LSD: Ισχυρότατο παραισθησιογόνο, που ορίζεται ως ψυχεδελικό ή ψυχοτρόπο, και προκαλεί αλλαγές στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τον τρόπο αντίληψης του περιβάλλοντος. Πρόκειται για την ουσία που ευθύνεται για την απόλυση του ψυχολόγου Timothy Leary από το Πανεπιστήμιο του Harvard το 1963, γιατί την χρησιμοποιούσε σε πειραματικές θεραπευτικές συνεδρίες.
Οι αγαπημένοι μας Beatles δεν έμειναν μακριά από το «θαυματουργό» χαπάκι και τους ευγνωμονούμε, μιας και το πασίγνωστο – και ίσως το καλύτερο – album τους, Revolver, είναι παιδί του LSD! Ο Mikal Gilmore από το περιοδικό Rolling Stone μας περιγράφει την ιστορία …
1. Η αρχή των πάντων
Όλα ξεκίνησαν ένα ανοιξιάτικο βράδυ στο Λονδίνο του 1965, όταν ο Lennon και ο Harrison με τις συζύγους τους βρέθηκαν για δείπνο στο σπίτι του οδοντιάτρου John Riley. Μετά το φαγητό ο Riley επέμενε έντονα να μείνουν για καφέ και – ακόμη πιο έντονα – να πιουν ολόκληρη την κούπα που τους πρόσφερε. Αμέσως μετά, τους… ενημέρωσε ότι οι κύβοι ζάχαρης που έριξε στον καφέ τους περιείχαν LSD. Ο Lennon εξοργίστηκε: «Πώς τόλμησες να μας το κάνεις αυτό;»
«Ήταν σαν να βρεθήκαμε ξαφνικά στη μέση μιας ταινίας τρόμου. Το δωμάτιο έμοιαζε συνεχώς να μεγαλώνει», περιγράφει η Cynthia Lennon. Η τετράδα έφυγε αμέσως με το Mini Cooper του Harrison για το club της πλατείας Leicester Ad Lib. Στο ασανσέρ πανικοβλήθηκαν: «Όλοι νομίζαμε ότι έπιασε φωτιά καθώς ανεβαίναμε. Ήταν απλώς ένα μικρό κόκκινο φως και εμείς φωνάζαμε, αναμμένοι και υστερικοί», δήλωσε ο Lennon στο περιοδικό Rolling Stone το 1971. Ο Harrison περιγράφει την δική του… θρησκευτική εμπειρία: «Είχα μία τόσο συγκλονιστική αίσθηση ευφορίας, ένιωθα ότι υπήρχε ένας Θεός και ότι μπορούσα να τον δω σε κάθε χορταράκι. Ήταν σαν να απέκτησα εμπειρία εκατοντάδων χρόνων μέσα σε 12 ώρες.». Τα ζευγάρια κατέληξαν στο σπίτι του Harrison στο Esher, έξω από το Λονδίνο. Ο Lennon δήλωσε αργότερα «Ήταν απλώς τρομακτικό, αλλά ήταν φανταστικό. Το σπίτι του George φαινόταν να είναι ακριβώς ίδιο με ένα μεγάλο υποβρύχιο… Έμοιαζε να επιπλέει πάνω από τον τοίχο που ήταν 18 πόδια ψηλός και εγώ το οδηγούσα. Ζωγράφισα κάποια σκίτσα τότε, εμάς τους τέσσερις να λέμε ‘Όλοι συμφωνούμε μαζί σου.’ Ήμουν πολύ μαστουρωμένος για ένα-δυο μήνες.»
2. Ποιοι δεν πήραν ακόμη LSD;!
Από τον Αύγουστο του ’64, όταν βρέθηκαν με τον Bob Dylan σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου και τους σύστησε τη… μαριχουάνα, οι Beatles έγιναν τακτικοί καπνιστές. Μάλιστα, ο μαγικός καπνός τους ενέπνευσε το album Rubber Soul, περισσότερο εσωστρεφές και υπνωτιστικό και ο Lennon το αποκαλούσε «pot album». Το LSD, ωστόσο, επρόκειτο να μεταμορφώσει εν γένει και συθέμελα το συγκρότημα: τον ήχο τους, τον τρόπο που αντιλαμβάνονταν τους εαυτούς τους, την κοσμοθεωρία τους και την επιρροή που άσκησαν στην ιστορία.
«Ο John και εγώ αποφασίσαμε ότι ο Paul και ο Ringo έπρεπε να δοκιμάσουν LSD, γιατί δεν μπορούσαν να μας καταλάβουν πια. Όχι μόνο σε αυτό το επίπεδο – δεν μπορούσαμε να συνεννοηθούμε σε κανένα επίπεδο, αφού το LSD μας είχε αλλάξει τόσο πολύ. Ήταν τόσο συγκλονιστική εμπειρία που είναι ανεξήγητη. Ήταν κάτι που έπρεπε να βιωθεί, επειδή μπορείς να περάσεις ολόκληρη τη ζωή σου προσπαθώντας να εξηγήσεις τι σε έκανε να νιώσεις και να σκεφτείς. Ήταν όλα πολύ σημαντικά για τον John και μένα.» Ο Starr συμφώνησε: «Θα έπαιρνα τα πάντα.» Αργότερα είπε: «Ήταν υπέροχη μέρα. Η νύχτα δεν ήταν τόσο ωραία γιατί ένιωθα ότι δεν θα τελείωνε ποτέ.». Ο McCartney, όμως, αρνήθηκε να πάρει την ουσία: «Ακούσαμε ότι δεν είσαι ποτέ ξανά ο ίδιος. Αλλάζει τη ζωή σου και δεν σκέφτεσαι ποτέ ξανά με τον ίδιο τρόπο.». Ο φόβος του Paul δεν ήταν αβάσιμος. Το LSD μπορεί – τουλάχιστον προσωρινά – να ταράξει την ψυχολογική κατάσταση του ατόμου.
3. Η μουσική στροφή 180ο
Μουσικά, τα τέσσερα σκαθάρια είχαν ήδη αρχίσει να αλλάζουν, παίρνοντας αυξανόμενα τολμηρά ρίσκα. Ενέπνευσαν αμέτρητα βρετανικά και αμερικανικά συγκροτήματα (Rolling Stones, Byrds, Beach Boys…) με τις ασυνήθιστες εναλλαγές συγχορδιών, με τις «αιχμηρές» μελωδίες τους και τη δέσμευσή τους στο να γράφουν αποκλειστικά μόνοι τα κομμάτια τους. Ζηλεύοντας την «βρώμικη και θυμωμένη» μουσική των Stones, ο Lennon αναρωτιόταν αν και κατά πόσο η… ηλεκτρική στροφή του Dylan στη ροκ, όπως το τραγούδι Like a Rolling Stone, ήταν προϊόν παραισθησιογόνων, που τόνωσαν τη σουρεαλιστική ροή της συνείδησής του. Το μεγάλο βήμα προς την καλλιτεχνική ανάπτυξη της ίδιας «επιθετικής» οδού έγινε όταν ο McCartney έγραψε τα Drive My Car, You Won‘t See Me, I‘m Looking Through You. Αντίθετο δρόμο διάλεξε ο Lennon με τα Nowhere Man και Girl, που αντανακλούσαν ευαλωτότητα, και το Norwegian Wood (The Bird Has Flown), το πρώτο τους κομμάτι με τη συνοδεία ινδικού σιτάρ.
4. Ο καινοτόμος Paul
Μπορεί ο Paul να αρνήθηκε την ψυχοτροπική ουσία, αλλά ήταν κατά κάποιον τρόπο ο πιο προοδευτικός Beatle και βοήθησε το συγκρότημα να διατηρήσει υψηλά επίπεδα δημιουργικότητας. Ενώ όλοι οι υπόλοιποι παντρεύτηκαν και έμειναν στα προάστια, εκείνος παρέμεινε στο Λονδίνο, όντας διαλλακτικός στις προτιμήσεις του με ανορθόδοξες καλλιτεχνικές, πολιτικές και φιλοσοφικές ιδέες. Ενδιαφέρθηκε για την ηλεκτρονική μουσική κλασικών συνθετών και πειραματιστών, όπως ο Karlheinz Stockhausen, ο Luciano Berio, ο Edgard Varèse και ο σαξοφωνίστας Albert Ayler: «Προσπαθώ να τα αναμείξω όλα. Όλα όσα έχω χάσει. Οι άνθρωποι λένε πράγματα και ζωγραφίζουν πράγματα και γράφουν πράγματα και συνθέτουν πράγματα, που είναι υπέροχα και πρέπει να ξέρω τι κάνουν οι άνθρωποι.»
5. Το βιβλίο που άλλαξε τον Lennon
Τον Απρίλιο του ’66, το βιβλίο The Psychedelic Experience: A Manual Based on the Tibetan Book of the Dead έπεσε στα χέρια του Lennon. Οι συγγραφείς του εξετάζουν τα παραισθησιογόνα τόσο υπό θεραπευτικό όσο και υπό μυστικιστικό πρίσμα, διασκευάζοντας κείμενα ενός Βουδιστή του 8ου αιώνα, οδηγούς στην ψυχεδελική εμπειρία του «Θανάτου του Εγώ» και στην επανάκτηση του εαυτού μετά το πέρας της επήρειας των ουσιών. Ο Lennon ξεκίνησε τότε να κατανοεί τον τρόπο δράσης του LSD για τον ίδιο. Μέσα στις επόμενες μέρες παρουσίασε στα υπόλοιπα μέλη και τον παραγωγό τους ένα κομμάτι με τίτλο Mark 1 που λίγο αργότερα μετονομάστηκε σε Tomorrow Never Knows. “Turn off your mind, relax and float downstream/It is not dying, it is not dying/Lay down all thoughts, surrender to the void/It is shining, it is shining.” Είναι όλο γραμμένο σε Ντο. «Μπορώ να ακούσω ένα ολόκληρο τραγούδι γραμμένο σε μία συγχορδία. Νομίζω ότι μπορείς να ακούσεις και ένα ολόκληρο τραγούδι σε μία νότα, αν ακούσεις προσεκτικά. Αλλά ποτέ κανείς δεν ακούει προσεκτικά.» εξήγησε ο Lennon, που ζήτησε απ’ τον παραγωγό τους «χιλιάδες μοναχούς να ψέλνουν» στο τραγούδι. Αντ’ αυτού, ο Emerick, ο νέος μηχανικός των Beatles, ενίσχυσε τα φωνητικά του John με τη βοήθεια ενός περιστρεφόμενου μικροφώνου Leslie και το αποτέλεσμα έμοιαζε ανατριχιαστικά με ηχώ. O Harrison, που πλέον σπούδαζε ινδική μουσική, πρότεινε να προσθέσουν ταμπουρά. Όμως, ο Paul ήταν αυτός που ανακάλυψε τον ήχο του πνεύματος που ακουμπά το κενό. Επηρεασμένος από τον Stockhausen, έφερε στο στούντιο Abbey Road πολλές ηχογραφήσεις από κουρδίσματα κιθάρας και παράξενες στριγκλιές. Ο παραγωγός τους, αφού έπαιξε μπρος-πίσω τις κασέτες και συνέδεσε πολλά μηχανήματα ηχογράφησης, ταυτόχρονα διαφοροποιώντας την ταχύτητα στο καθένα, κατάφερε να φτιάξει μία εξωπραγματική μείξη. Το κολάζ των ηχογραφήσεων έπαιζε καθώς ο Lennon τραγουδούσε “Listen to the color of your dreams/It is not living, it is not living.”. Έτσι, κατάφεραν να αιχμαλωτίσουν τον ήχο του LSD για πρώτη φορά.
6. Revolver και φιλοσοφία
To Tomorrow Never Knows έθεσε τα θεμέλια του Revolver, που χρειάστηκε 11 βδομάδες για να ετοιμαστεί. Το συγκεκριμένο album χαρακτηρίζεται και από μία άκρως φιλοσοφική διάσταση. Ο Lennon φλέρταρε με τον Βουδισμό στο Tomorrow Never Knows και ο Harrison ξεκίνησε να ενδιαφέρεται για την ινδική κουλτούρα και τη φιλοσοφία των Hindu διατηρώντας, όμως, πάντα την χαρακτηριστική του πικρία: “There‘s people standing ‘round/ Who‘ll screw you in the ground/ They‘ll fill you in with all their sins, you‘ll see.”.
7. Lennon και Harrison: Οι πιο «δεμένοι» Beatles
Πέρα από την τάση τους για φιλοσοφικές αναζητήσεις, ο Lennon και ο Harrison είχαν ακόμη ένα κοινό, το LSD. Ανέπτυξαν μία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και στενή σχέση, η οποία, ακόμα και μετά την εμφάνιση της Yoko, συνέχισε να αναζωπυρώνεται με κάθε ευκαιρία. Το δέσιμό τους φάνηκε κυρίως κατά την τελευταία ηχογράφηση για το Revolver. Χρειάζονταν ένα-δυο ακόμη κομμάτια για να το ολοκληρώσουν και ο Paul έφερε το Here, There and Everywhere, ένα από τα ομορφότερα τραγούδια που έγραψε ποτέ, ενώ ο Lennon το She Said She Said, ίσως το πιο δυναμικό κομμάτι του δίσκου. Το συγκεκριμένο κομμάτι αναφερόταν σε μία ψυχεδελική εμπειρία που είχε με την ηθοποιό Fonda στο Los Angeles: “She said I know what it’s like to be dead/I know what it is to be sad/I said even though you know what you know/I know that I’m ready to leave/’Cause you’re making me feel like I’ve never been born.”. Ο Paul πρότεινε να γίνουν κάποιες αλλαγές στο κομμάτι και ο Lennon αρνήθηκε, λέγοντας του ότι δεν είχε πάρει ποτέ LSD και δεν κατανοούσε την εμπειρία. Ο McCartney δοκίμασε πρώτη φορά την ουσία μέσα στην χρονιά, αλλά όχι μαζί με τους άλλους τρεις Beatles.
«Το LSD άνοιξε τα μάτια μου στο γεγονός ότι υπάρχει Θεός… Είναι προφανές ότι ο Θεός δεν είναι ένα χάπι, αλλά εξήγησε το μυστήριο της ζωής. Ήταν πραγματικά μια θρησκευτική εμπειρία.[…]Πιστεύω ότι αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε ότι δεν υπήρχαν τόσα σύνορα όσα νομίζαμε. Και συνειδητοποιήσαμε ότι μπορούσαμε να σπάσουμε τα εμπόδια.», δήλωσε ο Paul to 1967 σε μία συνέντευξη.
8. Παρενέργειες και… κατηφόρα
Οι επόμενοι μήνες μόνο ψυχεδελικοί θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν. Ο Lennon, όμως, κατανάλωνε την ουσία περισσότερο απ’ όλους, σε σημείο που τους ανησύχησε. Μια μέρα του ’68, που προηγήθηκε μιας νύχτας γεμάτης LSD, ο Lennon δήλωσε στην Apple Records ότι είχε μια αποκάλυψη: Ήταν ο Ιησούς Χριστός, που ήρθε πίσω στη Γη, και ήθελε να κυκλοφορήσει δελτίο Τύπου.
Δύο μέρες μετά την ολοκλήρωση του Revolver, το συγκρότημα ξεκίνησε την καλοκαιρινή του περιοδεία. Στη Γερμανία άκουσαν για πρώτη φορά το album. Ο Paul θορυβήθηκε: ακούγονταν όλο εκτός τόνου. Κατά την επιτυχημένη προσπάθειά τους να καταφέρουν κάτι εντελώς ανοίκειο, ακόμα και ο McCartney, που είχε «μουσικό αυτί ακριβείας», αποπροσανατολίστηκε.
Εξαρχής, η περιοδεία ήταν μια αποτυχία. Οι τέσσερις νέοι είχαν μόλις περάσει τρεις μήνες κάνοντας μουσική, η οποία δεν μπορούσε να μεταφραστεί πάνω στη σκηνή και περιορίστηκαν αναγκαστικά στο να παίξουν μουσική που την αισθάνονταν μίλια μακριά τους. Αλλά τα χειρότερα δεν είχαν φτάσει ακόμα. Στη Manila, στις Φιλιππίνες, ο μάνατζερ τους, Epstein, απέρριψε την πρόσκληση που απηύθυνε στο συγκρότημα η πρώτη κυρία της χώρας, Imelda Marcos, για να παίξουν σε πάρτι στον κήπο του προεδρικού μεγάρου. Το δημόσιο αίσθημα στράφηκε εναντίον τους και οι Beatles έφυγαν άρον άρον από τη χώρα. Σε ένα συνέδριο Τύπου πίσω στο Λονδίνο, το συγκρότημα έμοιαζε ταραγμένο: «Πρόκειται να πάρουμε ένα-δυο βδομάδες για να ανακάμψουμε, πριν πάμε να μας δείρουν οι Αμερικάνοι.», δήλωσε ο Harrison.
Το σχόλιο του ήταν ξεκάθαρα προφητικό.
9. Δια… πυρός (δίσκων) και σιδήρου
Λίγους μήνες νωρίτερα, το Μάρτιο, πριν ξεκινήσουν να δουλεύουν πάνω στο Revolver, ο Lennon είπε στη δημοσιογράφο Maureen Cleave: «Ο Χριστιανισμός θα φύγει. Θα χαθεί και θα συρρικνωθεί. Δεν χρειάζεται να τσακωθώ γι’ αυτό. Έχω δίκιο και θα αποδειχθεί ότι έχω δίκιο. Είμαστε πιο δημοφιλείς από τον Χριστό τώρα. Δεν ξέρω τι έρχεται πρώτο, το rock & roll ή ο Χριστιανισμός. Ο Χριστός ήταν εντάξει, αλλά οι μαθητές του ήταν χοντροκέφαλοι και συνηθισμένοι. Το ότι αυτοί τα παραποίησαν μου το χαλάει.».
Στις 29 Ιουλίου, 2 βδομάδες πριν οι Beatles ξεκινήσουν την καλοκαιρινή τους περιοδεία στις Ηνωμένες Πολιτείες, ένα Αμερικανικό εφηβικό περιοδικό δημοσίευσε αποσπάσματα από τη συνέντευξη του Lennon στην Cleave, βάζοντας τα σχόλια για τον Χριστιανισμό στο εξώφυλλο. Ο Αμερικανικός Βορράς ήταν απίστευτα δριμύς στις αντιδράσεις του: Αρκετοί ραδιοφωνικοί σταθμοί διοργάνωσαν μποϊκοτάζ και φωτιές. Το συγκρότημα λάμβανε απειλές. Ο Lennon προσπάθησε να απολογηθεί σε μια συνέντευξη Τύπου στο Chicago: “Δεν είμαι κατά του Θεού ή κατά της θρησκείας. Δεν την σνόμπαρα. Δεν εννοούσα ότι είμαστε μεγαλύτεροι ή καλύτεροι…» Αργότερα δήλωσε επίσης: «Όταν άρχισαν να καίνε τους δίσκους μας… αυτό ήταν πραγματικό σοκ. Δεν μπορούσα να φύγω γνωρίζοντας ότι δημιούργησα άλλο ένα μικρό κομμάτι μίσους στον κόσμο… και έτσι απολογήθηκα.»
10. Κερασάκια στην τούρτα της εσωτερικής διάλυσης
Πολλά πλήγματα υπέστη το Revolver, πέρα από τη δυσφήμηση που προκάλεσαν τα σχόλια του Lennon. Η αμερικανική δισκογραφική εταιρεία του συγκροτήματος, Capitol, δεν υπηρέτησε τη μουσική ακεραιότητα του νέου δίσκου και απέκλεισε τα I‘m Only Sleeping, And Your Bird Can Sing, Doctor Robert από την αμερικανική έκδοση βάζοντάς τα σε έναν άλλο δίσκο με τίτλο Yesterday and Today, που κυκλοφόρησε στα μέσα Ιουνίου. Το συγκρότημα σιχαίνονταν την παρείσφρηση της Capitol και τελικά έβαλαν ένα τέλος με το δίσκο Ssgt. Pepper‘s Lonely Hearts Club Band, που ήταν ο πρώτος που κυκλοφόρησε ανέγγιχτος και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Μπορεί η Capitol να κυκλοφόρησε τα Yellow Submarine και Eleanor Rigby, αλλά δεν έφτασαν ποτέ την πρώτη θέση στις αμερικανικές κατατάξεις. Ιδιαίτερα παράξενο είναι το γεγονός ότι το Eleanor Rigby κατάφερε να βρίσκεται στη λίστα με τα Top 40 για πολλές βδομάδες, ενώ το μήνυμά του ήταν σύμφωνο με τις αρχικές δηλώσεις του Lennon περί Χριστιανισμού: Ο Χριστιανισμός ήταν μια παγωμένη παρηγοριά. Στο τέλος, δεν υπάρχει σωτηρία ούτε για αυτόν που νιώθει μοναξιά ούτε για αυτόν που πιστεύει. Όλοι πάνε στον τάφο και δεν γυρνούν πίσω. Αυτή ήταν μια αποκάλυψη που έμεινε ασχολίαστη από τους κριτές των Beatles.
11. Το «οριστικό» τέλος
Η ταραχώδης περίοδος που διένυε το συγκρότημα συνοδεύτηκε από θυμό και απειλές από την Ku Klux Klan, και τελικά σε ένα κλίμα απογοήτευσης έδωσαν την τελευταία τους συναυλία στο Candlestick Park του San Francisco στις 29 Αυγούστου το ’66. Στην πτήση για Αγγλία ο Harrison είπε: « Λοιπόν, φτάνει. Δεν είμαι Beatle πια.». Η μουσική τους ένωση δεν τους προσέφερε καμία χαρά πια.
Μήνες αργότερα, ο McCartney πυροδότησε την πιθανότητα ότι όλα τελείωσαν μεταξύ τους σε μία συνέντευξη τον Ιανουάριο του 1967: «Τώρα είμαστε έτοιμοι να τραβήξουμε ξεχωριστούς δρόμους. Θα συνεργαστούμε μόνο εάν λείψει ο ένας στον άλλον…». Αν και τα παραπάνω σχόλια ήταν απλώς ένα τέχνασμα – ηχογραφούσαν ήδη νέο δίσκο – ήταν αλήθεια ότι δεν μπορούσαν πια να είναι αυτό που ήταν. Το Revolver τους έδωσε μια νέα ελευθερία να επαναπροσδιορίσουν τον εαυτό και τους στόχους τους. Ήταν ξεκάθαρα ένα φιλοσοφικό έργο: Τι σημαίνει να ζεις και να πεθαίνεις; Τι μας κάνει να επιβιώνουμε; Με αυτόν τον δίσκο έψαξαν και άγγιξαν νέα βάθη.
Ωστόσο, ο τρόπος που συνεργάζονταν άλλαξε. Ο Lennon, ο McCartney και ο Harrison έφεραν ο καθένας τα δικά του τραγούδια, και ο ένας συμπλήρωνε και μερικές φορές βελτίωνε τον άλλον, αλλά σε βάθος χρόνου έγιναν σταδιακά ανταγωνιστές. Το υποδειγματικό ομαδικό πνεύμα που είχαν είχε αρχίσει να αποδιοργανώνεται.
12. Επίλογος
Όταν ο Lennon τους φαντάστηκε στο υποβρύχιο να πλέουν προς ένα κοινό καταφύγιο, εκείνη τη νύχτα του 1965, με τα τέσσερα πρόσωπά τους να λένε «Όλοι συμφωνούμε μαζί σου.», ξεκίνησε επίσης μια ταραχώδη «Οδύσσεια». To Revolver ήταν το ζενίθ που τους χώρισε στα δύο: το μαγευτικό θέαμα τελείωσε και κάτι αναπάντεχο πήρε τη θέση του. Μόλις τελείωσε, τα τέσσερα πρόσωπα δεν ήθελαν πια ούτε να κοιτούν ο ένας τον άλλον.
Αναρωτιέστε τι συνέβη στο πρώτο LSD ταξίδι του John Lennon; Δείτε το animation με την εμπειρία του:
[su_youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=-jbTCyvKAKo” width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
Κείμενο: Μαρία Διακάκη (Lavart)
