Βουτώντας το πινέλο σε φως και σκιά, όχι μπογιά και χρώμα…
[dropcap size=big]Ο[/dropcap] Ρέμπραντ βλέπει μορφές εκεί που οι περισσότεροι συμπατριώτες του καλλιτέχνες βλέπουν τοπία. Βλέπει φρύδια αντί για σύννεφα, ρυτίδες αντί για πεδιάδες και δάκρυα αντί για ρυάκια. Διακρίνει τη δράση μέσα στην στατικότητα, επιλέγοντας πάντα να βουτήξει τα πρόσωπά του στο μισοσκόταδο -πελιδνές φιγούρες ζωσμένες με ομίχλη. «Δεν υπάρχουν λέξεις σε οποιαδήποτε γλώσσα για να ορίσουν αυτά που λέει ο Ρέμπραντ» είπε κάποτε ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ: «Λέει» ο Ρέμπραντ, διότι ο Ολλανδός μαθητής της τέχνης μιλά μέσα από τις τρίχες του πινέλου του.
[dropcap size=big]Μ[/dropcap]αζί με τον Jacques Callot, άλλωστε, ανέδειξε την χαρακτική ως μια πραγματική μορφή τέχνης, εξυψώνοντάς την από μια απλή μέθοδο αναπαραγωγής άλλων έργων σε κάτι σύνθετο και αυτοτελές. Κάτι το μοναδικό. Εγκαινίασε «την χρυσή εποχή» στην τέχνη της Ολλανδίας, φιλοτεχνώντας περίπου 400 πίνακες, 290 χαρακτικά και 1000 σχέδια. Έργα με πέτρινες γέφυρες και ανεμόμυλους, με γκρεμισμένα κάστρα και τις φουρτουνιασμένες θάλασσες της Γαλιλαίας, καμωμένα με την ίδια τεχνική που επιστρατεύει για τα πρόσωπά του -οι ίδιες τραχιές πινελιές σμιλεύουν τη ραγισμένη πέτρα και το ραγισμένο πρόσωπο, το αφρισμένο νερό και την αφρισμένη κόμη, την μαινόμενη καταιγίδα στον ουρανό και στο βλέμμα.
[dropcap size=big]Α[/dropcap]υτό ωστόσο που ξεχωρίζει τον Κολοσσό της Τέχνης (κατά τον Ροντέν) από την χορεία των υπόλοιπων καλλιτεχνών, είναι η χρήση του φωτός και της σκιάς στα έργα του, και πιο συγκεκριμένα, στις προσωπογραφίες. Οξύνοντας τις γραμμές γύρω από την ίριδα του ματιού και τονίζοντας το περίγραμμα του σκληρού του χιτώνα κλειδώνει το βλέμμα εκεί ακριβώς που θέλει: στους υγρούς, μολυβένιους οφθαλμούς του υποκειμένου. Το σώμα, η κίνηση, το ουδέτερα γκρίζο και θαμπό background συνωμοτούν στη μοιραία αυτή συνάντηση των ματιών του πραγματικού και συνθετικού προσώπου. Ακόμα και το πρόσωπο αυτό, τσαλακωμένο και σπασμένο -με τη δομή των χαρακτηριστικών να δανείζεται τη στωικότητα των εικονογραφιών- προσανατολίζει πάντοτε τον δέκτη στα σβησμένα κάρβουνα που σιγοκαίνε στις εσοχές των ματιών.
[dropcap size=big]Μ[/dropcap]ε κάθε νεώτερο πίνακα του Ρέμπραντ τα πρόσωπα γίνονται λίγο πιο θλιμμένα, αυλακωμένα με έγνοιες και τρυπημένα με ματαιότητα, σαν να φορτώνονται την κούραση του δημιουργού τους -όμως, σε αντίθεση με τον πίνακα του Ντόριαν Γκρέι, αυτός γερνά και υποφέρει μαζί τους. Ο Γκόγια τον θεωρούσε έναν από τους τελευταίους Μεγάλους Ζωγράφους (Old Masters), λέγοντας πως ο ίδιος είχε τρεις δασκάλους στην τέχνη: τη Φύση, τον Βελάσκεθ και τον Ρέμπραντ. Το κόκκινο λουλούδι του Ολλανδού άνθισε στις 15 Ιουλίου το 1606, με το τελευταίο πέταλο να πέφτει στις 4 Οκτωβρίου 1669. Ο ίδιος υπάρχει ακόμα, όμως, μέσα από τις αυτοπροσωπογραφίες του: είναι ταυτόχρονα ένας νέος που γελά, ένας μεσήλικας που σκέφτεται και ένας γέρος που στοχάζεται. Όλοι τους με πύρινες σφαίρες αντί για μάτια. Όλοι τους βυθισμένοι σε σκοτάδι. Όλοι τους, Ρέμπραντ.
Κείμενο: Νικήτας Διαμαντόπουλος (Lavart)
Πρώτη δημοσίευση: Ιούλιος 2017
