«Αρχιτεκτονική ή Επανάσταση;»
[dropcap size=big]Ε[/dropcap]ίναι ένας από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες της ιστορίας και μέχρι σήμερα θεωρείται ένας μεγάλος δάσκαλος για τους απανταχού αρχιτέκτονες. O Charles-Édouard Jeanneret-Gris (1887 – 1965), κατά κόσμον Le Corbusier, υπήρξε ένας άκρως παραγωγικός αρχιτέκτονας, αφήνοντας στις νεότερες γενιές μια πληθώρα κειμένων, σχεδίων και προτάσεων για να μελετήσουν και να διδαχθούν.
Ο Κυβισμός των αρχών του 20ου αιώνα τον επηρέασε, όπως και άλλους αρχιτέκτονες της εποχής, αυτός όμως κατάφερε σε σχέση με τους υπόλοιπους να πλησιάσει περισσότερο τις προθέσεις του κινήματος, όντας και ο ίδιος ζωγράφος. Έτσι, στη Villa Stein (1927) παρατηρείται η ίδια αντίληψη οργάνωσης των στοιχείων με αυτή των Κυβιστών. Οι μορφές «διεισδύουν η μία μέσα στην άλλη, χωρίς να αλληλοκαταστρέφονται οπτικά» (G.Kepes) – αντίθετα δείχνουν την ενότητά τους. Στη συγκεκριμένη βίλα, ο όγκος ακουμπά στο έδαφος, ενώ το ισόγειο εισχωρεί ελαφρώς προς τα μέσα δημιουργώντας σκοτία. Η οργάνωση των διαφανών και αδιαφανών επιφανειών γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε δημιουργείται η ψευδαίσθηση του αβαθούς στην πρόσοψη τόσο της συγκεκριμένης κατοικίας όσο και άλλων έργων του αρχιτέκτονα.
[dropcap size=big]Ε[/dropcap]ξέλιξη της κυβιστικής μεθόδου αποτελεί το μανιφέστο “Purismus” των Le Corbusier και Amédée Ozenfant. Σύμφωνα μ’ αυτό, έδιναν περισσότερη σαφήνεια στην οργάνωση των στοιχείων και την καθαρή σχέση του αντικειμένου με το χώρο, ενώ σχεδίαζαν με τις αρχές ταυτόχρονης θέασης πολλών όψεων και στοιχείων. Η απόδοση των περιγραμμάτων των αντικειμένων ήταν γεωμετρικότερη και η αφαίρεση τέτοια, που οδηγούσε σε μεγάλη πλαστικότητα (pur object plastique). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Villa Savoye (1927-31), στην οποία είναι εμφανή η διαφάνεια και ο δυναμισμός των στοιχείων, τα οποία υποτάσσονται στην αυστηρή γεωμετρικότητα της οργάνωσης που χαρακτηρίζουν και τους πίνακες του Le Corbusier (Λάββας).
[dropcap size=big]Σ[/dropcap]τη Villa Savoye είναι εμφανές το συνθετικό λεξιλόγιο του αρχιτέκτονα. Βασικές γεωμετρικές μορφές, ορθές γωνίες, επίπεδες επιφάνειες. Οι αρχές σχεδιασμού του συνοψίζονται ουσιαστικά σ’ αυτά τα πέντε χαρακτηριστικά – pilotis, ελεύθερη κάτοψη, ζώνες ανοιγμάτων, επίπεδη (βατή) στέγη και ελεύθερη (γυάλινη) πρόσοψη, αρχές που διατυπώθηκαν μετά από μελέτη της αιγαιοπελαγίτικης και γενικά παραδοσιακής μεσογειακής αρχιτεκτονικής.
Κι ενώ τα περισσότερα έργα του διέπονται από αυτές τις αρχές, το παρεκκλήσι Notre Dame du Haut (1950-54) αγνοεί αυτά τα πέντε περίφημα σημεία, ενδίδοντας σε μια ογκώδη μορφή με πλαστικότητα, καμπύλες επιφάνειες και μικρά ανοίγματα «τυχαία» σκορπισμένα.
[dropcap size=big]Α[/dropcap]υτό που δεν άλλαζε, όμως, ποτέ στα έργα του ήταν η κατασκευαστική σκέψη του μηχανικού, μια ιδεολογία που διατυπώθηκε σε μια σειρά άρθρων για το περιοδικό L’Esprit Nouveau, τα οποία στη συνέχεια αποτέλεσαν το υλικό για το βιβλίο του Προς μια Αρχιτεκτονική. Σ’ αυτό παρουσιάζεται το αισθητικό λεξιλόγιο που στηρίζεται σε παραμέτρους της αισθητικής και της μορφολογίας της μηχανής (Λάββας), με παραδείγματα ατμόπλοιων, αεροπλάνων, αυτοκινήτων, κ.ά.., δίνοντας σημασία στο λειτουργικό παράγοντα. Λειτουργικότητα, γεωμετρία, μηχανή. Οι υπέρτατες δυνάμεις, λοιπόν, για την αρχιτεκτονική δημιουργία.
Καθ’ όλη την πορεία του, ο Le Corbusier έψαχνε, πειραματιζόταν, πρότεινε. Έθιγε θέματα μορφολογικά, κοινωνικά, πολεοδομικά. Άλλοτε μ’ επιτυχία, άλλοτε όχι. Κανείς δεν μπορεί, ωστόσο, να μην αναγνωρίσει τη μεγάλη του συμβολή στην αρχιτεκτονική. Άλλωστε, πολλοί τον θεωρούν ως τον πατέρα του Μοντερνισμού.
Λάββας Γ. Π., Επίτομη ιστορία της αρχιτεκτονικής. Αθήνα: University Studio Press, 2008
