Μια συζήτηση επ’ ευκαιρίας των σεμιναρίων δημιουργικής γραφής της Αλυσίδας Πολιτισμού IANOS
H Lavart μπαίνει για λίγο στον κόσμο του πολύπλευρου συγγραφέα Γιάννη Σκαραγκά. Η καθαρή του σκέψη και η οπτική του είναι αφοπλιστική. Τον γνωρίζουμε και συζητάμε μαζί του για τη λογοτεχνία και τη γραφή. Η καθαρή του σκέψη και η οπτική του είναι αφοπλιστική. Μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και σεναριογράφος, ο Γιάννης Σκαραγκάς έχει γράψει την τελευταία εικοσαετία έντεκα βιβλία και εννιά θεατρικά έργα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ως διηγηματογράφος συνεργάζεται την τελευταία δεκαετία με μεγάλα λογοτεχνικά περιοδικά της Αμερικής. Έχει εργαστεί στον χώρο της τηλεόρασης και σε εταιρείες κινηματογραφικών παραγωγών.
Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart) – Κατ’ αρχάς, σας ευχαριστούμε γι’ αυτή την συνέντευξη. Γράφετε λογοτεχνία, θέατρο, σενάρια, αρθρογραφείτε. Ποιος είναι ο Γιάννης Σκαραγκάς; Πώς να σας συστήσουμε στους αναγνώστες μας;
Γιάννης Σκαραγκάς – Είμαι συγγραφέας και έχω το προνόμιο να δουλεύω διαφορετικά είδη και φόρμες. Ανήκω στους ανθρώπους που δούλεψαν σκληρά, ώστε η συγγραφική τους ιδιότητα να σημαίνει μια πλούσια παραγωγική δραστηριότητα πεζογραφικά, θεατρικά και σεναριακά, εντός κι εκτός Ελλάδας, και δεν έχω κανένα άγχος να επιλέξω είδος.
Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart) – Αν θα μπορούσατε με ένα μαγικό ραβδί να δώσετε σάρκα και οστά σε κάποιον επινοημένο λογοτεχνικό ή θεατρικό ή κινηματογραφικό χαρακτήρα, ποιος θα ήταν αυτός;
Γιάννης Σκαραγκάς – Δεν είμαι σίγουρος ότι θα το έκανα. Πολλοί ήρωες διατρέχουν τον κίνδυνο ορισμένων δημιουργών—είναι γοητευτικοί μόνο στο χαρτί.
Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart) – Ποια πιστεύετε ότι είναι η πιο δυνατή ατάκα που έχει ποτέ γραφτεί;
Γιάννης Σκαραγκάς – Ίσως το «Αμήν». Ως σεναριογράφος όμως πιστεύω ότι οι πιο δυνατές ατάκες είναι αυτές που προετοιμάζονται από τις προηγούμενες. Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποια. Και στο δράμα αλλά και στην κωμωδία, καμία ατάκα δεν έχει βάρος χωρίς το περιβάλλον της (δραματουργικό και ερμηνευτικό).
Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart) – Με τι έχετε συγκινηθεί μέχρι σημείου κατάρρευσης;
Γιάννης Σκαραγκάς – Με το περίσσευμα ανθρωπιάς της μειοψηφίας την τελευταία δεκαετία—αυτών που ταΐζουν τα αδέσποτα, φροντίζουν τους ανήμπορους, νοιάζονται για τους δεύτερης κατηγορίας συμπολίτες τους, έχουν μια ευγενική κουβέντα στη σαπίλα του μέσου όρου. Η ανθρωπιά είναι πλέον μια ανατριχιαστική πολιτική πράξη μπροστά στην κατάρρευση του κόσμου.
Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart) – Ας έρθουμε τώρα και στη δημιουργική γραφή. Μαθαίνεται η γραφή;
Γιάννης Σκαραγκάς – Καλλιεργείται η αντίληψη περί γραφής, η αίσθηση της δραματουργίας, η ικανότητα της σύνθεσης και του ύφους, η ακρίβεια της έκφρασης, η σαφήνεια στην αφηγηματική έκταση και ανάπτυξη. Αυτά τουλάχιστον δουλεύω εγώ με τους μαθητές μου στη δημιουργική γραφή στον ΙΑΝΟ.
Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart) – Και η γραφή; Τι μπορεί να σου μάθει για τη ζωή;
Γιάννης Σκαραγκάς – Σου μαθαίνει να εκτίθεσαι, να αντιλαμβάνεσαι τον «άλλο» και να συνδέεσαι. Να αναπτύσσεις όλα τα επίπεδα της ενσυναίσθησης. Σου συστήνει τον κόσμο και σε συστήνει σε αυτόν. Προσθέτει επίπεδα και διαστάσεις στον τρόπο που μεταφέρεις τη δική σου εμπειρία αλλά και τη συλλογική. Μην ξεχνάτε επίσης ότι πέρα από τη δημιουργική της λειτουργία, η γραφή στις μέρες μας είναι ένα σημαντικό εργαλείο της ψυχοθεραπείας και ψυχανάλυσης.
Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart) – Τι είναι αυτό που κάνει έναν συγγραφέα «καλό»;
Γιάννης Σκαραγκάς – Η έκπληξη των πρώτων παραγράφων. Οι προτάσεις κι οι χαρακτήρες του. Η φωνή του και η φωνή τους. Οι υποσχέσεις που τηρεί και η εμπειρία που προσφέρει.
Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart) – Γιατί οι άνθρωποι αγαπάνε τόσο τις αφηγήσεις;
Γιάννης Σκαραγκάς – Για τον ίδιο λόγο που αφήνουν πίσω τους τοιχογραφίες, γλυπτά και αναπαραστάσεις. Αφήνουν ίχνη στον χρόνο, που τους εξαφανίζει. Και αυτά ακριβώς τα ίχνη μέσα από τη μελέτη και την δημιουργική τους ανάγνωση και αφήγηση, μπορούν να μας αποκαλύψουν τις δυνάμεις του ίδιου μας του χαρακτήρα και των δυνατοτήτων μας, να εξηγήσουν το ποιοι είμαστε και τι μπορούμε να γίνουμε.
Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart) – Άλλαξε, πιστεύετε, το ίντερνετ τον τρόπο που γράφονται τα βιβλία και τον τρόπο που διαβάζονται;
Γιάννης Σκαραγκάς – Το ίντερνετ άλλαξε τον τρόπο που προβάλλονται τα βιβλία. Όταν ξεκινούσα πριν 25 χρόνια, υπήρχαν ορισμένοι συντάκτες και κριτικοί, που συμπεριφέρονταν με μια προκλητική έπαρση, βέβαιοι ότι θα είναι για πάντα οι τιμητές των πάντων, μπερδεύοντας τη χολή τους με την επιχορηγούμενη αισθητική τους. Ήταν αστείες εποχές και καλά έκανε η οικονομική κρίση και τις αποτελείωσε. Το βιβλίο γράφεται με τον ίδιο μόχθο, την ίδια αγάπη και ένα ακόμα μεγαλύτερο παίδεμα που έχουν κάποιοι, και τότε και τώρα. Το ίντερνετ κατήργησε τα προνόμια και τους περιορισμούς στην προβολή και προώθηση του βιβλίου. Οι επιλογές βεβαίως του κάθε αναγνώστη είναι όπως πάντα ατομική ευθύνη και όχι γνώρισμα των μέσων επικοινωνίας και προβολής.
Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart) – Γράφοντας σε δύο γλώσσες και έχοντας την εμπειρία να εκδοθούν έργα σας και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ποιες θεωρείτε ότι είναι οι δυναμικές της ελληνικής λογοτεχνικής γραφής;
Γιάννης Σκαραγκάς – Είναι μια πολύ σύνθετη συζήτηση και αλλάζει ανάλογα με τη χώρα. Η Ευρωπαϊκή αγορά του βιβλίου είναι πολύ ανοιχτή στις «ξένες» λογοτεχνίες. Αντίθετα η αμερικανική, παρά την εσωτερική της πολυμέρεια, αντέχει κάθε χρόνο ένα 3% μεταφρασμένης λογοτεχνίας στο σύνολο των τίτλων που εκδίδονται. Η ελληνική γλώσσα δεν αποτελεί εμπόδιο, όπως πιστεύουν κάποιοι. Την τελευταία δεκαετία άλλωστε γνωρίζει ιδιαίτερη άνθιση στην Αμερική η μετάφραση τίτλων σε δυσκολότερες γλώσσες από την ελληνική. Σε ό,τι αφορά την Ευρώπη, που είναι πιο ανοιχτή σε ελληνικούς τίτλους, μιλάμε περισσότερο για μικρούς εκδοτικούς οίκους. Η πολιτική για την προώθηση του ελληνικού βιβλίου εξαντλείται εδώ και δεκαετίες στην προσπάθεια να προωθηθούν «παρεάκια», και στο τέλος θυμίζει περισσότερο γλέντι παρά επένδυση. Αυτό δεν σημαίνει βεβαίως ότι δεν υπάρχουν φωνές που θα ξεχωρίσουν χωρίς «επίσημους» μηχανισμούς μέσα και έξω από τα σύνορά μας.
Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart) – Για κάποιον που κάνει τα πρώτα του βήματα στη γραφή, ποια λογοτεχνικά έργα θα λέγατε ότι θα ήταν χρήσιμο να έχει στη βιβλιοθήκη του;
Γιάννης Σκαραγκάς – Οτιδήποτε τον συγκινεί και τον συναρπάζει. Η ανάγνωση είναι μια διαδικασία μεταμόρφωσης, ανεξάρτητη από κριτήρια, λίστες και απόψεις.
Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart) – «Στους γονείς οφείλομεν το ζην, στους δε διδασκάλους το ευ ζην». Ποιος δάσκαλος ή άλλο άτομο σας ενέπνευσε και τον θυμάστε με ευγνωμοσύνη για όσα σας προσέφερε;
Γιάννης Σκαραγκάς – Την φιλόλογό μου, Ματούλα Θεραπιώτου, στο Γυμνάσιο για την επιμονή της στο ταλέντο μου και την ανάπτυξή του, και τον Αμερικανό συγγραφέα Ντέιβιντ Πλαντ για τη γενναιόδωρη προσήλωσή του την εποχή που διαμορφωνόμουν ως αγγλόφωνος συγγραφέας.
Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart) – Πώς θα μπορούσε να γίνει πιο αγαπητό το βιβλίο στους νέους; Το μάθημα της λογοτεχνίας, όπως γίνεται σήμερα στα ελληνικά σχολεία, λειτουργεί προς αυτή την κατεύθυνση;
Γιάννης Σκαραγκάς – Δεν νομίζω ότι το μάθημα διαμορφώνει τους βιβλιόφιλους. Θυμηθείτε τον εαυτό σας, δεν χρειαζόσασταν κανένα μάθημα για να μυηθείτε στην απίστευτα αποκαλυπτική διάσταση της ανάγνωσης. Όσοι θυμόμαστε τη βιβλιοφιλική μας αφύπνιση, ξέρουμε ότι ήμασταν μια άλλη φυλή, ζούσαμε σε κόσμους αόρατους από όσους αρνιούνταν να ανοίξουν ένα βιβλίο, είχαμε ιδιότητες που δεν είχε κανείς τους. Αυτή είναι η αλήθεια, όσο ελιτίστικη και να ακούγεται. Ήμασταν περήφανοι βιβλιοπόντικες και είχε περισσότερη πλάκα από τους υπόλοιπους συρμούς.
Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart) – Πανδημία, αποστασιοποίηση, καραντίνα, streaming. Τι θα μείνει από αυτή την περιπέτεια;
Γιάννης Σκαραγκάς – Εμείς. Απίστευτα τραυματισμένοι και δυνατοί, φοβισμένοι και αχόρταγοι, άγριοι, απογοητευτικοί αλλά και ετοιμότεροι να αλλάξουμε τη ζωή τη δική μας και όσων αγαπάμε.
Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart) – Επειδή «Το Αύριο μας Ανήκει», πείτε μας λίγα λόγια για τα επόμενα δημιουργικά σας σχέδια.
Γιάννης Σκαραγκάς – Καταρχάς επέστρεψα μετά από πολλά χρόνια στην τηλεόραση με τη σειρά του Μέγκα στην οποία αναφέρεστε. Στο θέατρο παίζονται δύο αγαπημένες μου παραστάσεις «Η κυρά της Ρω» που περιοδεύει στην Ελλάδα σε σκηνοθεσία του Σταύρου Λίτινα, και το «Αυτοί που περπατούν στα σύννεφα» σε σκηνοθεσία της Νατάσας Παπαμιχαήλ στο θέατρο OLVIO. Τον Μάρτιο ξεκινούν τα γυρίσματα της ταινίας Road Narrows, το σενάριο της οποίας υπογράφω με την σκηνοθέτιδα Φαίη Λέλιος, με πρωταγωνίστρια την Άντζελα Μολίνα. Και αυτό το διάστημα τελειώνω το καινούργιο μου βιβλίο, το οποίο στα χνάρια της νουβέλας μου «Η κυρά της Ρω», εμπνέεται από μία θρυλική Ελληνίδα.
Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart) – Εν όψει μιας βιβλικής καταστροφής, ένας βιβλιοθηκάριος καλείται να σώσει μόνο ένα έργο από κάθε συγγραφέα. Ποιο έργο σας θα του παραδίδατε;
Γιάννης Σκαραγκάς –Οι ιστορίες μου έχουν δύναμη στον κόσμο που ζούμε. Αν πρόκειται να τελειώσει, ας τελειώσουν κι αυτές. Δεν με νοιάζει να με διαβάζουν σαν απολίθωμα.
Συνέντευξη: Χριστίνα Βουμβουράκη (Lavart)
