Γιατί κάποιος να γράψει μία ιστορία για έναν άντρα που ξυπνάει μεταμορφωμένος σε έντομο; Για κάποιον που καταδικάζεται χωρίς να ξέρει ποτέ τι έκανε λάθος; Γιατί ένας συγγραφέας να θέλει να καούν όλα του τα έργα και να μη δημοσιευτούν ποτέ μετά τον θάνατό του; Οι ερωτήσεις πάμπολλες, ο χρόνος περιορισμένος και όμως, αν και έστω για λίγο, ο Φραντς Κάφκα, ένας από τους πιο πολυδιαβασμένους και πολυσυζητημένους συγγραφείς του 20ου αιώνα βρίσκεται εδώ μαζί μου πρόθυμος να απαντήσει ξεκάθαρα – ας ελπίσουμε – στις ερωτήσεις μου.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Κύριε Κάφκα, με έχετε φέρει ουκ ολίγες φορές σε δύσκολη θέση με τα έργα σας.
Φραντς Κάφκα – Τιμή μου. (γέλια) Αυτός ακριβώς ήταν πάντα ο σκοπός μου.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Χαίρομαι που τον ικανοποίησα: εγώ και χιλιάδες άλλοι αναγνώστες! Πείτε μου, όμως, τι σας παρακίνησε να υιοθετήσετε αυτή την παράλογη πλοκή;
Φραντς Κάφκα – Η ερώτησή σας είναι κάπως απλή και κάπως περίπλοκη ταυτόχρονα. Ίσως να ταιριάζουμε λοιπόν, γιατί κι εγώ αυτή την ποιότητα προσπάθησα να υιοθετήσω στα γραπτά μου: μία περίπλοκη απλότητα.
Αναφέρατε ότι η πλοκή των έργων μου είναι παράλογη. Θα ήθελα όμως να απαντήσω στα λόγια σας με μία ερώτηση: τι είναι παράλογο; Και δηλώνω ότι η απόκρισή μου αυτή είναι σοβαρή και σε καμία περίπτωση δεν προσπαθώ να ξεγλιστρήσω από τις ερωτήσεις σας.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Βεβαίως… Φαντάζομαι τότε ότι παράλογο είναι κάτι που δεν συνάδει με την πραγματικότητα.
Φραντς Κάφκα – Έχετε ένα δίκιο. Σίγουρα ένας άνθρωπος που ξυπνάει μεταμορφωμένος σε έντομο δεν είναι κάτι που συναντούμε κάθε μέρα. Όμως, εσείς δεν είπατε ότι τα έργα μου έχουν φανταστικά στοιχεία, είπατε ότι έχουν παράλογα στοιχεία. Θα υποστήριζα, ας με συγχωρέσετε, ότι η διατύπωσή σας αυτή είναι λανθασμένη. Δεν ξέρω αν εσείς παρατηρείται τους ανθρώπους γύρω σας και το πώς λειτουργούν, αλλά αν προσέξετε το πόσο αυτοματοποιημένες είναι οι δράσεις τους και οι συνήθειές τους, τότε θα διαπιστώσετε ότι αυτός ο άντρας που, όταν ξύπνησε και συνειδητοποίησε ότι έχει μεταμορφωθεί σε έντομο, το πρώτο πράγμα που αναρωτήθηκε είναι το πώς θα πάει στη δουλειά του, είναι στ’ αλήθεια ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας. Και πείτε μου αν τολμάτε ότι κάνω λάθος.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Νομίζω ότι αρχίζω κάπως να πιάνω τον ειρμό των σκέψεών σας… Μήπως τότε δεν είναι τα έργα σας παράλογα; Μήπως ο κόσμος μας είναι παράλογος και εσείς προσπαθείτε να μεταφέρετε αυτή ακριβώς την αλλοφροσύνη που έχετε βιώσει από πρώτο χέρι;
Φραντς Κάφκα – Ίσως ναι. Η ιστορία φαίνεται να δείχνει δυστυχώς ότι ο μεγαλύτερος εχθρός της ανθρώπινης κοινωνίας δεν είναι κανένας άλλος από τον ίδιο τον άνθρωπο. Πολλές φορές έχω ακούσει να λένε ότι στα έργα μου αποτυπώνω το πρόβλημα της σύγχρονης γραφειοκρατίας. Πιστέψτε με ξέρω από πρώτο χέρι την τυραννία αυτή – γνωρίζετε λογικά ότι δούλευα για ένα χρόνο ως υπάλληλος σε ασφαλιστική εταιρία. Όμως, η γραφειοκρατία δεν είναι κάτι που ξεπήδησε από μόνο του. Το οξύμωρο είναι ότι όσο κι αν κανείς μας δεν την θέλει, μας διαφεύγει το γεγονός ότι εμείς τη δημιουργήσαμε.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Θα ήθελα να προβάλω μία αντίρρηση εδώ. Προσωπικά, ποτέ δεν θέλησα να περιμένω με τις ώρες για να καταθέσω μία στοίβα με χαρτιά στο ΙΚΑ.
Φραντς Κάφκα – Είσαι σίγουρη; (γέλια) Θα μπορούσες εύκολα να γίνεις πρωταγωνίστρια στο επόμενο βιβλίο μου – και ξέρω ότι τα λόγια μου αυτά δεν ακούγονται σαν κομπλιμέντο.
Τέλος πάντων, αυτό που εννοώ είναι ότι πολλές φορές δυσανασχετούμε για αυτά που αναγκαστικά πρέπει να κάνουμε στη ζωή μας χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι στην πραγματικότητα είναι στο χέρι μας να βγούμε από αυτή την τετράγωνη και αδιέξοδη λογική, στην οποία έχουμε παγιδευτεί και μας κάνει να πιστεύουμε ότι βρισκόμαστε φυλακισμένοι σε έναν αιώνιο φαύλο κύκλο. Πολλές φορές δεν βλέπουμε την έξοδο, γιατί πολύ απλά δεν έχουμε προσπαθήσει ποτέ να τη φανταστούμε.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Ας αλλάξουμε λίγο κατεύθυνση. Είναι γνωστό ότι στη διαθήκη σας δώσατε εντολή στον φίλο σας, Μαξ Μπροντ, να καταστρέψει όλα τα έργα μετά τον θάνατό σας. Συγγνώμη για το θράσος μου, αλλά ευτυχώς για όλους εμάς δεν σας υπάκουσε ποτέ.
Φραντς Κάφκα – Ευχαριστώ για το καλόβολο σχόλιο, αν και το γεγονός ότι ο καλύτερός μου φίλος δεν σεβάστηκε την τελευταία μου επιθυμία με φέρνει τουλάχιστον σε αμηχανία.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Μα τι μπορεί να ωθήσει έναν συγγραφέα στο να ζητήσει να καταστραφούν όλες του οι σκέψεις και οι προβληματισμοί; Μου είναι πραγματικά δύσκολο να το συλλάβω.
Φραντς Κάφκα – Σίγουρα έχετε κάνει την έρευνά σας και γνωρίζετε ότι κατά τη διάρκεια της ζωής μου ελάχιστα έργα μου δημοσιεύτηκαν, ενώ η προσοχή που απέσπασαν από το κοινό θα έλεγα ότι ήταν σχεδόν μηδαμινή. Να ήταν λοιπόν η απογοήτευση; Ίσως μία αίσθηση προστασίας των σκέψεών μου τη στιγμή που ένιωθα την αρρώστια να μου παίρνει ό,τι θεωρούσα έως τότε μοναδικά δικό μου; Δεν γνωρίζω, αγαπητή. Ακόμη και τώρα δεν ξέρω αν αυτή η δημοσίευση ωφέλησε εν τέλει πραγματικά κάποιον.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Ο χρόνος μας, κύριε Κάφκα, έχει τελειώσει, ωστόσο θα ήθελα να κλείσουμε αυτή τη συνέντευξη επανερχόμενοι στο περιεχόμενο των έργων σας. Δεν μπορώ παρά σας ρωτήσω τα εξής: πώς μπορεί κανείς να ξεφύγει από αυτόν τον φαύλο κύκλο που μας περιγράψατε; Τι προτείνουν τα έργα σας, τι μας ψιθυρίζετε εσείς;
Φραντς Κάφκα – Μα δεν το έχετε καταλάβει ακόμα; Το ανθρώπινο είδος χρειάζεται μία ισχυρή δόση αυτοσαρκασμού. Αλλιώς νιώθω την τρέλα να γρατζουνίζει απειλητικά την πόρτα – ίσως και να έχει ήδη μπει.
Ο Φραντς Κάφκα, γερμανόφωνος και εβραϊκής καταγωγής, έζησε στη σημερινή Τσεχία και έγραψε όλα τα βιβλία του στα γερμανικά. Τα χρόνια που ακολούθησαν τον θάνατό του, εδραιώθηκε η θέση του στην παγκόσμια λογοτεχνία. Ανάμεσα στα σημαντικότερα έργα του περιλαμβάνονται η νουβέλα Η Μεταμόρφωση (1915) και τα μυθιστορήματα Η Δίκη (1925), Ο Πύργος (1926) και Αμερική (1927). Για περισσότερες πληροφορίες δείτε εδώ.
Η παρούσα συνέντευξη είναι φανταστική.
Δείτε επίσης:
Κείμενο: Αντιγόνη Σιώμου (Lavart)
Πηγές Φωτογραφιών: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7
