Ο Σπύρος Κυριαζόπουλος (1932-1977) ήταν ένας από αυτούς τους παράξενους και κάπως ιδιόρρυθμους στοχαστές, τους οποίους η ιστορία πολλές φορές κρύβει με επιμέλεια κάτω από το βαρύ πέπλο του χρόνου.
Γεννήθηκε στον Πειραιά τον Ιούλιο του 1932. Αργότερα φοίτησε στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία και τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1968 εκλέχτηκε έκτακτος καθηγητής Φιλοσοφίας στα Ιωάννινα, όπου και δίδαξε μέχρι τον τραγικό θάνατό του σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα.
Επιπροσθέτως, κατά τη διάρκεια της ζωής του ασχολήθηκε έντονα και με την ποίηση, δημοσιεύοντας μάλιστα τις ποιητικές συλλογές Του τρίτου κόσμου (Αθήνα χ.χ.), Ως εν κατόπτρω (Ιωάννινα 1972), Όρια (Ιωάννινα 1972), Τροχαία σήματα (Ιωάννινα 1975) και τέλος Η πολιορκία (Ιωάννινα 1975). Με την προτελευταία να είναι, με μακάβριο τρόπο, αθέλητα «αυτοβιογραφική».
Κύριο σημείο αναφοράς του έργου του αποτέλεσε το ζήτημα της σύγχρονης τεχνολογίας και η επίδρασή της στον άνθρωπο και τη φύση, ιδωμένο μέσα από τη φιλοσοφική σκέψη και τον στοχασμό. Εξάλλου, γι’ αυτόν, οι φιλόσοφοι ήταν αυτοί που θα έπρεπε στο τέλος να ανταποκριθούν στη δίνη του καιρού τους, την οποία πίστευε ότι έφερνε μαζί της η ανεξέλεγκτη τεχνολογική εξέλιξη.
Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά το ζήτημα της γενεαλογίας της τεχνικής και της τεχνολογίας, ο φιλόσοφος κάνει μία διάκριση μεταξύ της σύγχρονης δυτικής τεχνικής και άλλων μορφών τεχνικής του παρελθόντος.
Στη Δύση, λοιπόν, λόγω του ότι θεωρούταν πως ο θεός δεν «αποκαλύπτεται» παρά μόνο επιλεκτικά ή δια μέσω της διαμεσολάβησης του ιερατείου, ο άνθρωπος δεν προσπαθεί να αποκτήσει μία πιο προσωπική επαφή με τη θρησκεία, αλλά αντιθέτως στρέφεται σε άλλες ενασχολήσεις, όπως το εμπόριο, η επιστήμη και οι τέχνες γενικότερα.
Μετά την Αναγέννηση και τη Μεταρρύθμιση, βέβαια, η εργασία «εξαγιάζεται» ακόμη περισσότερο και θεωρείται πλέον μία βασική προϋπόθεση ενός «έντιμου βίου», όπως τον όριζε η «θεία μοίρα».
Οι προοπτικές της αλλαγής αυτής βασιζόντουσαν, εξάλλου, στα απτά δεδομένα της τότε οικονομικής μεταβολής. Kαθώς, εκείνη την εποχή παρατηρείται μία έντονη συσσώρευση, μέσω των γεωγραφικών «ανακαλύψεων» ιδιωτικού κεφαλαίου στο Νέο Κόσμο και δομείται έτσι μία πρώιμη «μεσαία τάξη», η οποία ασκούσε ελεύθερα επαγγέλματα, μη συνδεδεμένα με την αγροτική παραγωγή.
Οι βάσεις για την απόλυτη ρήξη με την πίστη σε έναν «απόλυτο θεό», που βρισκόταν μόνιμα στο «επέκεινα», είχαν λοιπόν μπει στις ράγες τους και η τεχνική μαζί με την επιστήμη, η οποία πλέον είχε αποκτήσει μια πιο εμπειρική-πειραματική διάσταση, ήταν έτοιμες να συγκρουστούν πλήρως με ό,τι είχε απομείνει από τον μεσαιωνικό κόσμο.
Η σύγκρουση αυτή ήρθε στο τέλος μέσα στους επόμενους αιώνες κατά τη διάρκεια της έξαρσης του πνευματικού κινήματος του Διαφωτισμού, που επέφερε επαναστατικές αλλαγές με τις ριζοσπαστικές προτάσεις του περί δημοκρατίας, ισότητας, ελεύθερης έκφρασης, κατοχύρωσης ατομικών δικαιωμάτων και τέλος άρσης των αριστοκρατικών μονοπωλίων με σκοπό τη συμμετοχή του πολίτη στην άμεση παραγωγή, η οποία ειδικά μέσω της Βιομηχανικής Επανάστασης πήρε νέες διαστάσεις.
Έτσι, σταδιακά η δυτική τεχνική, της οποίας οι απαρχές βρίσκονται ήδη μέσα στην πρώιμη αποκαλυπτική αισθητική των καθεδρικών γοτθικών ναών, που συμβόλιζαν κατά βάθος μία πρώιμη «τεχνητή νίκη» του δυτικοευρωπαίου απέναντι στον θεό, συνέβαλε μέσω των νέων εφευρέσεων του ρολογιού, του χάρτη, του νερόμυλου και τέλος της μηχανής στη μετατροπή της ίδιας της φύσης σε ενέργεια.
Αυτή η κατάσταση βέβαια δεν μετέβαλλε μόνο τη φύση, αλλά εν τέλει και τον ίδιο τον άνθρωπο, καθώς αυτός ταυτίζοντας πλήρως τις ανάγκες του με την τεχνολογία έχασε σταδιακά τη θέλησή του να υπάρξει αυτόνομα, εμφορούμενος έτσι από μία έντονη παθητικότητα στον τρόπο ζωής του, η οποία διαταράσσει δυσάρεστα τις δημοκρατικές διαδικασίες, τις οποίες διεκδίκησε στο παρελθόν.
Κλείνοντας, είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι ο Κυριαζόπουλος δεν επιδίωξε μία κάποιας μορφής οπισθοδρομική κατάργηση της τεχνικής και της τεχνολογίας εν γένει, ούτε και το προτείνει, αλλά αντιθέτως επιθυμεί να καταδείξει τις παρεκτροπές της και ταυτόχρονα τους κινδύνους που ελλοχεύουν πίσω από την αλλοτρίωση της ανθρώπινης ελευθερίας μέσα στον σύγχρονο κόσμο.
Κείμενο: Γιώργος Δρίτσας (Lavart)
Πηγές Φωτογραφιών: 1, 2 (φωτογραφία αρθρογράφου), 3 (φωτογραφία αρθρογράφου), 4 (φωτογραφία αρθρογράφου)
Βιβλιογραφικές Πηγές:
Σπύρος Κυριαζόπουλος, Η καταγωγή του τεχνικού πνεύματος. Ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 1965
………………………….Το γεγονός της φιλοσοφίας. Ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 1969
………………………….Ενώπιον της τεχνικής, Γρηγόρη, Αθήνα 1971
………………………….Τροχαία σήματα, Ιδιωτική έκδοση, Ιωάννινα 1975
