Παρατηρώντας τους γύρω μας και τους εαυτούς μας σε αυτή την πρωτόγνωρη κατάσταση εγκλεισμού που βιώνουμε, ανακαλύπτει κανείς μία γενικευμένη στροφή των περισσότερων από εμάς προς τη δημιουργία, το διάβασμα, την ενασχόληση με τις τέχνες ή με την ιστορία. Μέσα σε αυτή την γενικότερη τάση, το άρθρο αυτού του μήνα είναι αφιερωμένο στην ταινία anime του Masahiro Ando, η οποία φέρει τον τίτλο Sword of the Stranger (μεταφρ. Το Ξίφος του Ξένου). Η εν λόγω ταινία κατατάσσεται σε δύο από τα πιο γνωστά είδη ασιατικών ταινιών στον δυτικό κόσμο, στην κατηγορία chanbara, έργα δηλαδή που περιλαμβάνουν πάλη και κυρίως μάχη με ξίφη, και στην κατηγορία jidaigeki, ταινίες εποχής, έργα που αναφέρονται στο ιστορικό παρελθόν. Πιο συγκεκριμένα, το Sword of the Stranger μας μεταφέρει στο ιδιαίτερα ενδιαφέρον αλλά αιματηρό και σκληρό παρελθόν της μεσαιωνικής Ιαπωνίας, τον καιρό που τα φέουδα (εκτάσεις γης που ανήκουν σε έναν συγκεκριμένο άρχοντα) αποτελούσαν το πολιτικό και κοινωνικό σύστημα ιδιοκτησίας και οι samurai την τάξη πολεμιστών που με τον αυστηρό ηθικό κώδικά της (bushido) βρισκόταν στην υπηρεσία των διάφορων αυτών αρχόντων που διέθεταν γη και εξουσία.
Samurai με στολή, φωτογραφία χρωματισμένη στο χέρι από τον Kusakabe Kimbei
Η Ιστορία – Η Ιαπωνία του Μεσαίωνα
Τοποθετημένη στον Μεσαίωνα αλλά χωρίς να αναφέρει ακριβή χρονολογία, η ταινία του Masahiro Ando αφηγείται την ιστορία ενός παιδιού, του Kotaro, και του σκύλου του Tobimaru, αλλά και ενός μυστηριώδους ronin, ενός samurai δηλαδή χωρίς αφέντη, που φέρει το περίεργο και οξύμωρο όνομα Nanashi (名無し), το οποίο κατά λέξη μεταφράζεται ως “Χωρίς Όνομα”. Ο Kotaro και ο Nanashi συναντιούνται τυχαία και ο ανώνυμος ronin προστατεύει το παιδί από τους Κινέζους στρατιώτες που το καταδιώκουν με σκοπό να το αιχμαλωτίσουν και εν τέλει να το σκοτώσουν. Ο λόγος; Με διαταγές του αυτοκράτορά τους και παρασυρόμενοι από τα λόγια ενός μοναχού, οι Κινέζοι, ή αλλιώς Ming, όπως αναφέρονται στην ταινία, καθώς ανήκουν στην κινεζική δυναστεία των Ming (1368 – 1644 μ. Χ.), αποφασίζουν να ετοιμάσουν μία μεγάλη τελετή στο ιαπωνικό έδαφος με τη βοήθεια ενός τοπικού άρχοντα. Προσφέροντας τον Kotaro ως θυσία κατά τη διάρκεια αυτής της τελετής επιδιώκουν να παράξουν το ποθητό ελιξήριο της αθανασίας, το οποίο θα χαρίσει στον αυτοκράτορά τους αιώνια νεότητα και βασιλεία.
Σε όποιον η πλοκή φαίνεται σαν να ξεπήδησε από ταινία φαντασίας, χρειάζεται απλά να ανατρέξει στη σύντομη ιστορία του ανθρώπινου είδους για να συναντήσει το πλήθος ατόμων που έχουν προσπαθήσει να ανακαλύψουν ανά τα χρόνια πιθανούς τρόπους με τους οποίους θα καταφέρει κανείς να κερδίσει την επίγεια αθανασία. Από τους γνωστούς σε όλους αλχημιστές της Δύσης, που πειραματίζονταν με τη δημιουργία της φιλοσοφικής λίθου, μέχρι τους Κινέζους γιατρούς, που για χάρη των αυτοκρατόρων τους επιδίδονταν σε παράξενους πειραματισμούς και συνδυασμούς ουσιών, το παρελθόν μας βρίθει από την ανθρώπινη λαχτάρα να κατακτήσει το αιώνιο μέσα στο φθαρτό. Αν και τα αποτελέσματα ήταν εν τέλει περισσότερο επιβλαβή για την υγεία του ενδιαφερόμενου παρά ωφέλιμα, η ακόρεστη αυτή θέληση για αθανασία έχει αφήσει το στίγμα της στην ιστορία του είδους μας.
Σπάνιο ‘ελιξήριο της αθανασίας’ που βρέθηκε σε κινεζικό τάφο
Ενώ ο θεατής παρακολουθεί τους ήρωες να προσπαθούν να ξεφύγουν από την ανθρώπινη απληστία, που για χάρη του κέρδους δεν υπολογίζει ούτε καν τη ζωή ενός μικρού παιδιού, σταδιακά ανακαλύπτει και το παρελθόν του Nanashi, που ως ronin είχε πολεμήσει με διάφορους αφέντες χωρίς να μείνει πιστός σε κανέναν, λαμβάνοντας έτσι μέρος σε πολυάριθμες μάχες και σκοτώνοντας αναρίθμητους πολεμιστές. Ανακαλύπτει κανείς ταυτόχρονα και τον λόγο για τον οποίο ο Nanashi αποφάσισε εν τέλει να μη χρησιμοποιήσει ποτέ ξανά τα διπλά σπαθιά, χαρακτηριστικό σύμβολο και προνόμιο των samurai: στην τελευταία του μάχη τού δόθηκε η διαταγή να αποκεφαλίσει εν ψυχρώ το παιδί και τη γυναίκα του ηττημένου άρχοντα, μία σκηνή που έμελλε να τον στοιχειώνει σε όλη την υπόλοιπη ζωή του.
“Η Απληστία Είναι Κάτι που δεν Έχει Αλλάξει σε Καμία Εποχή”
Οι επιθυμίες μάς έχουν προσφέρει ως είδος τη δυνατότητα να εξελισσόμαστε συνεχώς, να εφευρίσκουμε και να δημιουργούμε. Η προσκόλληση όμως σε αυτές, η εμμονή στην ικανοποίηση ενός ανεξάντλητου αριθμού παράλογων επιθυμιών, έχει οδηγήσει ταυτόχρονα τον άνθρωπο σε μία κατάσταση συνεχούς, λαίμαργης αναζήτησης, η οποία δεν έχει ποτέ κορεσμό και δεν υπολογίζει καμία αξία προκειμένου να πραγματοποιήσει τους πόθους της. Η ανθρώπινη απληστία είναι ένα μοτίβο στον ρυθμό του οποίου συνειδητά ή μη όλοι οι ήρωες του έργου του Masahiro Ando χορεύουν. Οι Κινέζοι ταξιδιώτες, οι άρχοντες της Ιαπωνίας, οι samurai, οι ronin, όλοι τους, παρακινούμενοι από τη δίψα τους για κάτι περισσότερο, είτε αυτό είναι η αθανασία, είτε τα πλούτη ή η δόξα, δεν διστάζουν να θυσιάσουν με αλαζονεία αναρίθμητες αθώες ζωές προκειμένου να επιτύχουν έναν στόχο ο οποίος δεν τους προσφέρει εν τέλει καμία ουσιώδη ικανοποίηση. Προβληματισμένος από αυτή την πραγματικότητα, ο Masahiro Ando εύστοχα σχολιάζει τα εξής σε συνέντευξή του:
“Στο είδος jidaigeki (έργα που αναφέρονται στο ιστορικό παρελθόν) η ζωή και ο θάνατος των ανθρώπων είναι ο πυρήνας της ιστορίας. Η απληστία είναι κάτι που δεν έχει αλλάξει σε καμία εποχή. Ήθελα να γράψω μία ιστορία με ανθρώπους που οδηγούνται από την απληστία για μάχη και από το κενό αίσθημα που νιώθουν. Και στο κέντρο όλων αυτών, ήθελα να γράψω για έναν άντρα που μόνο μέσω της μάχης κατάφερε να εδραιώσει την ύπαρξή του, την εξιλέωση και την αναγέννηση της ψυχής του.”
Πράγματι, μόνο όταν χρησιμοποιεί εν τέλει το ξίφος του για να προστατέψει το μικρό αγόρι, κατορθώνει τελικά ο Nanashi να απελευθερωθεί από το παρελθόν του. Το σπαθί του καταστρέφεται, αλλά το παρόν του και το μέλλον του σαν να δημιουργούνται ξανά: απαλλαγμένος από τα δεσμά των αναμνήσεών του, μπορεί για πρώτη φορά να ελπίσει σε κάτι ομορφότερο. Αν και η απληστία σίγουρα πορεύεται και πάντοτε θα πορεύεται μαζί με την ανθρώπινη ιστορία, η συνειδητοποίηση του πόσο βλαβερές και κενές νοήματος είναι εν τέλει αυτές οι λαίμαργες επιθυμίες, καθώς και του πόσο λυτρωτικό είναι να απελευθερωθεί κανείς από αυτές, μέλλει επίσης να συντροφεύουν την παροντική και μελλοντική πορεία και εξέλιξη του είδους μας. Ευτυχώς.
