Σκέψεις και προβλέψεις για τον κόσμο της τέχνης στην Meta-Covid εποχή
H πανδημία του Covid19 έχει, με τον τρόπο της, επηρεάσει τον τομέα της τέχνης όπως και κάθε έκφανση της ζωής μας. Η καλλιτεχνική παραγωγή αλλά και η διαχείριση των πολιτισμικών αγαθών συγχρονικά με την πανδημία επιδεικνύει τάσεις, προτάσεις και βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη. Πως θα ξημερώσει, όμως, η επόμενη μέρα της τέχνης, ποια θα είναι η Meta-Covid τέχνη που -ας ελπίσουμε- θα έρθει σύντομα;
Καλλιτεχνική παραγωγή
Το πανδημικό σκηνικό που έχει διαμορφώσει ο Covid έχει λειτουργήσει πολωτικά στην καλλιτεχνική δημιουργία. Από τη μία, καλλιτέχνες που βρήκαν αφορμή να θεραπεύσουν την ασχήμια ενός κόσμου που καταρρέει και αυτοακυρώνεται μέρα με τη μέρα, και από την άλλη, η ασφυκτική ατμόσφαιρα του σημαίνοντα υγειονομικού κινδύνου, έχει λειτουργήσει ανασταλτικά στην καλλιτεχνική παραγωγικότητα.
Οικονομία, διαδίκτυο, οικολογία: τα «νέα» υλικά
Πρέπει να ληφθούν πολλοί παράγοντες υπόψιν στις όποιες εικασίες για τη διαμόρφωση ενός καλλιτεχνικού τοπίου, μετά από μια τόσο συνταρακτική στιγμή για το σύνολο της ανθρωπότητας. Λαμβάνοντας υπόψιν τον οικονομικό παράγοντα, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η δραματική πλειοψηφία των καλλιτεχνών βιώνει την περίοδο της πανδημίας ως μια περίοδο οικονομικής εξαθλίωσης. Επομένως, ο πειραματισμός με φθηνότερα υλικά και η στροφή σε μορφές εικαστικής έκφρασης πιο οικονομικές, μοιάζουν πιθανές διέξοδοι για την καλλιτεχνική δημιουργικότητα. Υλικά όπως το κάρβουνο και το χαρτί, υλικά σε δεύτερη χρήση, αλλά και το ανθρώπινο σώμα θα μπορούσαν να είναι μια φθηνή απάντηση στην οικονομική κρίση της πανδημίας του Covid 19. Φυσικά, τα νέα μέσα θα έχουν την τιμητική τους. Τα τεχνολογικά όπλα είναι πολλά και η διαρκής καραντίνα εξαναγκάζει ίσως την εξοικείωση με αυτά. Μάλιστα, προβλέπεται μια τάση για έργα με μόνη μορφή την ηλεκτρονική. Η διαδικτυακή διαθεσιμότητα μπορεί να αποτελέσει κλειδί για τη διάθεση έργων τέχνης, πιο οικονομική, που να εξυπηρετεί καλλιτέχνες και αγοραστές. Ταυτόχρονα, η ορατότητα της ευεργετικής επίδρασης της πανδημίας στο περιβάλλον, θα έχει καταλυτικό ρόλο στην επιλογή υλικών από τους καλλιτέχνες, ενώ η οικολογική κρίση του σύγχρονου υπερκαταναλωτισμού θα αποτελέσει σημαντική πηγή έμπνευσης.
Στροφή στην αφαίρεση και στην κοινωνική πραγματικότητα
Μια τάση προς την αφαίρεση είναι ακόμη πιθανή σε έναν καταρρέοντα κόσμο. Η επαφή με την ουσία, μεταφρασμένη ως το λιγότερο δυνατό μορφικά, ίσως είναι καταλυτική. Βέβαια, κοινωνικής φύσεως θεματικές μάλλον θα έχουν την τιμητική τους. Οι κοινωνικές προεκτάσεις της πανδημίας, ο περιορισμός, ο εγκλεισμός, η αποξένωση και η φτώχεια, οι πολιτικές διαστάσεις, η διαχείριση της εξουσίας εν καιρώ πανδημίας, κινήματα που προέκυψαν μέσα σε αυτή -για παράδειγμα η δολοφονία του George Floyd και το κίνημα Black Lives Matter– και οι οικολογικές ανησυχίες που αναδείχθηκαν, ίσως πυροδοτήσουν μια κοινωνική επαναστατική θεματική σε πολλά έργα τέχνης. Η performance art φαίνεται πως θα ελκύει μεγάλο ενδιαφέρον από την πλευρά των καλλιτεχνών που θα βρουν εκεί μια αφορμή να εξεγείρουν την κοινωνικότητα της καλλιτεχνικής παραγωγής. Πώς άλλωστε να σταθεί η τέχνη ασυγκίνητη μπροστά στο σαθρό, μπροστά στον πόνο;
Η Meta-Covid τέχνη, είναι μια τέχνη που θα διαμορφωθεί ως συνέχεια ή ως τομή στις τάσεις ενός κόσμου πριν από μια φονική πανδημία; Θα δείξει.
Μουσεία και Πινακοθήκες
Ήδη η πανδημία του Covid 19 έχει ανατρέψει κατά πολύ τους τρόπους διαχείρισης και θέασης έργων τέχνης. Πολλά μουσεία, όπως επί παραδείγματι το MET και το Λούβρο, προσέφεραν εν καιρώ πανδημίας, τη δυνατότητα εικονικής επίσκεψης στις αίθουσες τους. Παράλληλα, η ψηφιοποίηση μουσειακών συλλογών και η διάθεση του δωρεάν διαδικτυακά, ήταν εντυπωσιακά γεγονότα.
Άνοιγμα στην ιδέα του εικονικού χώρου έκθεσης
Στον κόσμο που έπεται του Covid, η τεχνολογία και τα νέα μέσα θα κυριαρχήσουν στα μουσεία και στις πινακοθήκες του κόσμου. Η τεχνολογική διάδραση θα γίνει αισθητή από τις δυνατότητες που θα παρέχουν οι ιστοσελίδες των μουσείων στους εικονικούς επισκέπτες τους. Από δραστηριότητες για παιδιά, μέχρι σεμινάρια ιστορίας της τέχνης από σπουδαίους τεχνοκριτικούς, όπως αυτά που προσέφερε το MoMA. Η εικονική/ηλεκτρονική διάσταση των χώρων έκθεσης της τέχνης είναι δεδομένη. Έπειτα, η διοργάνωση online διαλέξεων, που μπορούν να σπάσουν τα χωρικά σύνορα και να δώσουν δυνατότητα συμμετοχής σε μεγαλύτερο αριθμό συμμετεχόντων, είναι πολύ πιθανή. Τέλος, είναι πιθανό ένα «άνοιγμα» των συλλογών των μουσείων. Ο δανεισμός έργων τέχνης μεγάλων συλλογών σε μουσεία των χωρών προέλευσής τους, σε μια προσπάθεια αποαποικιοποίησης, σαφώς χρονικά περιορισμένης, και έλξης του κοινού, θεωρείται πως θα αποτελέσει σημαντική τάση.
Νέες μουσειολογικές πρακτικές
Μουσειολογικά και πάλι, η εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που προσφέρουν τεχνολογικά μέσα θα είναι ακόμα πιο έντονη. Η αξιοποίηση εποπτικών και πολυμεσικών εφαρμογών που θα εντείνουν τη διαδραστικότητα του μουσείου, και μέσων που θα εξασφαλίζουν την τήρηση κανόνων υγιεινής και υγειονομικής προστασίας των επισκεπτών στη διάρκεια της επίσκεψης, είναι δεδομένα. Από την άλλη η επιλογή των περιοδικών εκθέσεων θα είναι μια διαδικασία δύσκολη και ιδιαίτερη. Η σημασία της αύξησης της επισκεψιμότητας των χώρων των γκαλερί και των μουσείων προς αύξηση εσόδων, δεδομένης της δραματικής τους μείωσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας, θα αποτελέσει κεντρικό παράγοντα επιλογής. Το πιο καινοτόμο, το πιο τραβηχτικό θα είναι το ζητούμενο. Το πώς θα μεταφραστεί αυτό, θα το δείξει ο κόσμος.
Τα προσωπικά δεδομένα ως κλειδί της επισκεψιμότητας
Πράγματι, η αξιοποίηση προσωπικών δεδομένων που θα εξατομικεύουν τις προτιμήσεις του κοινού, δημιουργώντας μια δεξαμενή θεματικών, ενδιαφερόντων και εν τέλει προτιμήσεων μιας μάζας, θα αξιοποιηθούν. Φυσικά, τα social media θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του τοπίου. Η καλλιτεχνική παραγωγή που μοιράζεται ελεύθερη σε χώρους όπως το Instagram, και η προωθητική χρήση των μέσων αυτών από καλλιτέχνες, μουσεία και γκαλερί, θα αναδειχθούν σε δείκτη προτιμήσεων και βασικό μέσο διαφήμισης. Οι νέοι καιροί και οι νέοι τρόποι ενημέρωσης και προώθησης προϊόντων και τέχνης θα αποτελέσουν πρωτεύον πεδίο διερεύνησης των μεγάλων μουσείων και η επένδυση στην ανάπτυξη των μέσων αυτών τόσο εν καιρώ πανδημίας, όσο και μετά τον Covid, θα είναι εντυπωσιακή.
Συμπερασματικά
Η πρωτόγνωρη εμπειρία μιας φονικής πανδημίας στον σύγχρονο εκβιομηχανισμένο κόσμο που ζούμε, έχει συνταράξει συθέμελα τον κόσμο της τέχνης. Το τι έπεται της Covid εποχής και της τέχνης που αυτή παράγει, αποτελεί ένα μυστήριο. Σίγουρα όμως, η παγκοσμιοποίηση των ιών, που σηματοδοτείται, δημιουργεί πολλά ερωτήματα και αφήνει πολλά ανοιχτά ζητήματα για τους καλλιτέχνες, τους επισκέπτες και τα μουσεία της Meta-Covid τέχνης.
Δείτε επίσης:
Επανεκδίδεται το σουρεαλιστικό βιβλίο μαγειρικής του Νταλί (ΦΩΤΟ)
Κείμενο: Ζωή Αμοιρίδου (Lavart)
