως και ψιθυρίζει μία ευχή «Πάρε το παλιό μου δόντι και δώσε μου καινούργιο» (η ευχή δεν γνωρίζουμε σε ποιον απευθύνεται).
Εσείς…; Θυμάστε τι κάνατε με το πρώτο σας πεσμένο δόντι;
Κείμενο: Λένα Ζετσίδου (Lavart)
Διαβάστε επίσης:
Πηγές φωτογραφιών: 1, 2, 3, 4, 5
