Τον κοιτάζω και τον βρίσκω επιβλητικό: το μουστάκι του τεράστιο και παχύ, το βλέμμα στα μάτια του να σπινθηρίζει ζωηρό. Δεν είναι και λίγο να έχεις μπροστά σου έναν από τους σημαντικότερους φιλοσόφους του 19ου αιώνα. Εγώ τουλάχιστον είμαι συγκλονισμένη – εσείς;
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Κύριε Νίτσε, νιώθω ιδιαίτερη τιμή που σας έχω απόψε εδώ μαζί μου. Το έργο σας, αλλά και η ζωή σας, έχουν εξάψει την περιέργεια αμέτρητων ανθρώπων τους τελευταίους αιώνες.
Φρίντριχ Νίτσε – Αν δεν απατώμαι, ο λόγος που είμαι εδώ απόψε είναι για να μιλήσω για το έργο μου, όχι για τη ζωή μου. Αν αυτός ήταν ο στόχος σας, να με παγιδεύσετε δηλαδή σε μία τέτοια άβολη συζήτηση, θα ήθελα να το γνωρίζω εξαρχής, ούτως ώστε να αποχωρίσω εγκαίρως.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Ούτε κατά διάνοια. Μπορείτε να μιλήσετε εσείς για ό,τι επιθυμείτε – για το έργο σας λοιπόν. Αν μου επιτρέπετε θέλω να σας ρωτήσω το εξής: είχατε αφήσει να εννοηθεί ότι, όπως και ο ομώνυμος προφήτης στο έργο σας Τάδε Έφη Ζαρατούστρα, έτσι και εσείς είσαστε ένας άνθρωπος που έφτασε πολύ πριν την εποχή του, όταν ο κόσμος δεν ήταν ακόμη έτοιμος να κατανοήσει τις ιδέες του. Πώς νιώθετε που τα βιβλία σας είναι τώρα τόσο δημοφιλή; Με τόσα «αυτιά να σας ακούνε» πλέον μήπως ήρθε επιτέλους η εποχή σας;
Φρίντριχ Νίτσε – «Είμαι εξαντλημένος από τη σοφία μου, όπως μία μέλισσα που μάζεψε πάρα πολύ μέλι. Χρειάζομαι χέρια που να είναι έτοιμα να λάβουν», είπε ο Ζαρατούστρα και κατέβηκε από τη γλυκιά απομόνωσή του για να δώσει στους ανθρώπους τους καρπούς της σκέψης του. Πόσοι όμως ήταν έτοιμοι όντως να λάβουν; Ακόμη και τώρα όπως είπατε, τόσα χρόνια μετά, που τόσα χέρια αγγίζουν τα έργα αυτά που κάποτε όλοι τα περιφρονούσαν, αναρωτιέμαι αν όντως η σοφία, που τα γραπτά μου προσπαθούν να μεταγγίσουν, βρίσκει ειλικρινή αποδέκτη. Πλήθη από αυτιά άκουγαν τον Ζαρατούστρα, πόσες όμως καρδιές άγγιζαν τα λόγια του; Παρότι η απάντησή μου μπορεί να θεωρηθεί από πολλούς πεσιμιστική, δυστυχώς πιστεύω ότι η ώρα που η συνείδηση του ανθρώπου θα αφομοιώσει τα λόγια μου δεν έχει φθάσει ακόμη.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Ας επιτρέψουμε στους εαυτούς μας μια πρόβλεψη. Θα φτάσει σύντομα;
Φρίντριχ Νίτσε – Δυστυχώς όχι.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Μάλιστα… Άρα πιστεύετε ότι και ο υπεράνθρωπος είναι μία έννοια που το ανθρώπινο είδος δεν έχει καταφέρει ακόμη να προσεγγίσει, σωστά;
Φρίντριχ Νίτσε – Γιατί ρωτάτε εμένα τη στιγμή που εσείς η ίδια ήδη γνωρίζετε την απάντηση, δεσποινίς; Θα ήταν έτσι τα άτομα – και κατ’ επέκτασιν οι κοινωνίες μας – αν είχαν καταφέρει έστω και στο ελάχιστο να ταυτιστούν με αυτή τη φιγούρα τη γεμάτη ηρωισμό; Εγώ αυτό που βλέπω είναι ότι τόσα χρόνια μετά, ακόμη γαντζώνονται με μανία πάνω στην παρηκμασμένη έννοια της θρησκείας τους: αδύναμοι, φαινομενικά γεμάτοι οίκτο για τους άλλους, αλλά στην πραγματικότητα κυρίως για τους εαυτούς τους. Πώς θα μπορέσουν να ξεπεράσουν τα όριά τους, αν δεν μπορούν να ξεπεράσουν τον Θεό τους;
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Τα λόγια σας αυτά δεν μπορούν παρά να μου φέρουν στο μυαλό το πιο διάσημο απόφθεγμά σας. Τελικά, κύριε Νίτσε, ο Θεός πέθανε;
Φρίντριχ Νίτσε – Ναι, πέθανε. Ή για να εκφραστώ με μεγαλύτερη ακρίβεια είναι πλέον νεκρός, επειδή εμείς το αποφασίσαμε. Ο Θεός σταμάτησε να υπάρχει μέσα στην ψυχή του ανθρώπου, ο Χριστιανισμός έφτασε μοιραία στο ιστορικό του τέλμα. Και για να μην είναι μάταιος αυτός ο φόνος, γιατί στο κάτω κάτω σκοτώσαμε έναν πανίσχυρο Θεό, τι πρέπει να γίνει; Πρέπει να πάρουμε εμείς τη θέση του, να ελιχθούμε πάνω από τη μικρότητα και τις αδυναμίες μας: η θυσία μας αυτή να μας εξυψώσει σε κάτι ανώτερο, σε κάτι ηρωικό, σε κάτι πέρα από τον άνθρωπο, στον υπερ-άνθρωπο.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Τόσες από τις φράσεις σας έχουν μείνει στην ιστορία. Πάντα μου κέντριζε το ενδιαφέρον η συγκεκριμένη από το βιβλίο σας «Πέρα από το Καλό και το Κακό»: «Όποιος παλεύει με τέρατα θα πρέπει να προσέχει να μη γίνει ο ίδιος τέρας. Και αν κοιτάξεις την άβυσσο για πολλή ώρα, η άβυσσος θα σε κοιτάξει και αυτή». Μπορείτε να μου εξηγήσετε τι εννοείτε;
Φρίντριχ Νίτσε – Στην πάλη που βιώνει κάποιος όταν επιθυμεί να ξεπεράσει τα όριά του, χωρίς να βασίζεται στα στεγανά και στις αντιλήψεις που ο χρόνος έχει παγιώσει ως θεσμούς, έρχεται αντιμέτωπος με τις αδυναμίες του. Είναι τρομακτικό να κοιτάζει κανείς κατάματα τους φόβους του, ο τρόμος που δημιουργείται είναι ικανός να τον τσακίσει. Αλλά είναι μία θυσία – όχι θυσία, χρέος θα έλεγα – απαραίτητο! Το να ζήσει κάποιος ελεύθερος απαιτεί πολλή δύναμη, μεγάλο σθένος για να μην κατρακυλήσει ακόμη πιο ηχηρά στον βούρκο. Η μάχη του αυτή, που θα συνεχίζεται αιώνια, πρέπει να είναι αποφασιστική, ο ίδιος ένας χαρακτήρας θαρραλέος, έτοιμος να κοιτάξει το κενό και απλά να του χαμογελάσει.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Μία υπέροχη σκέψη πραγματικά… Θέλω να σας κάνω και μία τελευταία ερώτηση, κ. Νίτσε. Μετά το θάνατό σας οι απόψεις σας συνδέθηκαν πολύ με το ναζιστικό κόμμα… Θεωρηθήκατε κατά κάποιον τρόπο ο φιλόσοφος της ναζιστικής Γερμανίας. Πιστεύετε ότι η αδερφή σας… ;
Φρίντριχ Νίτσε – Δεν επιθυμώ να σχολιάσω τίποτα σχετικά με την αδερφή μου.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Πιστεύετε ότι η αδερφή σας παραποίησε τα γραπτά σας;
Φρίντριχ Νίτσε – Όπως σας είπα και πριν από ελάχιστα δευτερόλεπτα, δεν επιθυμώ να μιλήσω ούτε για την αδερφή μου ούτε για την προσωπική μου ζωή.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Τότε ίσως θα θέλατε να μας απαντήσετε στο αν όντως η φιλοσοφία σας συνάδει με την ιδεολογία του ναζισμού;
Φρίντριχ Νίτσε – Ναι, αυτό μπορώ να σας το απαντήσω με βεβαιότητα. Όχι. Και πάλι όχι. Κι αν κάποιος δεν κατανοεί γιατί, τότε μάλλον δεν έχει διαβάσει κανένα έργο μου. Χαίρομαι που δεν πρόλαβα να δω τα κείμενά μου, τις σκέψεις μου να πληγώνονται έτσι. Σας ευχαριστώ, πρέπει να αποχωρήσω.
Ο Φρίντριχ Νίτσε, Γερμανός φιλόσοφος, φιλόλογος, ποιητής και συνθέτης, γεννήθηκε το 1844 και πέθανε το 1900. Κεντρικές ιδέες στη φιλοσοφία του αποτελούν ο «θάνατος του Θεού», αλλά και η ύπαρξη του «υπερανθρώπου». Ολόκληρη τη ζωή του τον ταλάνιζαν σημαντικά θέματα υγείας, που τον οδήγησαν ακόμη και στο να παραιτηθεί από το πανεπιστήμιο που δίδασκε.
Λίγα από τα πιο διάσημα έργα του: Η Γέννηση της Τραγωδίας, Ανθρώπινο Πολύ Ανθρώπινο, Έτσι Μίλησε ο Ζαρατούστρα, Πέρα από το Καλό και το Κακό, Η Γενεαλογία της Ηθικής.
Για πληροφορίες σχετικά με τα βιογραφικά στοιχεία του Φρίντριχ Νίτσε, δείτε εδώ. Και για αυτούς που ενδιαφέρονται να εμβαθύνουν περισσότερο, ακούστε τη συγκλονιστική ομιλία του Δημήτρη Λιαντίνη στο Ηρώδειο.
Η παρούσα συνέντευξη είναι φανταστική.
Δείτε επίσης:
Το πάντα διαχρονικό «Πάθος για την Αλήθεια» του Φρίντριχ Νίτσε
Κείμενο: Αντιγόνη Σιώμου (Lavart)
