Συνέντευξη με τον Δημήτρη Ζερβουδάκη: Από τον Καββαδία στο σήμερα

Λίγο πριν τις εμφανίσεις του στον Σταυρό του Νότου, συναντήθηκα με τον Δημήτρη Ζερβουδάκη.  Άνθρωπος ειλικρινής, χωρίς κλισέ και φόρμες, με έντονη καλλιτεχνική και κοινωνική παρουσία. Συνομίλησα μαζί του σαν να τον γνωρίζω χρόνια. Το δίστιχο που θα τον χαρακτήριζε καλύτερα, θα ήταν από το τραγούδι «Θεωρία και Πράξη» που ερμηνεύει ο ίδιος:

«Η θεωρία ας γίνει πράξη κι όλα θα ‘χουνε αλλάξει»

Ελένη Σινάκου (Lavart): Η πρώτη σας εμφάνιση στο μουσικό χώρο ήταν με το συγκρότημα «Νέοι Επιβάτες», το 1985. Έκτοτε διαγράφετε μία προσωπική μουσική πορεία. Τι θα σας έκανε να δημιουργήσετε πάλι ένα συγκρότημα;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Κοίταξε, δεν έχω σταματήσει να λειτουργώ μέσα από τη λογική του συγκροτήματος και μέσα στα χρόνια, οι μπάντες που έχω δημιουργήσει είναι πολύ λίγες. Έχω δουλέψει, δηλαδή, πολλά χρόνια με τις μπάντες εργασίας που έτυχε, όπως με αυτήν που είμαστε τώρα. Δηλαδή, τη λογική του συγκροτήματος την έχω και σήμερα στο πώς αντιλαμβάνομαι το στήσιμο της μουσικής και, κυρίως, στο πώς θεωρώ ότι πρέπει να συγκροτείται η δημιουργικότητα. Γιατί, η αλήθεια είναι ότι ένας κούκος δε φέρνει την άνοιξη σε αυτήν την υπόθεση. Ωστόσο, η έμπνευση είναι μία μοναχική στιγμή, η οποία τεκμηριώνεται ως τέτοια, ως αυταπόδεικτο μέσα από τη συλλογική προσπάθεια και δουλειά. Αυτή είναι η αλήθεια για μένα, τουλάχιστον.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Στο παρελθόν έχετε συνεργαστεί με πολλούς και διαφορετικούς καλλιτέχνες. Πως γεννάται η ιδέα της συνεργασίας; Πόσο σημαντικό είναι για έναν καλλιτέχνη να μοιράζεται τη σκηνή με άλλους καλλιτέχνες;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Δεν ήταν ακριβώς έτσι. Ουσιαστικά, φιλοξενήθηκα σε μεγάλα πατάρια με επώνυμους. Μου έγιναν κάποιες προτάσεις, καθαρά επαγγελματικά. Να σου πω ότι υπήρχε ένα σοβαρό κίνητρο σε ό,τι αφορά τον βιοπορισμό μου, συν το γεγονός ότι σε πολλά από αυτά τα πατάρια υπήρξε σπουδή. Έμαθα πράγματα σε ό,τι αφορά τις συναυλίες, το στήσιμο, τις ορχήστρες και κυρίως στο πώς να αντιμετωπίσεις και τον ίδιο σου τον εαυτό σε μία τέτοια μεγάλη πρόσκληση.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Εκτός από αυτά που αναφέρατε, τι άλλο αποκομίζετε από αυτές τις εμπειρίες;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: (Γέλια) Επιβεβαίωση. Ας μη γελιόμαστε. Οι καλλιτέχνες διέπονται από έναν έντονο ναρκισσισμό, και, ίσως, πρέπει κιόλας, ώστε να μπορούν να προχωρούν. Βέβαια, αυτή η δόση πρέπει να είναι αρκετά «ελεγχόμενη». Έτσι πιστεύω, τουλάχιστον. Αυτή η επιβεβαίωση, λοιπόν, που θα σου δώσει κάποιος ομότεχνος, ο οποίος είναι πιο αναγνωρίσιμος, πιο «παλιός», έχει διαγράψει μια τεράστια διαδρομή, βρίσκεται μέσα στην προτίμηση του κοινού, είναι μία σημαντική στιγμή για κάποιον που ξεκινάει την προσπάθειά του.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Το βλέπετε με τον ίδιο τρόπο, όταν εσείς έχετε τον ρόλο του «παλιού» και έχετε στο πλευρό σας κάποιον νέο καλλιτέχνη;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Ναι, το βλέπω έτσι, γιατί θεωρώ επιπλέον ότι, ξέρεις, επιστρέφω κάτι στη μουσική, κάτι από αυτό που μου χαρίστηκε, όσο δύσκολα και να μου χαρίστηκε αυτό. Έχω την αίσθηση ότι επιστρέφω κάτι στην πηγή. Μου αρέσει να το λέω πάντα, ότι τα βλαστάρια στην αρχή θέλουν λίγη βοήθεια και μετά βρίσκουν το δρόμο τους. Μακάρι όλα αυτά τα παιδιά, που, ειδικά τα τελευταία χρόνια, έχω συνευρεθεί μαζί τους στις δουλειές τους, και όμορφες δουλειές όλες, να διαγράψουν την τροχιά που ονειρεύονται.
Ελένη Σινάκου (Lavart): Η μουσική βιομηχανία έχει αλλάξει πολύ τα τελευταία χρόνια κάνοντας, ίσως, τη ζωή ενός καλλιτέχνη πιο δύσκολη. Τι διαφορές θα λέγατε ότι υπάρχουν συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια; Τι θα αλλάζατε;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Η ζωή του καλλιτέχνη γίνεται δύσκολη, όταν επιμένει να θρέφεται από τη ματαιοδοξία του και όσο του την ξύνουν, να το απολαμβάνει, να μην καταλαβαίνει τη φάκα, την παγίδα και να μετατρέπεται σε ένα σκυλάκι που κυνηγάει την ουρίτσα του. Δεν είναι απλή η διαδρομή. Είναι ένας δρόμος προς την αυτογνωσία, είναι ένας επώδυνος δρόμος. Έχει μεγάλη σημασία να κοιτάς το βάθος πεδίου, γιατί, κάτι που θα κάνεις τώρα, μπορεί να υποθηκεύσει το άμεσο ή το απώτερο μέλλον σου. Σχετικά με τη μουσική βιομηχανία, προσπαθούμε να αλλάξουμε πράγματα. Παραμένουμε παραγωγικοί, θέλουμε να υπάρχει μια άλλη αντίληψη για την τέχνη. Χρησιμοποιώ τον πληθυντικό, γιατί λειτουργώ μέσα από την ομάδα. Θα άλλαζα… Θα ήθελα να γίνει ένας αναδασμός σε αυτή την ιστορία και αυτό το αγαθό της δημιουργικότητας, να μπορέσει να παροχετευτεί επιτέλους σε αυτόν τον τόπο και ειδικά για τους νεαρότερους που ακολουθούν και έχουν πολύ μεγάλη ανάγκη να ολοκληρωθούν καλλιτεχνικά. Δεν είναι εύκολο, διότι από πίσω υπάρχουν συμφέροντα καθαρά καπιταλιστικού χαρακτήρα, πολύ στυγνά. Προσπαθούν να ελέγξουν την αισθητική και, μέσα από αυτό τον έλεγχο, να ασκήσουν έναν μεγαλύτερο έλεγχο στην κοινωνία συνολικά. Αυτή είναι μία μάχη την οποία πρέπει να τη δει ο καλλιτέχνης ότι πρέπει να τη δώσει κάποια στιγμή, να συγκρουστεί, να βγει από το «εγώ» του, να αναζητήσει πιθανά ένα «εμείς». Δεν ξέρω πού θα αναπαυθεί ή πού θα βολευτεί. Σε καμία των περιπτώσεων δεν μιλάω για στρατευμένη τέχνη, αλλά δυστυχώς ή ευτυχώς η μάχη πρέπει να δοθεί. Η τέχνη πρέπει να έχει τη δυνατότητα να αλλάξει συνειδήσεις, να κερδίσει έστω και έναν άνθρωπο, γιατί εκεί είναι η ελπίδα.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Ταυτόχρονα, ενώ η διακίνηση τραγουδιών μέσω ίντερνετ αναπτύσσεται ραγδαία, κάποιοι συνεχίζουν να βγάζουν δίσκους και βινύλια. Ποια είναι η άποψή σας;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Καταρχήν είναι μια αναγκαία συνθήκη το ίντερνετ. Ήδη οργανώνουμε κι εμείς το ηλεκτρονικό μας ίχνος. Θέλω να πιστεύω ότι θα έχουμε την παρουσία που πρέπει και σε αυτό το επίπεδο, αλλά πάντα ως ανεξάρτητο σχήμα, μακριά από τα μεγαλοσυμφέροντα των εκδοτικών οργανισμών που έχουν απομείνει. Από την άλλη πλευρά, ο δίσκος ως φυσικό προϊόν δεν υφίσταται πλέον. Δηλαδή, ακόμη και αυτές οι εταιρίες έχουν πρόβλημα, υπαρξιακό, μπορώ να πω. Ουσιαστικά, ένα βινύλιο, για παράδειγμα, στις μέρες μας θα το εκδώσεις μόνο για χόμπι. Δεν έχεις απολαβές από εκεί, δεν περιμένεις κάτι.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Πριν λίγα χρόνια είχατε και εσείς μια περιπέτεια με τη σύγχρονη μουσική βιομηχανία και την παραμέληση προς τα πνευματικά δικαιώματα ενός καλλιτέχνη. Ένας τραγουδιστής συμπεριέλαβε στο δίσκο του το τραγούδι σας «Τ΄Ανείπωτα» χωρίς να σας ενημερώσει. Κινηθήκατε νομικά και εντέλει δικαιωθήκατε. Πόσο σημαντικό είναι για έναν καλλιτέχνη ο σεβασμός από τους ομότεχνούς του προς τα δημιουργήματά του;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Είναι πολύ σημαντικό, αλλά ποιος το αναγνωρίζει αυτό; Εντάξει, εγώ δικαιώθηκα. Πήρα και μία χρηματική αποζημίωση από την εταιρία του, για να λέμε και τα πράγματα με το όνομά τους. Αυτό που έχει σημασία, όμως, είναι ότι, μέσα από αυτό το επίτευγμα που έχει και τη δική μου υπογραφή, δημιουργήθηκε νομολογία και δεν μπορεί ο καθένας να παίρνει το ηθικό και περιουσιακό δικαίωμα του άλλου πάνω στη δημιουργία του και να την κάνει κλωτσοσκούφι ή να τη χρησιμοποιεί κατά το δοκούν. Πιστεύω ότι αυτή ήταν η μεγαλύτερη ωφέλεια από αυτή την ιστορία.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Κάποιοι ισχυρίζονται ότι τα τραγούδια θα έπρεπε να διακινούνται ελεύθερα μεταξύ των καλλιτεχνών σε δισκογραφικό επίπεδο. Ποια είναι η δική σας γνώμη; 

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Ας το υποστηρίζουν. Εγώ θέλω να έχω έλεγχο της δουλειάς μου. Αν ήταν να αγγίξω κάτι, θα σήκωνα το τηλέφωνο να πάρω και να ρωτήσω τον δημιουργό. Είθισται από τους παλαιότερους καλλιτέχνες ακόμα να ερωτάται και ο πρώτος τραγουδιστής, αν είναι εν ζωή. Αντίστοιχα, όταν η Γλυκερία θέλησε να κάνει επανεκτέλεση σε ένα τραγούδι στο οποίο είχα εμπλακεί εγώ ως τραγουδιστής, στο «Βαριά ποτά, βαριά τσιγάρα», αφενός ρώτησε τον δημιουργό του και σε δεύτερο χρόνο ρώτησε εμένα, αν της δίνω το ηθικό δικαίωμα. Αυτό τώρα από μόνο του δεν αποπνέει μια ωραία αισθητική;

Ελένη Σινάκου (Lavart): Ως τώρα στην πορεία σας έχετε πειραματιστεί με διαφορετικές μουσικές ενορχηστρώσεις και ηχοχρώματα, γεγονός που δεν μπορεί να σας κατατάξει σε κάποιο συγκεκριμένο μουσικό είδος. Τι κερδίζει κανείς από τους μουσικούς πειραματισμούς;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Θεωρώ ότι ανήκω σε αυτό που λέμε βιωματική τραγουδοποιία, ένας τροβαδούρος, δηλαδή, που χρονογραφεί βιώματα και τα αποδίδει μέσα από μία μελωδική γραμμή και πέντε λόγια. Αυτό που κερδίζει κάποιος, ο οποίος επιθυμεί να μην αντιμετωπίζει ρατσιστικά ούτε τα ρεύματα, ούτε τις φόρμες της έκφρασης αλλά ούτε και τα μουσικά όργανα, είναι λάσπη. Στη χώρα μας κερδίζει μόνο λάσπη. Δηλαδή, επί χρόνια κατηγορούμαι ότι δεν έχω στίγμα. Εγώ ξέρω πάρα πολύ καλά ότι έχω στίγμα, για αυτό και δεν το έχω αλλάξει. Το στίγμα μου είναι, ότι είναι στη διακριτική μου ευχέρεια να αγαπώ με την ίδια ένταση το τρίχορδο μπουζούκι και την ηλεκτρική κιθάρα και επάνω σε ένα παλκοσένικο να τα αντιμετωπίζω με την ίδια αγάπη και σεβασμό. Το στίγμα μου είναι ότι δεν κολλάω στη φόρμα. Σε καμία των περιπτώσεων δεν κολλάω στη φόρμα.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Η ύπαρξη μουσικής ταμπέλας για έναν καλλιτέχνη, θα λέγατε, αποσκοπεί κάπου; 

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Πιστεύω ότι αποσκοπούν στο να υπάρχει μία τάξη στις αποθήκες των δισκογραφικών εταιριών τότε που υπήρχαν οι δίσκοι. Από εκεί ξεκίνησε. Έχει ακουστεί ότι μέσα στα χρόνια ο Μίκης Θεοδωράκης είχε δώσει έναν ορισμό για το τι είναι έντεχνο. Εντάξει, δεν μπορώ να δεχθώ ότι ο Βαμβακάρης ήταν άτεχνος.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Οπότε παίζει ρόλο και πώς ορίζουμε τη λέξη «έντεχνος».

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Όχι. Ο άνθρωπος που ασχολείται με την τέχνη είναι καλλιτέχνης. Το ένα είναι έντεχνο, δηλαδή, και το άλλο άτεχνο; Και το άτεχνο είναι ωραίο, και το επιμελώς ατημέλητο είναι ωραίο, τι να πω; Η ταμπέλα σε έναν καλλιτέχνη είναι μάλλον στα πλαίσια του συντηρητισμού μας, που έχουμε ανάγκη να περιχαρακωνόμαστε και να νιώθουμε ασφαλείς μέσα σε έναν μικρόκοσμο. Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα. Δεν χρειάζεται να μαχόμαστε το διαφορετικό, αλλά να έχουμε μια «ανοιχτοκαρδία». Η τέχνη θέλει έναν ελευθεριασμό, μια ελευθερία στην σκέψη και την αντίληψη. Δεν γίνεται να περιχαρακώνεται με αυτό τον τρόπο. Τώρα, το ότι υπάρχουν τραγούδια που απευθύνονται στο υπογάστριο ή στον πάγο και το ουίσκι είναι και αυτό μια αλήθεια, αλλά πρόκειται για μία άλλη δουλειά.
Ελένη Σινάκου (Lavart): Το 2013 κυκλοφορήσατε με τον Γιώργο Αετόπουλο το τραγούδι «Μετανάστης», αναφερόμενοι στο προσφυγικό ζήτημα το οποίο βρίσκεται σε έξαρση τα τελευταία χρόνια. Η αναφορά των καλλιτεχνών σε κοινωνικοπολιτικά ζητήματα στα τραγούδια τους μπορεί να έχει κάποιο αποτέλεσμα στην κοινωνική συνείδηση; Αλλάζουν οι συνειδήσεις μέσα από τη μουσική;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Σαφώς. Σαφώς και μπορεί και πρέπει να το κάνει. Επαναλαμβάνω ότι δε μιλάω για στρατευμένη τέχνη. Υπήρχαν άνθρωποι, βέβαια, που υπηρέτησαν την τέχνη με αυτόν τον τρόπο, όπως ο Μάνος Λοΐζος. Εγώ θα σου πω αυτό που είχα ακούσει να λέει ο Χορν σε μία του συνέντευξη, ότι, δηλαδή, «αν η τέχνη έχει τη δυνατότητα να αλλάξει μία συνείδηση, έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τον κόσμο». Δεν νομίζω ότι υπάρχει μεγαλύτερη ανθρώπινη αλήθεια από αυτό σε ό,τι αφορά την τέχνη. Τώρα, επειδή έχω ιδεολογική συγκρότηση, την οποία αγαπώ και πιστεύω, δεν μπορεί αυτή να λείπει από την τέχνη μου. Είναι δύο πράγματα αλληλένδετα. Σε ό,τι αφορά το προσφυγικό, ζούμε την απαξίωση του ανθρώπου. Η απειλή πλέον δεν είναι η αφαίρεση της ζωής, αλλά η αφαίρεση της περιουσίας. Έχει γίνει φθηνή η αξία της ζωής. Δεν μπορεί η τέχνη να μην το δει αυτό και να μην σταθεί απέναντι. Και τώρα ετοιμάσαμε μια ιστορία αντίστοιχη. Το κομμάτι λέγεται “Abo Johny” και θα βγει στον αέρα σε λίγες μέρες. Ένα κομμάτι με πολύ ιδιαίτερο σήμα και, κυρίως, πολύ ιδιαίτερο, αιρετικό μουσικά, σε ό,τι αφορά εμένα τουλάχιστον.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Πέρα από τα τραγούδια, σας βλέπουμε και έμπρακτα να στηρίζετε συνανθρώπους και συναδέλφους. Πρόσφατο παράδειγμα η συναυλία αλληλεγγύης που δώσατε στη Θεσσαλονίκη με άλλους καλλιτέχνες προς μία συνάδελφο που είχε συλληφθεί, επειδή έπαιζε μουσική στον δρόμο. Καταφέρατε συλλογικά και αλλάξατε τη νομοθεσία. Πιστεύετε ακόμη στη δύναμη του πλήθους;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Σίγουρα πιστεύω στο «μαζί», αλλά λόγω ηλικίας θα σου πω ότι πιστεύω πολύ και στη στιγμή. Για να αποδίδουμε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, ναι, την αλλάξαμε την υπόθεση αυτού του Μεταξικού, φασιστικού νόμου που ήθελε τον μουσικό ως επαίτη στον δρόμο. Ελπίζω η νέα κυβέρνηση να μην αλλάξει κάτι πάνω σε αυτό, γιατί θα είναι τραγικό. Ουσιαστικά, κατοχυρώσαμε το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση με αυτόν τον τρόπο. Η τέχνη πρέπει να είναι διάχυτη στους δρόμους, πρέπει να αποτελεί μία διαφυγή και μία σοβαρή παρηγοριά για την κοινωνία και τους ανθρώπους της. Όταν, λοιπόν, δημιουργήθηκε η ανάγκη να το υποστηρίξουμε και γίνεται μία προσπάθεια από πολλούς ανθρώπους, χρειάζεται και κάτι επιπλέον. Το επιπλέον μας το χάρισε ο Νίκος Παρασκευόπουλος, ο οποίος βρέθηκε στη Βουλή, κατέβασε την τροπολογία, συμπαρέσυρε κι άλλους βουλευτές σε αυτή την υπόθεση, την ψήφισαν και κατάφεραν να απαλείψουν μια αναχρονιστική, φασιστική διάταξη. Πάλι θα το πω, γιατί τέτοια ήταν. Αν επανέλθει, δε θα σταθούμε έτσι, όλοι θα αντιδράσουμε. Κατεβαίνω καμιά φορά στο Σύνταγμα και βλέπω παιδιά να με χαιρετούν και καμαρώνω. (Γέλια) Πραγματικά ήταν ένα επίτευγμα για όλους μας και χαίρομαι που ήμουν κι εγώ εκεί.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Ήταν μια μικρή, αλλά σημαντική αλλαγή ειδικά για τον κόσμο της τέχνης. Πιστεύετε ότι η κοινωνία μπορεί να αλλάξει;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Δεν μπορώ να σου πω αν θα αλλάξει η κοινωνία. Δεν μπορώ να οσμιστώ το άρωμα του μέλλοντος. Δεν μπορώ να ξέρω από πού θα έρθει μια πολυπόθητη αλλαγή, που θα εξανθρωπίσει τη ζωή, που θα νικήσει τους πολέμους, την αδικία, τον αυταρχισμό, το φασισμό. Δεν μπορώ να ξέρω. Απλά, επιθυμώ να είμαι εκεί.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Εκτός από τις συναυλίες αλληλεγγύης, με ποιους άλλους τρόπους πιστεύετε ότι οι καλλιτέχνες μπορούν να συνδράμουν στα παραπάνω;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Ας μη γελιόμαστε. Ο καλλιτέχνης δεν πρέπει να έχει ασυλία στη ζωή. Είναι λάθος αυτό. Κατά τη γνώμη μου, το έργο θα πρέπει να συνοδεύεται από μία στάση ζωής. Ξέρω ότι πολλοί διαφωνούν με αυτό, διαχωρίζοντας αυτά τα δύο. Εγώ μέσα μου δεν μπορώ να το κάνω αυτό. Ακόμη και καλλιτέχνες που θαυμάζω, αν δω ότι υπάρχει αναντιστοιχία ανάμεσα στη ζωή και το έργο τους, ανατρέπεται το συναίσθημά μου. Δεν μπορώ να το αντέξω. Για μένα λοιπόν, θα πρέπει ο καλλιτέχνης, μην έχοντας ασυλία, να μπει σε μία νοοτροπία λίγο πιο προσγειωμένη, πιο γήινη, πιο πραγματιστική. Όπως όλος ο κόσμος εκτίθεται στην δυσκολία, στην ανάγκη, στη μιζέρια, ο καλλιτέχνης οφείλει να μην είναι υπεράνω αυτών. Να σου πω την αλήθεια, εγώ τους φοβάμαι αυτούς τους πολύ πετυχημένους που δεν έχουν τέτοια προβλήματα.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Είστε αρκετά ενεργός χρήστης του Facebook, όπου, πέρα από τις συναυλίες σας, τοποθετείστε και για κοινωνικοπολιτικά ζητήματα. Θεωρείτε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν υποκαταστήσει την πραγματική έκφραση και πράξη;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Αυτό που έχει εκλείψει είναι η επικοινωνία μας. Από τη στιγμή που η επικοινωνία μας είναι ελλειμματική, κανένα Facebook δεν μπορεί να την υποκαταστήσει. Αντίθετα, πιστεύω ότι κρύβει και μία τεράστια παγίδα, γιατί όλοι εκεί μέσα, κατά μία έννοια, και θα χρησιμοποιήσω πρώτο πληθυντικό, παριστάνουμε ότι είμαστε κάτι, κάτι που μας αρέσει. Δεν ξέρω κατά πόσο κάποιος θα μπορούσε δημόσια να απογυμνωθεί και να εκτεθεί, ακόμη και με τα λάθη του και τις ανεπάρκειές του. Από την άλλη πλευρά, σε μία προσπάθεια κοινωνικοποίησης, όλα αυτά καταγράφονται, αργά ή γρήγορα βγαίνουν στη φόρα, οπότε και ο διπλανός ξέρει τι θα αντιμετωπίσει. Τώρα τελευταία με απασχολεί μια σκέψη: απογοητευτήκαμε βαθιά από τον εαυτό μας και, αντί να σπεύσουμε σε μία διορθωτική κίνηση για αυτό, φροντίζουμε να απαξιώνουμε δυστυχώς τον διπλανό. Αυτομάτως κόβουμε την επικοινωνία με τον διπλανό μας και αργά ή γρήγορα ο άνθρωπος γίνεται θηρίο.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Το 1987 μελοποιήσατε το «Γράμμα σ’ έναν ποιητή» του Νίκου Καββαδία. Ποια είναι η σχέση σας με την ποίηση μέχρι σήμερα; Έχετε χρόνο για διάβασμα;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Βεβαίως και έχω χρόνο να διαβάσω και περνάνε διάφορα πράγματα από τα χέρια μου. Έχω ανακαλύψει ανθρώπους που έχει εξοβελίσει ακόμη και η Ακαδημία Αθηνών και είδα τεράστιο πλούτο εκεί μέσα. Μιλάω, για παράδειγμα, για τον Ρώμο Φιλύρα. Ανθρώπους τους οποίους η κοινωνία δε σηκώνει, γιατί είναι πιο συγκρουσιακοί, πιο ελευθεριακοί. Είχα τη χαρά να τραγουδήσω πρωτότυπα τραγούδια από τον Νίκο Καρούζο. Η ποίηση είναι στη ζωή μου. Τους ζηλεύω τους ποιητές. Δεν τους αγαπώ απλά, τους ζηλεύω! (Γέλια) Ένα από τα βασικά συστατικά της ζωής και της αντοχής αυτού του τόπου μέσα στα χρόνια είναι οι ποιητές μας.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Τι αποτελεί έμπνευση για εσάς;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Τα πάντα. Τα πάντα.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Υπάρχει κάποιος τρόπος που τη διευρύνετε όσο περνούν τα χρόνια;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Όχι. Αντίθετα, περιορίζομαι. Και, μάλιστα, αυτοπεριορίζομαι. Ξέρεις, είναι πολλά τα χρόνια που έχουν μαζευτεί στη μουσική και στην τέχνη και η θεματολογία ήταν πολύ ανοιχτή όλα αυτά τα χρόνια. Και ως απάντηση στην κριτική για το «μη στίγμα», έχω να πω ότι έχω καταφέρει να διαθέτω έναν τεράστιο καλλιτεχνικό πλούτο από πίσω. Δεν ξέρω που θα καταλήξει όλο αυτό. Αυτό που κερδίζεις είναι ότι επικαιροποιείσαι και σε ό,τι αφορά την εποχή στην οποία ζεις, αλλά και σε ό,τι αφορά τη σχέση σου με τους ανθρώπους, που είναι και το πιο σημαντικό από όλα.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Τι θα συμβουλεύατε όσους νέους θέλουν να ασχοληθούν επαγγελματικά με τη μουσική;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Αυτό που με είχε συμβουλεύσει κάποτε ο συγχωρεμένος Νίκος Παπάζογλου, να είναι ο εαυτός τους. Να είναι ο εαυτός τους. Αυτό έχει κόστος. Όλοι θα θέλαμε να στήσουμε μια εικόνα για εμάς, που να έχει μια καλύτερη απόδοση. Στο τέλος, το βράδυ στον καθρέφτη να λέμε, τελικά, άραγε να ‘μαι κάποιος άλλος; Το έκανα τραγούδι, όταν το είδα να συμβαίνει. Πραγματικά, το λέω με όλη τη δύναμη της ψυχής μου και με πολλή αγάπη. Να είναι ο εαυτός τους. Είναι πολύ μεγάλος ο κίνδυνος, όταν κάνεις επιτυχία, να χάσεις τον εαυτό σου και να γίνεις έρμαιο αυτής.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Είπατε προηγουμένως ότι λειτουργείτε μέσα από τη λογική του συγκροτήματος. Πόσο εύκολα ή δύσκολα «ανανεώνετε» την ορχήστρα που σας πλαισιώνει;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Δεν είναι εύκολη υπόθεση για μένα. Όποιος αποχωρεί, είναι ένα συναισθηματικό κόστος για μένα. Για παράδειγμα, αυτόν τον καιρό έχουμε μια αλλαγή. Ήρθε στην παρέα ο παλιός, καλός φίλος και συνεργάτης Διαμαντής Καραγιαννακίδης στο πιάνο και τα πλήκτρα, διότι ο προηγούμενος συνεργάτης Δημήτρης Οικονομίδης έγινε για δεύτερη φορά πατέρας και μοιραία δεν μπορεί να ακολουθήσει τους ρυθμούς μας. Δεν είναι εύκολες αποφάσεις αυτές. Να σου πω την αλήθεια, είχα την τύχη οι μουσικοί να μου έρχονται ως δώρα. Ένα τέτοιο δώρο είναι ο Γιώργος Μακρής με τα πνευστά του, τον οποίο γνώρισα μέσα από μία συνεργασία με μία συνάδελφο, δεθήκαμε και είναι σαν να παίζουμε μαζί πολλά χρόνια. Τα υπόλοιπα παιδιά, μιλώντας, δηλαδή, για τον Θανάση Αρχανιώτη στα τύμπανα, τον Θάνο Κολοκυθά στο μπάσο και τον Νίκο Παπαδόπουλο στις κιθάρες, είναι οικογένεια. Είναι μια παρέα την οποία γνώρισα πριν πολλά χρόνια σε μια ευαίσθητη στιγμή. Ο Παναγιώτης Κουτσούρας στο τρίχορδο μπουζούκι είναι και αυτός μέρος της οικογένειας, με τον οποίο, μάλιστα, κυκλοφορήσαμε μαζί το cd «Παράξενα Πουλιά». Επίσης, ο Μάκης Δρακόπουλος στον ήχο, ο οποίος είναι αγωνιστής της ζωής. Και βέβαια, τα τελευταία χρόνια έχουμε τη χαρά να έχουμε στο τιμόνι αυτής της ιστορίας τον Άγγελο Γρίσπο, έναν πεισματάρη Αμοργιανό, ο οποίος μας έχει χαρίσει μια σιγουριά όσον αφορά τη ροή μας. Όπως καταλαβαίνεις, η σταθερότητα στις συνεργασίες μου είναι πολύ σημαντική.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Ενώ είστε ανέκαθεν μόνιμος κάτοικος της Θεσσαλονίκης, έρχεστε πολύ συχνά στην Αθήνα για live. Τι συναισθήματα σας δημιουργεί αυτή η πόλη;

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Την αγαπώ την Αθήνα. Από παιδί την αγαπούσα. Είχα την τύχη να βρεθώ νωρίς, να έρχομαι συχνά, αλλά δεν μπορώ να νικήσω τη γεωγραφία του τόπου μου. Αγαπώ τη γειτονιά μου, αγαπώ τους φίλους μου, κάνω συνεχώς πράγματα, πέφτω σε ανθρώπους που νομίζω ότι τους ξέρω χρόνια. Σου λέω, δώρα είναι οι άνθρωποι. Δώρα που σου χαρίζονται και πρέπει να έχεις τον νου σου και να μην τους ξοδεύεις.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Πείτε μου για τα χειμερινά σχέδιά σας.

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Το Σάββατο 19/10 ξεκινάμε τις εμφανίσεις μας στην Αθήνα, στον Σταυρό του Νότου για τρία Σάββατα. Στη συνέχεια, θα παίξουμε στο Ναύπλιο στις 25 του μηνός, στις 2 Νοεμβρίου στην Πάτρα. Θα ακολουθήσουν συναυλίες τον χειμώνα. Τον Ιανουάριο έχουμε μία καταδρομική στην Βιέννη. Υπάρχουν σχέδια για όλο τον χειμώνα και πορευόμαστε. Αυτό το διάστημα ετοιμάζουμε και μία καινούργια δουλειά. Είναι έτοιμα δύο κομμάτια, που θα ανέβουν αρχικά στο Spotify και όταν ολοκληρωθεί, θα αποτολμήσουμε να έχουμε μια φυσική κυκλοφορία. Ουσιαστικά, είναι μία παρέα με την οποία επανακάμπτουμε μετά από δέκα χρόνια, από τον Τύρναβο. Είναι η παρέα που είχαμε κάνει το «Περί μπάζων και λοιπών απορριμάτων». Ο Θωμάς, ο Ευριπίδης και ο Θέμης Μπέκος, ο οποίος προέρχεται από τον χώρο της υγιούς ραπ, θα έλεγα εγώ. Πρόκειται για μια πραγματικά αιρετική δουλειά συνολικά, ιδιαίτερα ελευθεριάζουσα σε ό,τι αφορά τα κλισέ και τη φόρμα. Είναι γονιδιακή δουλειά, διότι υπάρχει μέσα το συστατικό της μουσικής παράδοσης σε αυτό τον τόπο. Έχω γράψει κι εγώ κάποια τραγούδια. Κάποια. Είναι αυτό που σου έλεγα πριν, ότι όσο περνούν τα χρόνια ο χυμός σου γίνεται πιο συμπυκνωμένος. Τα παιδιά μας βγήκαν μπροστά, ο Ευριπίδης, ο Θέμης και η Μαριάνθη, η κόρη μου. Χαίρομαι πολύ όταν συναντάω νέους ανθρώπους, γιατί νιώθω ότι μας παίρνετε από το χέρι και μας περνάτε στην αιωνιότητα. Η θεματολογία του είναι αρκετά αγωνιώδης σε ό,τι αφορά την αυτογνωσία, περιλαμβάνει κάποια κοινωνικά αιτούμενα και προσπαθεί να ξανακερδίσει την Ιστορία, με κεφαλαίο το «Ι». Και αυτό γιατί, ξέρεις, η ιστορία γράφεται από τους νικητές και παραφράζεται από αυτούς. Υπάρχουν και δύο ιδιαίτερες στιγμές που τοποθετούν τη μάχη του έρωτα ψηλά και χαίρομαι, γιατί είναι και η ηλικία μου τέτοια που θέλω να είμαι ιδιαίτερα προσεκτικός σε ό,τι αφορά αυτά τα ζητήματα και δε θέλω να έχουν μια αγοραία εκφορά. Το σιχαίνομαι αυτό. Ο έρωτας είναι κινητήριος δύναμη για τη ζωή και ως τέτοια την αντιλαμβάνομαι, οπότε χαίρομαι που το καταφέρνουμε με κάποια κομμάτια εκεί μέσα. Κάπως έτσι θα ήθελα να κλείσουμε.

Ελένη Σινάκου (Lavart): Ευχαριστώ πολύ!

Δημήτρης Ζερβουδάκης: Κι εγώ!

Συνέντευξη: Ελένη Σινάκου (Lavart)

Φωτογραφίες: Κατερίνα Βράτιτς (Lavart)

Υ.Γ. Για τις εμφανίσεις του Δημήτρη Ζερβουδάκη στο Σταυρό του Νότου μπορείτε να ενημερωθείτε εδώ

Ο Δημήτρης Ζερβουδάκης για λίγες εμφανίσεις στον Σταυρό του Νότου