Στάσεις, τάσεις, παραστάσεις
Μια σημείωση για δυο παραστάσεις της Θεσσαλονίκης και τα κείμενά τους
Στο «Καθαρό σπίτι» (σκηνοθεσία Γλυκερία Καλαϊτζή) όσο και στην «Εποχή του κυνηγιού» (σκηνοθεσία Θάνος Νίκας) θα άξιζε εκτενής κριτικός σχολιασμός, με στάσεις στα πολλά θετικά τους στοιχεία. Θα ξεχωρίσω όμως εδώ μόνο ένα: την επιλογή του έργου σε συνάρτηση με τη σκηνική τύχη του.
Η Καλαϊτζή βρήκε, νομίζω, με το «Καθαρό σπίτι» της Αμερικανίδας Sarah Ruhl την απάντηση στο δύσκολο ερώτημα «πώς μπορώ να απευθυνθώ ταυτόχρονα σε ένα γενικό και σε ένα πιο απαιτητικό κοινό». Το κείμενο είναι το ίδιο απολαυστικό για όλους, ισορροπεί δηλαδή μια χαρά ανάμεσα στην προσιτότητα και την ποιότητα της γραφής, είναι καλοδομημένο και διακριτικά στιβαρό, ανθρώπινο και συγκινητικό, ταυτόχρονα δε πνευματώδες και αστείο. Και το να γράφεται (και να ανεβάζεται) θέατρο με απλότητα, αλλά χωρίς ευκολίες ή φασόν λογικές την εποχή των άπειρων εργαστηρίων δημιουργικής γραφής, δεν είναι ούτε απλό ούτε εύκολο: είναι τέχνη.
Ο Νίκας, από τη δική του πλευρά, συντάσσεται με μια τάση των τελευταίων χρόνων, που θέλει το θέατρο να εμπνέεται από τον κινηματογράφο. Η παράστασή του με τίτλο «Η εποχή του κυνηγιού» μεταφέρει στη σκηνή μια ταινία του 2012: «Το Κυνήγι» (“The Hunt”) του Δανού σκηνοθέτη Thomas Vinterberg, σε σενάριο του ίδιου και του Tobias Lindholm.
Η θεατρική διασκευή που επιχειρεί ο Νίκας αφενός εφαρμόζει καλά στη σκηνή και είναι σημαντικό ότι δεν αφήνει να «ακουστεί» η σεναριακή καταγωγή της, παρά επιβάλλεται στην αντίληψη του θεατή σαν «κανονικό» θεατρικό έργο. Αφετέρου, η κειμενική επιλογή συμβαδίζει με το momentum, αφού θίγει με τους δικούς της τρόπους σημαντικά σύγχρονα ζητήματα, πολλά εκ των οποίων απασχολούν έντονα την επικαιρότητα και την κοινή γνώμη τα τελευταία χρόνια: παιδοφιλία και παιδική κακοποίηση, fake και διαστρεβλωμένες πραγματικότητες, αλήθεια και μετα-αλήθεια, αθωότητα και ενοχή, το άτομο απέναντι στην κοινότητα, η δύναμη της cancel culture, η ανατριχιαστική ευκολία συνηθισμένων ανθρώπων να προβαίνουν σε πράξεις ωμής βίας.
Εντέλει, όσο και αν το σύγχρονο θέατρο αποδομεί ή και απαρνείται το παραδοσιακό κείμενο-έργο, αυτό πάντα θα επιστρέφει για να διεκδικήσει προτεραιότητα και την προσοχή του θεατή. Και μάλλον ευτυχώς.
