Μια κατάβαση στην ποιητική συλλογή του Βαλαωρίτη
[dropcap size=big]Σ[/dropcap]το υποκύανο, αυτό του χρώματος του λαζουρίτη που δεν είναι ούτε απόλυτα γαλανό ούτε απόλυτα βαθύ μπλε, βλέπουμε τον κόσμο της μεταφυσικής του Βαλαωρίτη να ξεδιπλώνεται. Σαν τον Λάπις Λάζουλι λοιπόν, μέσα στο μάτι του Κύκλωπα -του ομηρικού Πολύφημου- που του επιτρέπει την ενόραση σε κόσμους διαφορετικούς, αλλά όχι απόλυτα ξένους στον τον δικό μας, ο Νάνος Βαλαωρίτης βλέπει διεισδυτικά τον άλλο κόσμο και μεταφέρει τις εμπειρίες του.
Η ισχυρή μεταφυσική χροιά της ποίησής του είναι φανερή από το πρώτο ποίημά του, ένα σονέτο μιας κατάβασης στον Άδη, ενός ζωντανού στον κόσμο των νεκρών. Κάπου αλλού στην Ύπνωση/Αφύπνηση θα ψιθυρίσει «Αφού είσαι πάλι εσύ εκεί πέρα/ στο αχανές σύμπαν του γκρίζου/ορίζοντα που κοιτάζεις με δέος» και σε ένα άλλο ποίημα θα μαρτυρήσει πως πλέον ο άνθρωπος έχει εξωσκελετό και ο ίδιος άφησε τον εσωτερικό δικό του στη ντουλάπα. Η μυθολογία παίρνει μια διάσταση πέραν του απλού μύθου, γίνεται ιστορικό γεγονός ιδωμένο στα μάτια του ποιητή και δοσμένο στον αναγνώστη, ίσως, με λόγο προφητικό. Κάθε μικροαντικείμενο είναι μια εν δυνάμει επαγωγή στον κόσμο των Ιδεών, που όπως κάπου θα πει «οι περικεφαλαίες χάσκουν από Iδέες», αυτές οι ιδέες γίνονται όλο και πιο δυσπρόσιτες, όλο και πιο απάνθρωπες.
Δεν αρκείται, όμως, ο ποιητής σε μια μεταφυσική που δεν αλληλεπιδρά με τον άνθρωπο. Η πολιτική ιδέα μετουσιώνεται σε πολιτική άποψη και από τη στιγμή που μιλούμε για ποίηση, σε πολιτική πράξη. Μια φωνή μετριοπαθής, ήρεμη υπογραμμίζει τα σφάλματα του συστήματος, αλλά με βάση τους ανθρώπους που το αποτελούν. Έτσι, οι Κώνωπες μαλώνουν με τις Μέλισσες, γιατί οι μεν είναι νυκτόβιοι και οι δε δουλεύουν το πρωί -αρκετά εύστοχη παρομοίωση μιας διχόνοιας-. Έρμαια και αυτοί της Βαβέλ που επικρατεί και την εκμεταλλεύονται οι κροκόδειλοι, η ανέκαθεν τροχοπέδη της πολυπόθητης ελευθερίας του κοινού νου. Βέβαια, φταίει και η ημιμάθεια αυτού του νου, αλλά ο Βαλαωρίτης δεν ανέχεται ούτε τον σνομπισμό της πνευματικής ελίτ και κάνει παρέα με περιστέρια όντας Τσαλαπετινός.
[dropcap size=big]Έ[/dropcap]νας διόλου γηρασμένος Βαλαωρίτης, προικισμένος όμως με τη σοφία του γήρατος, σε αυτή τη συλλογή ποιημάτων από το 2001-2015 θα μετατραπεί από Σάξονα εξομολογητή, σε Γάλλο σουρεαλιστή και εν τέλη σε Έλληνα ποιητή. Δρασκελισμοί στίχων από στροφή σε στροφή, εξομολογητικός τόνος, μυθολογικές αναφορές, φιλοσοφικοί αφορισμοί, ζεύγματα λέξεων και πολλά λογοπαίγνια, άλλοτε ετυμολογικά άλλοτε ακουστικά αποτελούν το μωσαϊκό της ποιητικής του γραφής. Οι φόρμες ποικίλουν, το ίδιο και ο στίχος, πότε ελεύθερος και σπάνια έμμετρος με ομοιοκαταληξία. Ο Νάνος Βαλαωρίτης πάνω στο χαρτί τελικά αποκτά τη δουλεία ενός συνθέτη, συνδυάζοντας μελωδία ρυθμό και αρμονία, συνθέτει και «ποιεί»- το έργο του από πολλές μικρές ψηφίδες.
Στο υποκύανο μάτι του Κύκλωπα υπάρχει μια πύλη. Μια πύλη που οδηγεί στον κόσμο που ο Νάνος Βαλαωρίτης επιχειρεί να μας εισαγάγει, κάποιες φορές γλαφυρά, άλλες πάλι απλά υποσχόμενος τα μήλα των Εσπερίδων περιμένοντας από εμάς να ακολουθήσουμε τον δρόμο. Προσοχή! Δε θέλει να μας ξεγελάσει όπως ο Άτλαντας, γνωρίζει πως το βάρος του κόσμου του είναι αποκλειστικά δική του ευθύνη.
Βιογραφικό του ποιητή, από το site των Εκδόσεων Ψυχογιός
Ο ΝΑΝΟΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ γεννήθηκε το 1921 στη Λωζάνη της Ελβετίας. Σπούδασε φιλολογία και νομικά στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Λονδίνου και Σορβόνης. Δημοσίευσε άρθρα και μετέφρασε πρώτος στο Λονδίνο εκτενώς Έλληνες ποιητές του 1930 – Σεφέρη, Ελύτη, Εμπειρίκο, Εγγονόπουλο, Γκάτσο. Από το 1968 έως το 1993 δίδαξε συγκριτική λογοτεχνία και δημιουργική γραφή στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο. Διηύθυνε από το 1989 έως το 1995 με τον ποιητή Αντρέα Παγουλάτο το περιοδικό Συντέλεια, το οποίο επανεκδόθηκε το 2004 με τίτλο Νέα Συντέλεια. Το 1959 βραβεύτηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης, το οποίο και αρνήθηκε. Πήρε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1982) και το Κρατικό Βραβείο Χρονικού-Μαρτυρίας (1998). Επίσης έλαβε κι ένα βραβείο του Ν.Ρ.Α. (National Poetry Association [Αμερικανική Εταιρεία Ποίησης]) το 1996 – βραβείο που είχε δοθεί προηγουμένως στους Φερλινγκέτι, Γκίνσμπεργκ και άλλους. Έχει λάβει το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το ποιητικό του έργο (2006). Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας τού απένειμε τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής (2006). Το 2009 τιμήθηκε με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του. Βιβλία του έχουν εκδοθεί στο εξωτερικό, σε αγγλικές και γαλλικές μεταφράσεις. Τελευταίο του δοκίμιο είναι το Ο Όμηρος και το αλφάβητο, έκδοση της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης (2010), ενώ το 2012 κυκλοφόρησε και στα αγγλικά. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Στην Ελλάδα επέστρεψε μόνιμα το 2004.
Κείμενο: Χρήστος Φώτης (Lavart)
