Ένας από τους «12 ενόρκους» μιλά για τους νέους ηθοποιούς και τους παλιούς δασκάλους, τη δικαιοσύνη και την ανάγκη για παιδεία.
Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Κύριε Καρατζά, είστε απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Ωδείου Αθηνών. Τι έχει αλλάξει στη διαδικασία εκπαίδευσης των ηθοποιών του «τότε» με αυτών του σήμερα;
Τρύφων Καρατζάς – Οι δάσκαλοι. Τότε ήταν πολύ μεγάλες προσωπικότητες όλοι οι δάσκαλοι. Είτε σκηνοθέτες είτε ηθοποιοί, όπως ο Ροντήρης, ο Κάρολος Κουν, ο Στέλιος Βόκοβιτς, ο Τζόγιας, ήταν καταξιωμένοι επαγγελματίες που δίδασκαν τους νεότερους ηθοποιούς. Σήμερα, υπάρχουν πάρα πολλοί δάσκαλοι μέσα στην πληθώρα αυτή των δραματικών σχολών. Άλλοι έχουν κάποιες ικανότητες και άλλοι όχι. Αυτό δε σημαίνει, όμως, ότι τα παιδιά που έχουν τάλαντα, δε θα προχωρήσουν. Από μόνα τους θα βρουν το δρόμο που τους αξίζει. Είναι δύσκολη η ανηφόρα του θεάτρου. Πολύ δύσκολη.
Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Ύστερα από τόσα χρόνια εμπειρίας στο θεατρικό σανίδι, πώς αντιμετωπίζει ένας άνθρωπος όπως εσείς τους σκηνοθέτες, και δη τους νέους σκηνοθέτες, αναφορικά με την καθοδήγηση που δέχεται από εκείνους;
Τρύφων Καρατζάς – Οι σκηνοθέτες δεν είναι δουλειά τους να καθοδηγούν. Η δουλειά τους είναι να συνεννοούνται. Δεν έχουν την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος. Και αυτοί κάποια ανάλυση του έργου κάνουν. Και ο ηθοποιός, επίσης, κάνει μία ανάλυση του έργου και ειδικότερα του ρόλου που θα ερμηνεύσει. Έτσι, λοιπόν, ανταλλάσσουν απόψεις, έρχονται σε μια συμφωνία και αποφασίζουν ότι αυτό θα ερμηνευθεί έτσι ή αλλιώς. Όσο για τους νέους σκηνοθέτες, είναι πάντα ανοιχτά τα αυτιά μου και το μυαλό μου, να ακούσω οποιαδήποτε σκέψη τους και καινοτομία, την οποία είμαι και έτοιμος να εφαρμόσω πια, λόγω τεχνικής και λόγω πείρας, αρκεί να έχω πεισθεί για την ορθότητά της και για το καλό που κάνει στην παράσταση.
Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Αν μου επιτρέπετε, έχω την εντύπωση, ότι υπάρχουν δύο «σχολές» πάνω σε αυτό το θέμα, δηλαδή η συνεννόηση, όπως αναφέρατε, και η καθοδήγηση. Κάνω λάθος;
Τρύφων Καρατζάς – Η καθοδήγηση δεν είναι καλό πράγμα. Δηλαδή, με την έννοια του… «κοίταξε πως το παίζω εγώ, παίξ’ το και εσύ έτσι». Αυτό δεν είναι καλό. Αυτό είναι μίμηση. Οι δάσκαλοι που καλούν τους μαθητές να τους μιμηθούν, οι σκηνοθέτες που καλούν τους ηθοποιούς να τους μιμηθούν είναι λάθος. Και νομίζω ότι εκλείπει σιγά-σιγά αυτό.
Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Ποιά είναι η αίσθηση του να παίζει ένας ηθοποιός έναν ρόλο σε ένα τραπέζι που θυμίζει το κινηματογραφικό τραπέζι του 1957; Ένα τραπέζι που θα λέγαμε ότι συγκαταλέγεται στην ανθολογία του παγκόσμιου κινηματογράφου…
Τρύφων Καρατζάς – Η αξία αυτού του έργου, είναι ότι, ενώ παίζεται μέσα σε ένα δωμάτιο κλειδωμένο, γιατί τους κλειδώνουν εκεί μέσα, δε μπορούν να βγουν και να αποφασίσουν. Έχει υπέροχο και σπουδαίο ενδιαφέρον, διότι μέσα από το γεγονός το οποίο καλούνται να κρίνουν, ο καθένας βρίσκει αφορμή να αποκαλύψει τις προσωπικές του προκαταλήψεις και να δώσει μια ανάλυση του εαυτού του, μέσα από τα γεγονότα που καλείται να διαπραγματευτεί για να αποφασίσει αν είναι αθώος ή ένοχος ο κατηγορούμενος, βγάζοντας συγχρόνως όλα του τα απωθημένα. Ο ρατσιστής, ο πατέρας που αντιμετωπίζει προβλήματα με το γιο του, αυτός που υποδύομαι εγώ δηλαδή, ο αδικημένος που θα ήθελε να ’ναι σπουδαίος και κατά τη γνώμη του αδικήθηκε στη ζωή. Ο καθένας βγάζει το δικό του χαρακτήρα και αυτό είναι το ενδιαφέρον στο έργο. Είναι δώδεκα διαφορετικοί χαρακτήρες που με αφορμή μία συνεδρίαση ενόρκων ξεσκεπάζουν τους εαυτούς τους.
Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Οι δώδεκα ένορκοι εκφέρουν, λοιπόν, κρίση για την τύχη ενός παιδιού επηρεασμένοι από τις δικές τους προσλαμβάνουσες και από γεγονότα που τους επηρέασαν προσωπικά στη ζωή. Κάνουν μία κρίση, μία υπόθεση, περνώντας την από το δικό τους «βαθυπερατό φίλτρο». Πόσο εύκολο είναι για εμάς τους ανθρώπους να καταφέρουμε να διαμορφώσουμε αντικειμενική κρίση σχετικά με κάποιο ζήτημα, με το οποίο δεν εμπλεκόμαστε προσωπικά;
Τρύφων Καρατζάς – Κοιτάξτε, υπάρχει μια μαγική λέξη στη δίκη: «Αιτιολογημένη αμφιβολία». Η απόφαση των ενόρκων όταν πρόκειται για κατηγορία φόνου πρέπει να είναι απόλυτη και ομόφωνη. Διαφορετικά, όταν υπάρχει αιτιολογημένη αμφιβολία, δεν μπορείς να στείλεις έναν άνθρωπο στο θάνατο, χωρίς να το συζητήσεις και να δεις τις παραμέτρους και τι άλλο μπορεί να έχει συμβεί που δεν έχει τεθεί υπό εξέταση. Αυτό δημιουργεί ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην παράσταση. Και το κοινό πραγματικά πολλές φορές συμμετέχει. Κάποιοι θεατές μου έχουν πει: «Αχ, μου έρχεται και μένα να ψηφίσω», καθώς γίνονται δυο τρεις ψηφοφορίες ανάμεσά μας.
Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Πώς αισθάνεται ένας Έλληνας πολίτης του σήμερα, όταν καλείται να ζει σε μια κοινωνία, όπου η δικαστική εξουσία ενίοτε καθοδηγείται από την εκτελεστική;
Τρύφων Καρατζάς – Εν προκειμένω έχουμε να κάνουμε με την αμερικάνικη δικαιοσύνη. Την ελληνική δεν την αγγίζει αυτό το έργο.
Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Δεν την αγγίζει, αλλά σας ρωτάω περί της καθημερινής ελληνικής κοινωνίας.
Τρύφων Καρατζάς – Μη ζητάτε να εκφέρω γνώμη για την ελληνική δικαιοσύνη.
Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Σεβαστό.
Τρύφων Καρατζάς – Και μόνο το γεγονός ότι μέσα σε τριάντα μήνες δεν κατάφεραν να δικάσουν το δολοφόνο του παιδιού στο Κερατσίνι και τον άφησαν να πάει σπίτι του, είναι αρκετό να το σκεφτούμε. Τίποτα άλλο.
Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Ένας Έλληνας πολίτης, ζώντας σε ένα διεφθαρμένο σύστημα, πόσο εύκολο είναι να αποτινάξει αυτή τη νοοτροπία που του καλλιεργείται από μικρή ηλικία; Ή καλύτερα να πράξει τίμια, σεβόμενος τις αρχές της Δημοκρατίας;
Τρύφων Καρατζάς – Μια λέξη. Παιδεία. Εκπαίδευση. Καλλιέργεια. Φροντίδα του μυαλού. Και όχι tablet και internet.
Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Δεν θεωρείτε ότι η υπερβολική χρήση του internet και του tablet είναι ένα μεταβατικό στάδιο; Η ιστορία έχει αποδείξει πως οι κοινωνίες περνούν από μεταβατικές περιόδους προτού καταφέρουν να εγκλιματιστούν με κάθε τι καινούριο.
Τρύφων Καρατζάς – Βεβαίως, πολύ πιθανόν. Δεν καταδικάζω την τεχνολογία. Είναι πάρα πολύ χρήσιμη και πάρα πολύ ωφέλιμη, όταν η χρήση της γίνεται σωστά.
Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Πώς είναι να συμβιώνετε θεατρικά με νέους συναδέλφους και ποια είναι η συμβουλή που δίνετε στους ανερχόμενους ηθοποιούς;
Τρύφων Καρατζάς – Κουράγιο, δύναμη, εσωτερική – ψυχική αντίσταση, μελέτη και άσκηση. Όλα επιτυγχάνονται με την άσκηση.
Μια νεαρά δεσποινίς με ρώτησε προχτές: «Κύριε Καρατζά, είναι πολύ δύσκολο αυτό που κάνετε; Σας δυσκόλεψε πολύ;» Και είπα εντελώς αυθόρμητα «Όχι».
Είμαι προετοιμασμένος γενικά για οποιοδήποτε ρόλο. Αυτή είναι η πεμπτουσία της θεατρικής τέχνης. Και βεβαίως, εγώ έταξα ως σκοπό της ζωής μου να υπηρετήσω το θέατρο και όχι τον εαυτό μου. Έχω φτάσει σε μία ηλικία που, ενώ έχω λίγο κουραστεί, δεν έχω βαρεθεί. Νιώθω ιδιαίτερα ευχαριστημένος, για να μην πω καμιά πιο βαριά λέξη, που μου δόθηκε η ευκαιρία από την Κωνσταντίνα Νικολαΐδη να παίξω αυτό το ρόλο, να λάβω μέρος σε αυτήν την παράσταση και να συνεργαστώ με πολύ άξιους και πολύ νεότερους από μένα συναδέλφους. Αυτό μου δίνει μια ιδιαίτερη χαρά. Θυμάμαι κάποια χρόνια που, όταν έφτανε η ώρα της παράστασης, έβγαζα φτερά να φτάσω στο θέατρο. Το ίδιο κάνω και τώρα, μετά από εξήντα χρόνια.
Συνέντευξη: Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart)
