Συνέντευξη με τον Άρη Σερβετάλη

Η συνέντευξη με τον Άρη Σερβετάλη πραγματοποιήθηκε το 2017 στο Θησείο και είναι σήμερα μία καλή αφορμή να μάθουμε ορισμένα πράγματα από το ιδιαίτερο του χαρακτήρα του, ιδιαίτερο που πολύ δυστυχώς έχει παρεξηγηθεί με τόσο αρνητική χροιά, όμως ουδεμία σχέση έχει με την πραγματικότητα του συγκεκριμένου ανθρώπου.

Όταν του έστειλα το μήνυμα για τη συνέντευξη, στο τέλος της απάντησής του μου έγραψε «Καλή δύναμη». Αυτή τη δύναμη, την ψυχική, συνειδητοποίησα ότι έχει βαθιά μέσα του όταν συναντηθήκαμε και κάναμε την κουβέντα μας στο Θησείο. Ταπεινός, λακωνικός και με ένα παιδικό χαμόγελο της υπέρτατης αγαλλίασης κάθε φορά που η συζήτηση πήγαινε στον Θεό…. Ο Άρης Σερβετάλης.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Τί είναι αυτό που μπορεί να σε βγάζει εκτός ορίων; Να σε εξοργίσει…

Άρης Σερβετάλης – Το τι θα εξοργίσει τον καθένα είναι καθαρά υποκειμενικό και είναι και θέμα αντιστάσεων. Ξέρεις, αν αφήνεις τόπο στο θυμό να σε καταβάλει και να μπεις σε μία διαδικασία να σε κυριεύσει αυτό το πράγμα. Αν σε κυριεύσει ο θυμός ή η οργή και τους αφήσεις χώρο, το οποιοδήποτε πράγμα μπορεί να σε φέρει σε αυτή την κατάσταση. Ακόμη και η παραμικρή κίνηση ενός που περνάει από δίπλα σου είναι μία αφορμή για να τσακωθείς και να βγει αυτό προς τα έξω. Όμως, η βασικότερη αιτία φαντάζομαι πως είναι ο εαυτός μας, δεν μας φταίνε οι άλλοι.Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Εσύ προσπαθείς να προστατευτείς από κάτι; Ασπίδες έχεις;

Άρης Σερβετάλης – Εγώ προσπαθώ, όσο μπορώ, να κάνω την αυτοκριτική μου. Έτσι προστατεύομαι, κάνοντας την αυτοκριτική μου, να καταλάβω ποιος είμαι. Αυτό είναι το θέμα. Οι άλλοι είναι οι αφορμές σε οτιδήποτε.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Σύγχρονος τρόπος ζωής, με την ταχύτητά του, με την υπερπληροφόρησή του, με μία αναμφισβήτητη «σαπίλα», όπως είχες πει στο παρελθόν… προσπάθησες να εγκλιματιστείς; Πώς τα πας με τους ανθρώπους γύρω σου; Πολλοί απ’ αυτούς έχουν έναν διαφορετικό τρόπο απ’ αυτόν που πιθανώς κινείσαι φιλοσοφικά εσύ.

Άρης Σερβετάλης – Γεννηθήκαμε τώρα, σε αυτή την εποχή, αλλά, σου είπα, εξαρτάται από την αντίσταση που έχει ο καθένας εξωτερικά και τι τον έλκει. Μπορώ να καταλάβω, ας πούμε, την τεχνολογία, που έχει βοηθήσει πάρα πολύ τον άνθρωπο. Υπάρχει, όμως, ένα σημείο που μπορεί να τον έχει αιχμαλωτίσει κιόλας και να τον έχει εγκλωβίσει. Νομίζω ότι τα πάντα χρειάζονται ένα μέτρο και θεωρώ στην προκειμένη περίπτωση έχει αρχίσει και ξεφεύγει το μέτρο. Εγώ ανέκαθεν δε μπορούσα να το ακολουθήσω όλο αυτό, την τεχνολογική εξάρτηση. Φυσικά, αυτό είναι ένα μόνο παράδειγμα από την εξέλιξη του σήμερα.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Εσύ αντιδράς; Θεωρείς πως η μάχη έχει να κάνει κατά βάση με τον ίδιο μας τον εαυτό ή, ακόμη κι όταν βλέπεις πράγματα, όπως είπες ότι χάθηκε το μέτρο, κάνεις κάτι, έστω και στον περίγυρό σου;

Άρης Σερβετάλης – Κατά την άποψή μου, πρώτα πρέπει να το πω σε μένα. Όλα αρχίζουν από τη δική μας στάση. Με το να πω σε κάποιον κάτι, πιο πολύ θα βγει το «εγώ» μου και θα το παίξω έξυπνος. Ο καθένας έχει τα δεδομένα του. Η αντίδραση η δική μου είναι η απόσταση από τα πράγματα. Μέχρι στιγμής τουλάχιστον, κάπως έτσι λειτουργώ.Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Έχεις αναφέρει στο παρελθόν πως «είμαστε σάπιοι πνευματικά». Μπορείς να ζήσεις χωρίς να εκφραστείς με ειλικρίνεια; Πολλοί καλλιτέχνες απέχουν από το εκφραστούν αρνητικά για κάτι. Επίσης, φεύγω, σημαίνει φυγοπονώ;

Άρης Σερβετάλης – Όχι, όχι, η απόσταση δεν σημαίνει «κλείνομαι» ή «φεύγω από το σημείο, γιατί δεν θέλω να πάρω θέση». Η απόσταση σημαίνει «παίρνω θέση» και, επειδή βλέπω ότι κάτι άλλο συμβαίνει, που προφανώς ανήκει σε μία άλλη οπτική, δεν συμμετέχω σε αυτή την οπτική. Δηλαδή απέχω, παίρνοντας μία θέση. Δηλώνω τι πιστεύω, τι θέλω, τι αντιπροσωπεύω, αλλά εφόσον τα πράγματα κινούνται με έναν άλλο τρόπο και εγώ δεν μπορώ να τον αλλάξω – ποιος είμαι εγώ τώρα να αλλάξω τα πράγματα; – τουλάχιστον παίρνω μία απόσταση από αυτά.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Έγινες ηθοποιός, όπως έχεις πει, περισσότερο από μία παράξενη συγκυρία, μέσω μία φίλη σου που σε προέτρεψε να δώσεις εξετάσεις. Ωστόσο, αποφοίτησες και συνέχισες να κάνεις δουλειές. Γιατί συνέχισες ως ηθοποιός; Τι είναι για σένα η υποκριτική, το θέατρο; Είναι ένα παιχνίδι;

Άρης Σερβετάλης – Παιχνίδι είναι και είναι και ο τρόπος που δουλεύουμε και με την σκηνοθέτρια την Έφη Μπίρμπα. Ο τρόπος που έγινε ο «Ριχάρδος» αλλά και οι προηγούμενες δουλειές μας έχει να κάνει πολύ με την έννοια του παιχνιδιού και με την εικόνα. Είναι η εικόνα που ουσιαστικά οριοθετεί, σηματοδοτεί και διατρέχει όλη τη γραμμή του έργου.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Υπήρξε ποτέ κάποια στιγμή που να σκεφτείς ότι οι συνεργάτες σου ή οι φίλοι σου πίστευαν πιο πολύ σε σένα απ’ ό,τι πίστευες εσύ στον εαυτό σου;

Άρης Σερβετάλης – Όχι. Δεν το έχω αισθανθεί αυτό ούτε μια φορά, γιατί, όπως σου είπα, κατά τη διάρκεια της πρόβας, αυτό είναι το ωραίο, ότι δημιουργείται μία ενέργεια, ένα σύνολο που έχει έναν κοινό στόχο, που είναι το έργο. Φυσικά, επί μέρους, για να εξυπηρετήσεις αυτό τον στόχο, έχεις το δικό σου διακόνημα, το δικό σου χαρακτήρα, τον δικό σου χώρο. Και συναντιέσαι μαζί τους, ώστε να αφηγηθείτε μία ιστορία, ανεξαρτήτως αν έχει αρχή, μέση και τέλος. Ουσιαστικά, να καταγράψετε, να δημιουργήσετε μία δράση, να κάνετε ένα παιχνίδι.Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Το όνομά σου έπαιξε ποτέ ρόλο σε αυτό που είσαι; Κατάλαβες τι θέλω να πω.

Άρης Σερβετάλης – Ναι, ναι. Κοίταξε, η δουλειά μετά το «Είσαι το ταίρι μου»…

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Όχι, όχι. Το μικρό σου όνομα εννοώ. Το «Άρης». Αν μπήκες ποτέ στη διαδικασία: «Με λένε Άρη, ας ψάξω να δω από πού βγαίνει το όνομά μου;». Για παράδειγμα, η σχέση σου με το πολεμικό στοιχείο του θεού Άρη, με τη μάχη…

Άρης Σερβετάλης – Το «Άρης» είναι «Αριστείδης» βασικά. Αριστείδης είναι το όνομά μου.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Ακόμα καλύτερα! Κι εκεί θα μπορούσες να είχες κάνει ένα ταξιδάκι, προς την αριστεία για παράδειγμα…

Άρης Σερβετάλης – Στον Όσιο Αριστείδη έχω κάνει πρόσφατα. Πήγα στη σπηλιά που ασκήτευε στον Λυκαβηττό και ήταν πολύ ωραία.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Με τον παππού σου είχες ιδιαίτερη σχέση, μιας και μεγάλωσες μαζί του, όπως και με τη γιαγιά. Ποιες είναι οι βασικές αξίες που σε διαμόρφωσαν;

Άρης Σερβετάλης – Η αγάπη. Αγάπη πολλή.Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Η σχέση σου με τον Θεό παραμένει καλή. Ο Θεός είναι ταβάνι για να μην παρεκκλίνεις από το ανθρώπινο ή είναι ένα σκαλί για να φτάσεις στη θέωση;

Άρης Σερβετάλης – Ο Θεός είναι η βοήθεια, ο ανελκυστήρας. Αυτό που μπορεί να σε βγάλει από τα γήινα, είναι βοηθός, αρωγός. Ο ίδιος είναι αγάπη έτσι κι αλλιώς.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Δεν έχεις αισθανθεί ποτέ να περιορίζεται μία σωματική ή ψυχική σου κίνηση επειδή πιστεύεις;

Άρης Σερβετάλης – Το αντίθετο. Σου διευρύνει τους ορίζοντες.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Τι σημαίνει για σένα η ατάκα «συγχαρητήρια για τη δουλειά σου»; Πώς το μεταφράζεις;

Άρης Σερβετάλης – Το μεταφράζω ότι ο προβληματισμός ο κοινός που υπήρχε για το έργο έχει επικοινωνηθεί και ότι κάπως υπήρξε ένας διάλογος κατά τη διάρκεια της παράστασης, αυτή της θέασης με αυτή της δράσης. Του ερμηνευτή και του θεατή. Κάπως έτσι το αντιλαμβάνομαι.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Στον «Ριχάρδο» κύριο χαρακτηριστικό είναι πως όλα αρχίζουν από την εξουσία. Για σένα τι είναι η εξουσία;

Άρης Σερβετάλης – Η εξουσία είναι αυτό που παθαίνει ο άνθρωπος με την ιδιότητα. Ανεξαρτήτως αν έχει πολύ μεγάλη εξουσία στα χέρια του ή λιγότερη. Αν ταυτιστείς τόσο πολύ με αυτό που κάνεις, μη κάνοντας μετά την ιδιότητα, την ασχολία σου, χάνεις την ταυτότητά σου. Εξουσία για μένα, ουσιαστικά, είναι αυτό που ταυτίζεται ο άνθρωπος τόσο πολύ με αυτό που κάνει, που μετά χάνει την ίδια του την ύπαρξη, τον ίδιο του τον εαυτό. Δεν είναι σε παράλληλους δρόμους, με αποτέλεσμα να γίνεται εμπαθής.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Άρα το θέατρο είναι δρόμος.

Άρης Σερβετάλης – Το θέατρο είναι ένας παράλληλος δρόμος, ναι. Δεν είναι αυτοσκοπός.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Με λίγα λόγια, η εξουσία δεν είναι ταμπού…

Άρης Σερβετάλης – Όχι, βέβαια. Σαφέστατα. Κάποιος αναγκαστικά μπορεί να ηγείται σε μία δουλειά, ο εργοδηγός, ο μαέστρος. Κάποιος πρέπει να ηγείται. Αυτό δεν σημαίνει ότι ταυτίζεται κιόλας και πρέπει ή έχει το δικαίωμα να τους «πατήσει». Έχει, όμως, το δικαίωμα να πάρει κάποιες αποφάσεις, είναι ο άνθρωπος που αποφασίζει. Έχει ευθύνη αυτό το πράγμα. Και επειδή, ξέρεις, οι άνθρωποι είμαστε ευθυνόφοβοι, κρυβόμαστε, δεν παίρνουμε θέση. Υπάρχει και ο άνθρωπος, λοιπόν, που έχει τη θέση του, να είναι ο μαέστρος, για να συντονίσει όλα τα όργανα. Αν ταυτιστεί με αυτό που κάνει, μετά φεύγοντας από τη δουλειά θα νομίζει ότι είναι συνεχώς ο μαέστρος όπου και να πάει. Ακόμα και με τις διαπροσωπικές σχέσεις μέσα στη δουλειά. Όταν δεν ταυτίζεσαι, νομίζω ότι πάντα έχεις στο μυαλό σου πως αυτό που κάνω δεν είναι ο σκοπός. Μπορώ να βγω έξω απ’ αυτό, είναι το διακόνημά μου. Δεν είμαι εκατό τοις εκατό εκεί. Κάνω το καλύτερο που μπορώ, αλλά μέχρι εκεί.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Είχα σημειώσει παρακάτω μία ολόκληρη παράγραφο, για να γίνω σαφής ως προς τη δική μου θέση πάνω στο κομμάτι της εξουσίας, ότι η εξουσία δεν είναι το κακό, μία άποψη κάπως διαφορετική από αυτή που πιθανώς να ενστερνίζεται η πλειοψηφία. Πλέον, ύστερα από αυτό που μόλις είπες δεν χρειάζεται καν να σου διαβάσω όλο αυτό το κατεβατό. Τα λάθη των εξουσιαστών, αν δεν ήταν εξουσιαστές και ήταν μπακάληδες, ιδιοκτήτες καφετέριας ή οτιδήποτε άλλο, είναι αντίστοιχου βεληνεκούς λάθη. Απλώς, ο εξουσιαστής είναι εξουσιαστής και το δικό του λάθος κάνει μεγαλύτερο «κρα».

Άρης Σερβετάλης – Για αυτούς που έχουν περισσότερη ευθύνη, που είναι στην εξουσία ή σε θέσεις ιεραρχίας πολύ υψηλές δεν είναι εύκολο να παραδεχτούν τα λάθη τους, γιατί μετά έρχεται η ταπείνωση. Ξέρεις, είναι η αποκαθήλωση μετά.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Είναι μεγάλη και η απόσταση…

Άρης Σερβετάλης – Ναι, αλλά είναι αναπόφευκτο. Δεν γίνεται να μην κάνεις λάθος. Πρέπει να το παραδεχτείς, να πεις «νομίζω πως έχω κάνει λάθος». Χειρότερο είναι να προσπαθείς να καλύψεις το λάθος. Μετά το πράγμα μπλέκεται πολύ. Ας πούμε, αυτό παθαίνει ο Ριχάρδος και γίνεται η αποκαθήλωση. Δεν αποδέχεται κανένα λάθος, κάνει το ένα μετά το άλλο, έχει βουτήξει μέσα σε μία έπαρση, έχει ταυτιστεί με την ιδιότητά του και μέσα από μία προδοσία αποκαθηλώνεται. Χάνει την εξουσία και, ζώντας όλα αυτά τα χρόνια λέγοντας πως είναι ο απεσταλμένος του Θεού, τώρα τι είναι χωρίς στέμμα; Ποιος είναι; Φαντάσου, δηλαδή, το υπαρξιακό «άδειασμα». Ξεβράκωμα, τίποτα. Ποιος είμαι; Αν δεν είμαι βασιλιάς, τι είμαι; Πώς μπορώ να περπατήσω στο δρόμο; Πώς μπορώ να υπάρξω;

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Ή πλέον δεν έχω θέση…

Άρης Σερβετάλης – Και νομίζω ότι σε μικρότερη κλίμακα αυτό αντιστοιχεί σε όλους μας. Η θέση μας μέσα στην κοινωνία, ακόμα και μέσα στην οικογένειά μας.Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Μέσα στην κοινωνία, όπως είπες, ή μέσα στην πολιτεία μπορείς να υπάρξεις, αν δεν είσαι ενεργός πολίτης; Εσύ ψηφίζεις;

Άρης Σερβετάλης – Άλλοτε ψηφίζω, άλλοτε δεν έχω πάει να ψηφίσω. Εγώ νομίζω ότι ενεργός πολίτης είσαι μέσα στην καθημερινότητά σου, στο πώς μετακινείς το σώμα σου, πώς διαχειρίζεσαι τις χειρονομίες σου, τα λόγια σου, την επαφή σου με τους ανθρώπους. Ο πολίτης δεν είναι μόνο όταν πάει να ψηφίσει ποιος θα τον αντιπροσωπεύσει. Είναι η καθημερινότητά μας.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Παρ’ όλα αυτά, την έχεις πατήσει πολλές φορές όσον αφορά την ψήφο;

Άρης Σερβετάλης – Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω ψηφίσει πολλές φορές. «Το μη χείρον, βέλτιστο» λες πάντα…

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Λοιπόν, θέατρο. Πες μου έναν σκηνοθέτη που δεν έχεις συνεργαστεί και θα ήθελες να συνεργαστείς μαζί του.

Άρης Σερβετάλης – Είναι πολλοί. Δεν θα ήθελα να επικεντρωθώ σε κάποιον. Τώρα αν και κάπως δουλεύουμε με την Έφη αρκετό καιρό, μια καινούρια συνεργασία που έκανα πέρσι ήταν με τον Νίκο τον Καραθάνο. Δεν είχαμε ξαναβρεθεί και η συνύπαρξή μας ήταν πολύ δημιουργική, πολύ ωραία.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Είναι και πολύ ιδιαίτερος.

Άρης Σερβετάλης – Ναι, είναι και ιδιαίτερος άνθρωπος. Ιδιαίτερη περίπτωση.Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Έχεις παίξει σε έργα που έχει γράψει ο Ντοστογιέφσκι, ο Σαίξπηρ, ο Μπέργκες. Αν δοκίμαζες να φανταστείς, πού θα ‘θελες να είσαι σε 10 χρόνια από τώρα; Προσωπικά και επαγγελματικά.

Άρης Σερβετάλης – Κοίταξε, αυτό δεν το ξέρω, γιατί μπορεί να ‘μαστε στον τάφο πριν τα 10 χρόνια. Μέρα με τη μέρα το πάω. Δεν κάνω τόσο μακροπρόθεσμα σχέδια. Θα μου δείξει, έχει ο Θεός.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Με τη μουσική τι σχέση έχεις; Τι ρόλο παίζει στη ζωή σου;

Άρης Σερβετάλης – Μου αρέσει πολύ η μουσική και την χρησιμοποιώ πολύ και στη δουλειά μου.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Μουσικές αδυναμίες;

Άρης Σερβετάλης – Τώρα τελευταία ακούω αρκετά βυζαντινή μουσική. Είμαι σε αυτή τη φάση, αυτή την περίοδο.

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Είναι όντως υπέροχη.

Άρης Σερβετάλης – Είναι τρομερή!

Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Δεν αισθάνεσαι, όταν ξεκίνησες να ακούς βυζαντινή μουσική, έστω και μικρές, πολύ μικρές τύψεις; Με την έννοια ότι σήμερα υπάρχει μία άκριτη απομυθοποίηση της έννοιας «Θεός», μία χωρίς νόημα και όρους κατακραυγή πολλές φορές. Από εκεί που ήμασταν ένα κακώς δομημένο χριστιανοκρατούμενο κράτος, βλέπουμε μια ισχυρή τάση, ειδικά της νεολαίας, προς μία άκριτη απομυθοποίησή του, η οποία δεν περιλαμβάνει ούτε στο ελάχιστο κάποιο διάβασμα… Άσχετα αν αυτό θα άλλαζε κάποια άποψη.

Άρης Σερβετάλης – Ε καλά τώρα αυτό είναι αμάθεια. Δεν χρειάζεται καν σχόλιο. Όλοι αυτοί που υποστηρίζουν πως είναι συντηρητικοί όσοι πιστεύουν, μπορώ να καταλάβω γιατί μπορεί να έχει βγει αυτό. Μπορεί να υπάρχουν, ας πούμε, αρκετοί άνθρωποι που είναι της Εκκλησίας και να υπάρχει ένα κουφάρι-τοίχος και όχι η ουσία. Η ουσιαστική, αυτή καθαυτή επαφή με τον Θεό είναι πολύ μπροστά. Δεν είναι καθόλου συντηρητικό αυτό το πράγμα. Υπάρχει φοβερή ελευθερία, όταν μπεις σε αυτή τη διαδικασία.Δημήτρης Φαργκάνης (Lavart) – Διαβάζεις συχνά για την πίστη σου;