Πόσα χρόνια σκλάβος; – Η σύγχρονη δουλεία του human trafficking
Τον 21o αιώνα, άνθρωποι αγοράζονται και πωλούνται. Το human trafficking συμβαίνει δίπλα μας.
Συγκαταλέγεται στις πιο κερδοφόρες «businesses» παγκοσμίως και ταυτόχρονα είναι αυτό που, προσωπικά, θα ονόμαζα «μια από τις μεγαλύτερες ντροπές του 21ου αιώνα». Η δουλεία δεν έπαψε να υπάρχει από τα χρόνια της αρχαίας Αθήνας ή την εποχή των μεγάλων αποικιών, που εκτόξευσαν το δουλεμπόριο με θύματα τους ντόπιους. Μόνο που σήμερα την ονομάζουμε human trafficking.
Για το human trafficking, τη διεθνική δηλαδή σωματεμπορία, που φυσικά δε εμφανίστηκε τώρα, ακούμε τις τελευταίες δεκαετίες όλο και περισσότερα. Κάτι που, από τη μια, μαρτυρά πως σίγουρα κρατεί γερά ως εγκληματική δραστηριότητα, αλλά ίσως και ότι η ευαισθητοποίηση είναι όλο και μεγαλύτερη. Και μπορεί τα δεδομένα που έχουμε τώρα πια για το πώς συμβαίνει το trafficking, ποιο είναι το προφίλ των θυτών αλλά και το προφίλ των θυμάτων, τις χώρες που αποτελούν κατά κύριο λόγο τα μέρη προέλευσης των θυμάτων και αυτών που αποτελούν τις «χώρες υποδοχής», να είναι πολύ περισσότερα σε σχέση με το παρελθόν, στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα έγκλημα αθέατο. Οι ειδικοί λένε πως τα θύματα του human trafficking μπορεί να ζούνε δίπλα μας και να μην έχουμε πάρει είδηση για το τι συμβαίνει. Απ’ την άλλη, όταν πρόκειται για το sex trafficking, η πελατεία είναι, δυστυχώς, μεγάλη κι έτσι συντηρείται εύκολα. Είναι απλό: όπου υπάρχει ζήτηση, υπάρχει και προσφορά.
Τι είναι το human trafficking;
Το human trafficking, λοιπόν, είναι η διεθνική σωματεμπορία, άνθρωποι δηλαδή εμπορεύονται άλλους ανθρώπους με σκοπό να τους εκμεταλλευτούν είτε σε καταναγκαστική εργασία, είτε στην πορνεία, στην επαιτεία, ακόμη και με σκοπό την αφαίρεση και την εμπορία οργάνων. Η εκμετάλλευση, συνεπώς, των θυμάτων είναι σωματική, αλλά και κοινωνική και οικονομική. Τα θύματα δεν αντιμετωπίζονται πια ως άνθρωποι αλλά ως αντικείμενα, με βασικό σκοπό να παρέχουν κέρδος στους «ιδιοκτήτες» τους και ηδονή στους πελάτες.
Ποιος μπορεί να πέσει θύμα των σωματεμπόρων;
Το human trafficking δεν γνωρίζει διακρίσεις στα θύματα. Μπορεί να είναι άνδρες, γυναίκες ακόμη και μικρά παιδιά, υπάρχει, ωστόσο, ένας παράγοντας που οι διεθνείς εκθέσεις τον αναφέρουν όλο και συχνότερα. Πρόκειται για την ευαλωτότητα, που ειδικά εν μέσω πανδημίας έχει γίνει ακόμη πιο έντονη, καθώς οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες βαδίζουν από το κακό στο χειρότερο. Η ευαλωτότητα δεν εμφανίζεται μεν στα νομικά και νομοθετικά κείμενα για το trafficking, οι ειδικοί, ωστόσο, δεν παύουν να αναφέρονται σ’ αυτήν, δίνοντας έναν ορισμό που πιθανόν να μην είναι απολύτως πλήρης, αντικατοπτρίζει όμως την πραγματικότητα. Έτσι, όταν γίνεται λόγος για ευαλωτότητα, αναφερόμαστε σε μια «κατάσταση που προκύπτει από το πώς τα άτομα βιώνουν αρνητικά την πολύπλοκη αλληλεπίδραση κοινωνικών, πολιτιστικών, οικονομικών, πολιτικών και περιβαλλοντικών παραγόντων που δημιουργούν το πλαίσιο στις κοινότητες που διαβιούν».
Η κατάσταση της ευαλωτότητας δημιουργεί συνθήκες τρομακτικές, καθώς πολύ συχνά δημιουργείται ανάμεσα στο θύμα και στον θύτη μια σχέση εξάρτησης, οικονομικής, νοητικής ή ψυχολογικής που πιθανόν το θύμα να μην την αντιλαμβάνεται, αισθάνεται όμως από την άλλη πως δεν μπορεί να ζήσει εάν βρεθεί μακριά από τον διακινητή του. Εξάλλου, είναι πολύ συχνό το «ψάρεμα» των θυμάτων, κυρίως γυναικών, μέσω ενός «loverboy», όπως ονομάζεται, ενός άνδρα, δηλαδή, που εμφανίζεται σε μια ευάλωτη γυναίκα που αναζητά εργασία, ως ένας άνθρωπος ευγενικός και στοργικός που θέλει να την βοηθήσει. Συχνά, μάλιστα, ο επίδοξος «σύντροφος» προτείνει και γάμο συνδυάζοντάς τον με μετανάστευση σε μια πιο εύρωστη οικονομικά χώρα, που δήθεν θα τους εξασφαλίσει μια καλύτερη ζωή. Οι υποσχέσεις καταλήγουν τελικά να μετατραπούν σε μια παγίδα εκμετάλλευσης και θανάτου για όποια τολμήσει να αντιδράσει.
Οι εθελοντές του οργανισμού Α21 που δρα για την καταπολέμηση του trafficking έχουν να αφηγηθούν ιστορίες που ο ανθρώπινος νους δεν τις χωράει. «Κρατούν τις γυναίκες αυτές μέσα στο σπίτι σε πολύ άσχημες συνθήκες, τους στερούν πολύ βασικές ελευθερίες, δεν τους δίνουν φαγητό τις πρώτες μέρες, ούτε καν νερό. Σε πολλές περιπτώσεις τις αναγκάζουν να πάρουν χάπια που κανένας δεν ξέρει τι είναι- προφανώς κατασταλτικά. Βιώνουν αλλεπάλληλους βιασμούς, ακραίες καταστάσεις, που όταν τις ακούς πιστεύεις πως δεν μπορεί ένας άνθρωπος να έχει κάνει κάτι τέτοιο σε συνάνθρωπό του». Οι εγκυμοσύνες που μπορεί να προκύψουν, μάλιστα, δεν μένουν ανεκμετάλλευτες, αφού τα παιδιά που γεννιούνται πωλούνται και δίδονται για παράνομη υιοθεσία.
Μια τέτοια κόλαση παγίδευσης και απομόνωσης ζούνε πολλές γυναίκες και στην Ελλάδα, που βρίσκονται στη θέση της οικιακής βοηθού. Μόλις λίγα χρόνια πριν είχε δημοσιευθεί από την Ελληνίδα ερευνήτρια, Δανάη Αγγέλη, μελέτη που αφορούσε στις μετανάστριες οικιακές βοηθούς που έρχονται στην Ελλάδα μέσω διακινητών. Η Ελλάδα, το σταυροδρόμι τριών ηπείρων, κατατάσσεται πολύ ψηλά στις χώρες υποδοχής, αλλά και διέλευσης προς άλλες χώρες της Ευρώπης. Συνήθως, κάποιο «πρακτορείο εύρεσης εργασίας» είναι ο διαμεσολαβητής για γυναίκες που προέρχονται από την Γκάνα, την Αιθιοπία, την Ουγκάντα, την Κένυα και άλλες χώρες που η φτώχεια θερίζει. Από την κόλαση της πατρίδας τους έρχονται στην υποτιθέμενη γη της επαγγελίας, μόνες, ανασφάλιστες, απομονωμένες, πολλές φορές ζώντας με απειλές και σωματική βία. Οι αναποτελεσματικές πολιτικές της Ελλάδας για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες επιδεινώνουν τη θέση αυτών των γυναικών και φυσικά δεν είναι τυχαίο πως η χώρα μας έχει καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για το ανεπαρκές νομικό πλαίσιο κατά του trafficking και τις σοβαρές ελλείψεις στη διαδικασία ανίχνευσης τέτοιων περιστατικών.
Πώς θα μπορέσουμε να παλέψουμε κατά του human trafficking;
Η νομοθεσία για την καταπολέμηση του trafficking χωρίς αμφιβολία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο και η Ελλάδα θα λέγαμε πως δεν τα πηγαίνει πολύ καλά στον τομέα αυτό, της επαρκούς δηλαδή νομοθεσίας ή της αποτελεσματικής ανίχνευσης τέτοιων περιστατικών που τελικά θα κριθούν από τη δικαιοσύνη. Το σημαντικό είναι, όλοι μας και ξεχωριστά ο καθένας να μαθαίνουμε για το human trafficking.
Πρόκειται, πράγματι, για ένα αδίκημα που πολλές φορές δεν υποπίπτει καν στην αντίληψή μας κι ούτε συνειδητοποιούμε πως η οικιακή βοηθός του διπλανού σπιτιού ή η γυναίκα που φροντίζει τον ηλικιωμένο της οικογένειας του γειτονικού διαμερίσματος είναι θύμα trafficking. Δεν είναι ποτέ εύκολο κι ούτε βέβαια σωστό να κατηγορήσουμε κάποιον ελαφρά τη καρδία πως είναι θύτης trafficking, ωστόσο πάντα υπάρχουν κάποια στοιχεία που μπορούν να μας φέρουν πιο κοντά, όσο γίνεται, στη βεβαιότητα. Ο οργανισμός Α21 έχει φτιάξει μια λίστα με ορισμένα σημάδια που θεωρούνται ύποπτα, όπως ο φόβος και η κατάθλιψη σε ένα άτομο, η έντονα υποτακτική συμπεριφορά προς τον εργοδότη του, σημάδια σωματικής κακοποίησης που μπορεί να φέρει στο σώμα, όπως μώλωπες και ουλές, ενδείξεις πως το άτομο καθοδηγείται από κάποιον και δεν έχει κανέναν έλεγχο τους προγράμματός του ή των χρημάτων του, πρόβλημα εθισμού σε ουσίες, που τις περισσότερες φορές εξαναγκάζεται να λαμβάνει από τον ίδιο τον θύτη.
Η ενημέρωση, η απεύθυνση σε ειδικούς και η αποτελεσματική βοήθεια αποτελούν τρόπους για να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο του trafficking.
Στην ειδική γραμμή 1109 μπορούμε να υποβάλλουμε κάποια καταγγελία, κάποια υποψία μας ή ακόμη και να ενημερωθούμε για το trafficking, με την ελπίδα πως και η συνεργασία των διωκτικών αρχών, σε παγκόσμιο επίπεδο, θα βγάλει τα θύματα από το βαθύ σκοτάδι στο φως.
Διαβάστε ακόμη:
Κείμενο: Ανθή Γιάγκα (Lavart)
