Η Άκαρπη απόπειρα
Η εικόνα που στοίχειωσε τις σκέψεις και των πιο αδιάφορων, κοινωνικά, συνειδήσεων αναβιώνει ολοκληρώνοντας 5 χρόνια από την αποκαρδιωτική εκείνη ημέρα. Ήταν 2 Σεπτεμβρίου του 2015 όταν εκείνο το σώμα ενός τρίχρονου μικρού πλάσματος ξεβράστηκε σε θαλάσσια τουρκική ακτή. Ο Αϊλάν Κούρντι μαζί με την οικογένεια του καθώς και χιλιάδες άλλοι Σύροι πολίτες, τράπηκαν σε φυγή, εγκαταλείποντας τα πολεμικά σκηνικά που σημειώνονταν στην περιοχή τους από το 2011. Πιο συγκεκριμένα, η τότε εισβολή του ισλαμικού κράτους στο Κομπάνι (μια περιοχή στα σύνορα Τουρκίας και Συρίας) προέτρεψε την οικογένεια να προσφύγει σε αναζήτηση μεταναστευτικής λύσης. Η απόπειρα απέβη άκαρπη καθώς η πλεύση τους διοργανώθηκε υπό αυθαίρετες συνθήκες.
Οι Πρόσφυγες ψάχνουν για λιμάνι.
Το άψυχο σώμα του μικρού Αϊλάν αποκάλυψε, με τρομερή ωμότητα, την τραγικότητα που αντιμετωπίζουν πολίτες εμπόλεμων χωρών. Συνήθως οι εικόνες που αμαυρώνουν τις σύγχρονες πολιτισμικά αναπτυγμένες κοινωνίες μετατρέπονται σε ανεπαίσθητα σημεία, καθώς αποκρύπτονται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσής. Ωστόσο, η κραυγαλέα οδύνη που σημάνθηκε με το τραγικό αυτό γεγονός στις 2 Σεπτέμβρη του 2015 δεν μπορούσε να στομωθεί από κανένα σύγχρονο πολιτικοκοινωνικό περιτύλιγμα. Πολίτες ανά τον κόσμο με φιλήσυχες βιοποριστικές συνήθειες μια μέρα ανοίγουν τα μάτια τους και βλέπουν χαλεπούς χρωματισμούς στη θέα του ουρανού τους. Ξεριζώνουν τον βίο τους και αναζητούν βάρκες σε ανασφαλείς ακτές μόνο γιατί σε εκείνες δεν μυρίζει έντονα μπαρούτι. Παραδίδουν όλα τους τα «είναι» για ένα κομμάτι ουρανό και μια πολιτική ταυτότητα με υπογραφή των τόπων τους τα ήθη. Άνθρωποι χρησιμοποιούνται καθημερινά για πολιτικά και οικονομικά ενέχυρα και άδολα παιδιά με αποπροσανατολισμένες συνειδήσεις γυρεύουν ασφαλείς κοινωνίες να εκκολαφθούν. Το αιωνόβιο θέμα του προσφυγικού ζητήματος πλήττει όχι μόνο την Ελλάδα -κύρια χώρα εισροής μεταναστών- που αποτελεί τον δούρειο ίππο προς την μετάβαση και τον επιμερισμό των προσφύγων στην κεντρική Ευρώπη, αλλά όλη την υφήλιο. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία περίπου 70,8 εκατομμύρια είναι οι αναγκαστικά εκτοπισμένοι άνθρωποι παγκοσμίως.
Οι πολιτικές πρακτικές στο μικροσκόπιο.
Είναι ανάγκη να τεθεί το δάκτυλο εις τον τύπον των ήλων, αναγνωρίζοντας πως ζούμε σε μία κοινωνία που αντί να εκμαιεύσει ευαισθητοποίηση για την ανθρωπιστική, δεινή κρίση τείνει να μας σκληραγωγεί καθημερινά καθιστώντας μας απαθείς. Σκληρές καταστάσεις που σε μια ανθρωποκεντρική κοινωνία θα χαρακτηρίζονταν αδυσώπητες τώρα αποτελούν την πραγματικότητα του σύγχρονου κόσμου και γίνονται συνειδητές εθελότυφλες σκηνές, όπως είχε αναφέρει ο Μάνος Χατζηδάκης «Όταν συνηθίζεις το τέρας αρχίζεις και του μοιάζεις». Αντί, λοιπόν, η πολιτεία να αντικρίζει την απόρροια των πραγμάτων καλείται να αντιμετωπίσει πρώτα την αιτία. Ενδεχομένως, τότε να αμβλυνθεί το μίσος, ο ρατσισμός , η μισαλλοδοξία και η ξενοφοβία μεταξύ των λαών και στον αντίποδα αυτών να κηλιδωθούν οι πολιτικές πρακτικές που επιφέρουν τα παραπάνω αποτελέσματα.
Προσέφυγες στην ξενοφοβία.
Κάποιες φορές δεν θα τους δώσεις καν σημασία, κάποια άλλη φορά θα τους κατηγορήσεις πως δεν σέβονται τον τόπο σου γιατί άκουσες στις ειδήσεις για εκείνον τον νεαρό Πακιστανικής εθνικότητας που λήστεψε το σπίτι μίας γιαγιάς. Άλλοτε θα τους μισήσεις γιατί σου πήραν τη δουλεία αφού ο εργοδότης σου μπορεί και τους δίνει μειωμένο μισθό. Μεταναστευτικά ρεύματα που σου πήραν ό,τι πολυτιμότερο έχεις, θα σκεφτείς. Μίσος, ρατσισμός, και φανατισμός για ένα ψωμί που παρέχεται και δεν φτάνει ποτέ για όλους. Η απαρχή όλων αυτών είναι όμως ακλόνητη. Ο οικονομικός πόλεμος και οι ιμπεριαλιστικές τάσεις στέκουν αγέρωχα κρυμμένες μέσα στην υπέρ πληροφόρηση του 21ου αιώνα και έτσι λειαίνονται οι οξείες γωνίες πιθανών ευθυνών. Στην εποχή μας τα τείχη δεν υπάρχουν πια, εύκολα τα υπερπηδάς ή τα γκρεμίζεις. Είναι εύλογο να προβεί κανείς σε τέτοιες αντικοινωνικές σκέψεις αφού σε κακεντρεχείς καταστάσεις η επιβίωση προηγείται της ηθικής. Ωστόσο, παρόλο που η άγνοια έχει γίνει πολυπόθητη φυγή είναι καιρός να δρασκελίσεις με της ισότητας το πέλμα των ρατσιστικών διοδίων το κατώφλι. Αδιαμφισβήτητα, η μετανάστευση και η προσφυγιά αποτελούν σε λογοτεχνικούς και διανοούμενους καλλιτεχνικούς χώρους -σύγχρονους και μη- θέμα προσήλωσης και έμπνευσης. Ένα από τα πιο γνωστά, διαχρονικά, ποιήματα είναι του Μπέρτολτ Μπρεχτ (1898-1956) έγραψε το ποίημα αυτό το 1937, όταν ζούσε ως αυτοεξόριστος στη Σκανδιναβία, κατατρεγμένος από τη χιτλερική εξουσία.
Για τον όρο «μετανάστες»
(Über die Bezeichnung Emigranten)
Λαθεμένο μού φαινόταν πάντα τ’ όνομα που μας δίναν:
«Μετανάστες».
Θα πει, κείνοι που άφησαν την πατρίδα τους. Εμείς, ωστόσο,
δε φύγαμε γιατί το θέλαμε,
λεύτερα να διαλέξουμε μίαν άλλη γη. Ούτε
και σε μίαν άλλη χώρα μπήκαμε
να μείνουμε για πάντα εκεί, αν γινόταν.
Εμείς φύγαμε στα κρυφά. Μας κυνήγησαν, μας προγράψανε.
Κι η χώρα που μας δέχτηκε, σπίτι δε θα ‘ναι, μα εξορία.
Έτσι, απομένουμε δω πέρα, ασύχαστοι, όσο μπορούμε πιο κοντά
στα σύνορα,
προσμένοντας του γυρισμού τη μέρα, καραδοκώντας το παραμικρό
σημάδι αλλαγής στην άλλην όχθη, πνίγοντας μ’ ερωτήσεις
κάθε νεοφερμένο, χωρίς τίποτα να ξεχνάμε, τίποτα
ν’ απαρνιόμαστε,
χωρίς να συχωράμε τίποτ’ απ’ όσα έγιναν, τίποτα δε συχωράμε.
Α, δε μας ξεγελάει τούτη η τριγύρω σιωπή! Ακούμε ίσαμ’ εδώ
τα ουρλιαχτά που αντιλαλούν απ’ τα στρατόπεδα τους. Εμείς
οι ίδιοι
μοιάζουμε των εγκλημάτων τους απόηχος, που κατάφερε
τα σύνορα να δρασκελίσει. Ο καθένας μας,
περπατώντας μες στο πλήθος με παπούτσια ξεσκισμένα,
μαρτυράει την ντροπή που τη χώρα μας μολεύει.
Όμως κανένας μας
δε θα μείνει εδώ. Η τελευταία λέξη
δεν ειπώθηκε ακόμα.
Μπ. Μπρεχτ, Ποιήματα,
μτφρ. Μάριος Πλωρίτης.
“Προσέφυγες στην ξενοφοβία και οι πρόσφυγες ψάχνουν για λιμάνι.”
Το παρόν άρθρο συντάχθηκε από τη Βάσω Παπαγγέλου (Lavart).
