Μπορεί η έξαρση του Covid-19 να βρίσκεται πρώτη στην λίστα της επιστημονικής μελέτης, μα η μοναξιά υποβόσκει, με τάση διαχρονικότητας σε κάθε ημερολογιακή καταγραφή.
Αδιαμφισβήτητα, μέσα στο πλαίσιο της πανδημίας -η οποία επέβαλε την κοινωνική αποστασιοποίηση- αισθήματα μοναξιάς και αποξένωσης βρήκαν εύφορο έδαφος ακόμα και σε μυαλά στα οποία η σκέψη της μοναξιάς δεν είχε περάσει από το κατώφλι των συνειδήσεων τους. Δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως ηλικίας, κοινωνικού περιβάλλοντος, θρησκείας, οικογενειακής κατάστασης κτλ που περνάνε καταστάσεις μοναξιάς, αποξένωσης και περιθωριοποίησης με αποτέλεσμα να περνούν αρκετές ώρες κλεισμένοι στο εαυτό τους, χωρίς το αίσθημα δημιουργίας, αλληλεπίδρασης και συντροφικότητας. Κοινωνικά ζητήματα τέτοιων προδιαγραφών αφενός αποτελούν ανεπαίσθητα σημεία αφετέρου είναι διαχρονικά τροχοπέδια και εμποδίζουν την δημιουργία μίας υγιούς κοινωνικής ζωής. Τα άτομα που βιώνουν μοναξιά τείνουν να έχουν μειωμένο ανοσοποιητικό αρρωσταίνοντας ευκολότερα, ως αποτέλεσμα της κακής διάθεσης και της άσχημης γνωστικής τους κατάστασης. Η εκσυγχρονισμένη σκέψη των Σουηδών, παρόλα αυτά, κατάφερε να φτάσει ως εκεί ερμηνεύοντας τις ανάγκες των σύγχρονων κοινωνιών πριν ο κώδωνας του κινδύνου να σημάνει. Έτσι, στην πόλη Χέλσινμποργκ στα νότια της Σουηδίας έχει χτιστεί μία πολυκατοικία, ένα ριζοσπαστικό εγχείρημα, που αποτελεί το κοινωνικό φάρμακο όλων των παραπάνω παθογενειών.
Ζωή στην Σουηδία: Είναι τυχαίο που ένα τέτοιο «πείραμα» γονιμοποιήθηκε εκεί;
Οι Σουηδοί πολίτες είναι αρκετά ανεξάρτητοι, καθώς η κοινωνική πολιτική της Σουηδικής κυβέρνησης προωθεί τους νέους ανθρώπους με αποτέλεσμα από τα 18 τους χρόνια να φεύγουν από το οικογενειακό τους σπίτι (πηγή), σε αντίθεση με την Ευρώπη όπου ο μέσος όρος είναι 26 σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat. Ενδεχομένως, αυτή η αντίληψη διαχέεται στον τρόπο ζωής και στις σκέψεις των πολιτών με αποτέλεσμα πολύ άνθρωποι να συνηθίζουν να ζουν μόνοι τους. Στη Σουηδία δεν συναντάς συχνά ηλικιωμένους γονείς που ζουν με τα παιδιά τους. Βέβαια, η κοινωνική πρόνοια της Σουηδίας μεριμνά για τους ηλικιωμένους, φροντίδα που τους παρέχεται στο σπίτι, η οποία μπορεί μεν να είναι αποτελεσματική αλλά δεν θα μπορούσε να αποτελέσει ποιοτική λύση.
Ωστόσο, δεν είναι μόνο οι ηλικιωμένοι Σουηδοί που υπόκεινται σε τέτοια αισθήματα μοναξιάς, καθώς τέτοιοι προβληματισμοί σκοτεινιάζουν ακόμα και την ζωή νεαρών πολιτών. Μάλιστα, μία έρευνα του 2019 που πραγματοποιήθηκε από την κοινότητα συμβουλευτικής ανάπτυξης WSP αναφέρει πως σχεδόν οι 8 στους 10 Σουηδούς με ηλικία 18-34 είπαν πως συχνά βιώνουν αίσθημα μοναξιάς σε αντίθεση με τον παγκόσμιο μέσο όρο που τείνει να είναι 6 στους 10 (πηγή). Επιπρόσθετα, μια δεύτερη σουηδική έρευνα από την WSP, το 59% των ανθρώπων μεταξύ 19-34 ετών στη Σουηδία δηλώνει ότι νιώθει κατά καιρούς μοναξιά με το 30% αυτών να αναφέρουν ότι το θεωρεί πρόβλημα. Το 16% υποστήριξε ότι δεν γνωρίζει προσωπικά, ούτε καν το όνομα ενός γείτονα και το 10% ανέφερε ότι δεν έχει ούτε ένα φίλο.
Τα παραπάνω αποτέλεσαν την αφορμή και το έναυσμα για ένα κοινωνικό «πείραμα» στο οποίο ανεξάρτητη μεταβλητή αποτελεί η μη κερδοσκοπική μεσιτική εταιρία Helsingsborgshem, η οποία ως κοινωνικός παρατηρητής, έχτισε την πολυκατοικία Sällbo προτάσσοντας την λύση της. Ξεκίνησε, λοιπόν, το 2016 και ολοκληρώθηκε τον περασμένο Νοέμβριο, η λέξη Sällbo προέρχεται από τον συνδυασμό των σουηδικών λέξεων «sällskap», η οποία σημαίνει συντροφικότητα και «bo», η οποία σημαίνει διαμονή.
«Προσπαθήσαμε να δουλέψουμε ενάντια στην μοναξιά, να κάνουμε τους ανθρώπους να αυξήσουν την κοινωνική συμμέτοχή τους», εξηγεί η Ντραγκάνα Κούροβιτς μια από τους οργανωτές του προγράμματος.
Μία κοινωνία αμάλγαμα ανθρώπων, πολίτες της γης και γείτονες στην πολυκατοικία Sällbo.
Η σύλληψη της ιδέας είναι, εκτός των άλλων, απόρροια της προσφυγικής κρίσης του 2015, αφού ως μεσιτική εταιρία, η Helsingsborgshem παρείχε ακίνητα για την διαμονή τους και συμμετείχε στην προσπάθεια ένταξής τους στον Σουηδικό «κόσμο». Το μεγάλο αυτό σπίτι είχε σκοπό να κατοικηθεί από ανθρώπους διαφορετικών εθνικοτήτων, ηλικίας, θρησκείας, φύλου με κοινό παρονομαστή την επιθυμία για κοινωνική συναναστροφή, την αλληλεπίδραση και την καταπολέμηση της μοναξιάς. Η επιλογή των κατοίκων διεκπεραιώθηκε με μακροχρόνιες συνεντεύξεις ώστε να επιτευχθεί αυτό το πολυπολιτισμικό μείγμα ιδεών. Ως συνέπεια, ο χαρακτήρας του Sällbo είναι έντονα κοινωνικός και πρωτοποριακός αποζητώντας την ανάμειξη ανθρώπων με διαφορετικές αξίες και εμπειρίες. Άξιο αναφοράς συνιστά το ότι πριν την αρχή της διαμονής, τους δόθηκε να υπογράψουν πως ο καθένας θα συναναστρέφεται με τους γείτονες του τουλάχιστον 2 ώρες την εβδομάδα, χωρίς αυτό να έχει νομική ισχύ. Αν και όπως ομολογεί η Ντραγκάνα Κούροβιτς «Ξεκίνησαν να κοινωνικοποιούνται από μόνοι τους, δεν χρειάστηκε να κάνουμε τίποτα», χαμογελώντας πλατιά. «Ήταν ακριβώς ό,τι θέλαμε, δεν θα μπορούσαμε να ελπίσουμε να πάει καλύτερα από όσο πήγε».
Ανοίγοντας τις πύλες της πολυκατοικίας.
Η αρχιτεκτονική του σπιτιού, άλλωστε δεν κάνει τίποτα άλλο από το να ωθεί τους ένοικους για συνεχή ψυχαγωγία και δραστηριότητα. Αποτελείται από 51 διαμερίσματα χωρισμένα σε τέσσερις ορόφους στα οποία διαμένουν 72 άνθρωποι σε ένα πλήρως ανακαινισμένο χώρο γηροκομείου. Πάνω από τους μισούς ενοίκους είναι ηλικιωμένοι άνω των 70 ετών. Οι ηλικίες των υπολοίπων βρίσκονται μεταξύ 18 και 25 ετών. Το ενοίκιο κυμαίνεται από 4,620 έως 5,850 Σουηδικές κορόνες δηλαδή περίπου 450 με 560 ευρώ το μήνα, ποσό το οποίο δεν ξεπερνάει την κοινές τιμές ενοικίων του Σουηδικού μοτίβου. Κάποιοι από τους νεότερους ένοικους είναι πρόσφυγες που κατέφθασαν στην Σουηδία ως ασυνόδευτοι ανήλικοι. Υπάρχει ένα γυμναστήριο, ένα δωμάτιο για γιόγκα, μια βιβλιοθήκη την οποία έχουν γεμίσει οι ένοικοι με δικά τους βιβλία, μια μεγάλη κοινή κουζίνα σε κάθε όροφο, εργαστήρι χειροτεχνίας και κατασκευών με χρώματα, κλωστές και άλλα δημιουργικά εργαλεία πράγμα που καθιστά του διαμένοντες δημιουργικούς και δέκτες πολλαπλών ερεθισμάτων ώστε να αναπτυχθούν οι ικανότητες τους.
Δίνοντας το λόγο στους ένοικους.
«Έχουμε πολλά ενδιαφέροντα που είναι τα ίδια και μετά από 10 λεπτά γίναμε φίλοι», περιγράφει μία ενοικιαστής καθώς περνάει από τη σκέψη της η πρώτη τους γνωριμία σε μια συνάντηση ενοικιαστών λίγες εβδομάδες νωρίτερα. «Έγινε αμέσως το κλικ», επιβεβαιώνει ο Ράσμους, ολοκληρώνοντας το λόγο της. «Ήταν πολύ διασκεδαστικό να συναντηθούμε».
«Αυτή είναι η καλύτερη διαμονή που είχα ποτέ στη ζωή μου», λέει ένας ένοικος του Sällbo, ο Έρικ Άλστεν «είναι στα αλήθεια κοινότητα». «Λατρεύω στα αλήθεια αυτόν τον τρόπο ζωής», λέει και ο γείτονάς του Μάνφρεντ Μπάχαραχ. Οι δύο τους είναι πάνω από 70 ετών και ζουν στο σπίτι του Sällbo.
Παρόλο που το πρόγραμμα μετρά λιγότερο από ένα χρόνο ζωής και παρά την εμφάνιση της πανδημίας που επέφερε αλλαγές , η ζωή στο Sällbo μοιάζει να κυλά και να διαδραματίζεται ιδανικά τόσο για τους νέους όσο και για τους μεγαλύτερους. Ένας από τους ενοίκους, ένας 92χρονος πρώην δάσκαλος, διδάσκει δωρεάν μαθήματα αγγλικών. Ο Άλστεν και ο Μπάχαραχ μαγειρεύουν για τα δείπνα που τρώνε όλοι μαζί, φτιάχνουν διάφορα αντικείμενα και μεταφέρουν αρκετές φορές τους γείτονές τους σε διάφορες δουλειές με τα αυτοκίνητά τους. Ο Μπάχαραχ έμαθε μάλιστα σ’ έναν γείτονά του, έναν Αφγανό πρόσφυγα, οδήγηση. Με αμοιβαία κίνηση, οι νεότεροι ένοικοι της πολυκατοικίας βοηθούν τους πιο ηλικιωμένους με την τεχνολογία, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τους μαθαίνουν με ποιόν τρόπο να αναζητούν πληροφορίες στο διαδίκτυο (πηγή).
Οι φωτογραφίες των δύο ενοίκων: Δεξιά φαίνεται ο Κ.Μπάχαραχ και αριστερά ο Κ.Αλστεν.
Η επιτυχία του προγράμματος αποτελεί πηγή έμπνευσης σε παγκόσμια κλίμακα.
Φαίνεται πως η ανάμειξη των ηλικιών και των ενδιαφερόντων οδήγησε στο να καθοδηγήσει ο ένας τον άλλον και να αλληλοβοηθούνται, καλύπτοντας ο ένας τα κενά του άλλου, γεγονός που γεφυρώνει όχι μόνο το χάσμα γενεών αλλά και το πολιτισμικό χάσμα που -δικαιολογημένα- έγκειται ανάμεσα τους. Η Ντραγκάνα Κούροβιτς ελπίζει, όπως αναφέρει, στην βελτίωση της κοινωνίας «επειδή από την στιγμή που είναι χαρούμενοι θα αρρωσταίνουν λιγότερο, θα πηγαίνουν στο γιατρό σπανιότερα…και θα χρησιμοποιούν λιγότερο τις δημόσιες υπηρεσίες σε αντίθεση με αυτό που γίνεται τώρα επειδή θα μπορούν να ζητούν βοήθεια από τους γείτονες».
To επιτυχές εγχείρημα του Sällbo έχει τραβήξει την προσοχή πολλών, εντός και εκτός συνόρων της Σουηδίας. Τρεις περιοχές στη χώρα δρομολογούν την έναρξη παρόμοιων προγραμμάτων και πολλές ακόμα έχουν παρεμφερείς ιδέες. Επιπλέον, μια επιτροπή από τον Καναδά επισκέφτηκε το Sällbo τον Φεβρουάριο, ενώ άλλες από την Ιταλία, την Γερμανία και την Νότια Κορέα έχουν έρθει σε επαφή με τους οργανωτές της κοινότητας.
Μιλώντας για τον απώτερο στόχο του εγχειρήματος του Sällbo, η Κούροβιτς αναφέρει: «Ελπίζουμε ότι οι άνθρωποι θα δουν ότι δεν πρέπει να φοβούνται νέους από άλλες χώρες και ότι μπορεί να υπάρξουν φυσιολογικές σχέσεις μεταξύ των νέων και των ηλικιωμένων. Θέλουμε αυτό να γίνει γνωστό σε όλη την κοινωνία και έτσι να αυξηθεί η επιθυμία για κοινωνική επαφή. Και αρχίζει ήδη να συμβαίνει».
Το παρόν άρθρο συντάχθηκε από την Βάσω Παπαγγέλου (Lavart).
