Το θέμα του φετινού Φεστιβάλ: Overview Effect, μια διαπλανητική εμπειρία ολότητας
Το Overview Effect, το φαινόμενο της Πανοραμικής εντύπωσης, μιας εμπειρίας που συγκλονίζει την ανθρώπινη διάνοια στον πυρήνα της, είναι το πρίσμα μέσα από το οποίο βλέπει φέτος τις 14 ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού το 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (31/10 –10/11/2019).
Για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, το Φεστιβάλ προτείνει έναν ανατρεπτικό τρόπο προσέγγισης του σινεμά, βλέποντας, ερμηνεύοντας, σχολιάζοντας τις ταινίες του Διαγωνιστικού τμήματος μέσα από ένα θέμα, ένα βιβλίο, μια ιδέα, παρμένη από μια άλλη τέχνη ή επιστήμη.
Φέτος, το θέμα αυτό είναι το φαινόμενο Overview Effect. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1987 από τον συγγραφέα Φρανκ Γουάιτ για να περιγράψει τα πρωτόγνωρα συναισθήματα που βιώνουν οι αστροναύτες όταν αντικρίζουν τη Γη από το διάστημα και αντιλαμβάνονται τον κόσμο ως μια ενιαία ύπαρξη που περιλαμβάνει τα πάντα.
Προσπαθώντας να αναλύσουν την εμπειρία τους, οι αστροναύτες αναφέρουν ότι κάτι αλλάζει μέσα τους και κάνουν λόγο για μια έκρηξη επίγνωσης, σημειώνοντας ότι τους κατέκλυσε ένα αίσθημα ολότητας και ενότητας. Παράλληλα, σημειώνουν ότι η ομορφιά της Γης τούς έκανε να σκεφτούν τις ανισότητες, τη φτώχεια και τις συγκρούσεις που επικρατούν στην επιφάνειά της.
«To Overview Effect αφορά τον τρόπο που κοιτάζουμε τη Γη, τη ζωή, τους εαυτούς μας από μακριά. Το πώς ανακαλύπτουμε ότι αυτά που μοιάζουν να μας χωρίζουν στη Γη, εξαφανίζονται όταν τα κοιτάς από απόσταση. Το γεγονός ότι οι αστροναύτες δεν μπορούν να δουν σύνορα, ταξικές, κοινωνικές, πολιτισμικές ή θρησκευτικές διαφορές τούς κάνει να συνειδητοποιήσουν την σκληρή πραγματικότητα της ζωής στη Γη. Το Overview Effect δεν προκαλεί μόνο μια γνωστική μετάλλαξη, αλλά αποτελεί και μια έκκληση για δράση» εξηγεί ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Ορέστης Ανδρεαδάκης.
Η αποκαλυπτική ιδέα που εκφράζεται μέσα από το Overview Effect βρίσκεται πίσω από τις 14 ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού, αλλά βγαίνει και έξω από τη μεγάλη οθόνη. Οι ταινίες του τμήματος αποτελούν και φέτος πηγή έμπνευσης για μια πρωτότυπη έκθεση. Το Φεστιβάλ ανέθεσε σε νέους έλληνες εικαστικούς να δουν ο καθένας από μια ταινία του Διαγωνιστικού και να φιλοτεχνήσουν ένα έργο εμπνευσμένο από αυτήν. Τα εγκαίνια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν την 1η Νοεμβρίου και τα έργα θα παρουσιαστούν στο MOMus – Πειραματικό Κέντρο Τεχνών (Αποθήκη Β1, Λιμάνι Θεσσαλονίκης).
Οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση είναι οι:
Αλέξης Βασιλικός
Γιώργος Γεροντίδης
Χρήστος Δεληδήμος
Μαριάννα Ιγνατάκη
Kalos&Klio
Ειρήνη Καραγιαννοπούλου
Πάνος Κομπής
Μανώλης Δ. Λεμός
Βιργινία Μαστρογιαννάκη και Ηλίας Μαμαλιόγκας
Κωνσταντίνος Πάτσιος
Αντιγόνη Τσαγκαροπούλου
Παύλος Τσάκωνας
Δέσποινα Φλέσσα
Ζωή Χατζηγιαννάκη
Η έκθεση πραγματοποιείται σε συνεργασία με τον Μητροπολιτικό Οργανισμό Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (ΜΟΜus). Παράλληλα, η θεματική του Διεθνούς Διαγωνιστικού συνομιλεί με το κεντρικό θέμα της φετινής, 7ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (12/10/2019 – 16/02/2020), με τίτλο «Στάση».
Ανακαλύψτε τις ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού:
Το νου σου στα παιδιά του Νταγκ Γιόχαν Χάουγκερουντ (Νορβηγία, Σουηδία):
Όσλο, σε ένα μεσοαστικό προάστιο. Η κόρη ενός εξέχοντος μέλους του Σοσιαλιστικού Κόμματος προκαλεί άθελά της τον θάνατο συμμαθητή της, γιου διακεκριμένου πολιτικού της Δεξιάς. Οι συντετριμμένοι γονείς, το προσωπικό του σχολείου, αλλά και ολόκληρη η τοπική κοινωνία, καλούνται να διαχειριστούν μια τραυματική κατάσταση, που επιδεινώνεται από έναν ιστό κρυφών σχέσεων και αντικρουόμενων συναισθημάτων που συνδέει όλους τους εμπλεκόμενους. Αντιφατικές εκδοχές του τραγικού συμβάντος βγαίνουν στην επιφάνεια, ενισχύοντας την αμφιβολία και το αίσθημα ματαιότητας. Χαμηλόφωνο δράμα χαρακτήρων που ψηλαφεί την αδυναμία επικοινωνίας και στο οποίο άπαντες είναι δικαιωμένοι και υπόλογοι την ίδια ακριβώς στιγμή.
Cosmic Candy της Ρηνιώς Δραγασάκη (Ελλάδα): Η Άννα, μια μοναχική και ιδιόρρυθμη ταμίας σουπερμάρκετ, αναγκάζεται να πάρει υπό την προστασία της το δεκάχρονο κορίτσι του διπλανού διαμερίσματος, ύστερα από την μυστηριώδη εξαφάνιση του πατέρα του. Την ίδια στιγμή διαπραγματεύεται την πιθανή της απόλυση και ένα ρομαντικό ειδύλλιο για πρώτη φορά στη ζωή της. Και όλα αυτά υπό την επήρεια υπερβολικής ποσότητας Κόσμικ Κάντι, της καραμέλας που σκάει στο στόμα. Συμμετείχε στο τμήμα Crossroads co-production Forum 2013 και Agora Works in Progress 2017 της Αγοράς του ΦΚΘ.
Απόστρατος του Ζαχαρία Μαυροειδή (Ελλάδα): Ο Άρης, ένας τριαντάρης επιχειρηματίας στα όρια της χρεοκοπίας, μετακομίζει στο σπίτι του εκλιπόντος παππού Αριστείδη, απόστρατου αξιωματικού του Ελληνικού Στρατού. Σύντομα ξανασμίγει με έναν παλιό φίλο του Αριστείδη. Προσπαθώντας να φανεί αντάξιος του ονόματός του, ο Άρης σταδιακά ταυτίζεται με τον παππού του. Η ταινία συμμετείχε στο τμήμα Crossroads co-production Forum 2013 και στη δράση Thessaloniki Goes to Cannes Works in Progress 2019 της Αγοράς του ΦΚΘ. Με τους: Μιχάλη Σαράντη, Γιώτα Φέστα, Θανάση Παπαγεωργίου.
Πυρετός της Μάγια Ντα – Ρεν (Βραζιλία, Γαλλία, Γερμανία) : Μετά τον πρόσφατο χαμό της γυναίκας του, ο Ζουστίνο, φύλακας στα αχανή ναυπηγεία της Μανάους, ζει με τη νοσοκόμα μοναχοκόρη του. Όταν του ανακοινώσει πως φεύγει για σπουδές στη Μπραζίλια, ο Ζουστίνο θα προσβληθεί από ένα μυστηριώδη πυρετό, τον οποίο οι γιατροί αδυνατούν να εξηγήσουν ή να γιατρέψουν. Ένα κράμα πραγματικότητας και μυθοπλασίας που κινείται πέρα από τα στενά χωροχρονικά όρια, σε ένα ονειρώδες σύμπαν απόκοσμης ρευστότητας και ανατριχιαστικής απλότητας. Έτη φωτός μακριά από τις φωτογενείς απεικονίσεις των ιθαγενών πολιτισμών, ένα οδοιπορικό σε μία ουδέτερη ζώνη αυτοεξορίας, ανάμεσα στην αρχέγονη δύναμη της φύσης και την αποκτήνωση της αστικής ζούγκλας.
Θα ’ρθει η φωτιά του Ολιβιέ Λάσε (Ισπανία/ Γαλλία/ Λουξεμβούργο): Όταν ο Αμαδόρ βγαίνει από τη φυλακή, έχοντας εκτίσει ποινή για εμπρησμό, κανείς δεν είναι εκεί για να τον προϋπαντήσει. Θα επιστρέψει στο πατρικό του, σε ένα μικρό χωριό στα βουνά της Γαλικίας, όπου η καθημερινή ζωή με την ηλικιωμένη μητέρα του είναι γεμάτη δυσκολίες και στερήσεις. Όπως υπονοείται, η φωτιά θα έρθει, σαν σκοτεινή αυτοεκπληρούμενη προφητεία, για να πυροδοτήσει την αναπόδραστη τραγωδία. Συνθέτοντας ένα υπνωτιστικό ρέκβιεμ για έναν τρόπο ζωής που φθίνει και χάνεται, ο φακός του Λάσε βρίσκει τρόπο να ξετρυπώσει την ομορφιά μέσα στη σκληρότητα.
Λίλιαν του Αντρέας Χόρβατ (Αυστρία): H βίζα της Λίλιαν, μιας Ρωσίδας μετανάστριας που μένει στη Νέα Υόρκη, έχει μόλις εκπνεύσει. Η μόνη επιλογή που έχει είναι να επιστρέψει στην πατρίδα της, στην πρότερη ζωή της, για την οποία δεν γνωρίζουμε το παραμικρό. Η Λίλιαν ξεκινά να περπατά δίχως σκοπό, περιφερόμενη σε ερημωμένες πόλεις και αχανείς αυτοκινητόδρομους. Μοιάζει με εξωγήινο που έχει ναυαγήσει στη Γη, αόρατη σε μια κοινωνία αδιάφορη και απρόσιτη. Μια ληθαργική ταινία δρόμου στην καρδιά της αμερικανικής ενδοχώρας, όπου οι άνθρωποι τρέφουν τη θλίψη τους και τρέφονται από αυτήν.
Οι Μόνος του Αλεχάντρο Λάντες (Κολομβία/ Αργεντινή/ Ολλανδία/ Δανία): Μια ομάδα έφηβων ανταρτών κρατάει όμηρο μια τρομοκρατημένη Αμερικανίδα, λαμβάνοντας εντολές από μια αόρατη «Οργάνωση». Οι νεαροί μαχητές, που επιδίδονται συχνά-πυκνά σε αλλόφρονα ξεσπάσματα, δεν φαίνεται να εμπνέονται από υψηλά ιδανικά ή κάποιον απώτερο σκοπό. Σταδιακά, ο κόσμος τους καταρρέει και το χάος επικρατεί μέσα σε ένα κρεσέντο ωμής βίας. Τα απάτητα βουνά και η παρθένα ζούγκλα αυτού του απροσδιόριστου τόπου συνθέτουν έναν απόκοσμο καμβά, όπου αποτυπώνεται μια αλληγορική ιστορία για τη σουρεαλιστική κόλαση του πολέμου.
Ο Πατρίκ του Τιμ Μίλαντς (Βέλγιο): Ο Πατρίκ, ετών 38, μένει σε ένα κοινόβιο γυμνιστών με τους γονείς του. Χωρίς την παραμικρή φιλοδοξία, είναι πλήρως ικανοποιημένος έχοντας αναλάβει τον ρόλο του «ανθρώπου για όλες τις δουλειές» που περνά απαρατήρητος. O θάνατος του πατέρα του αλλάζει τα δεδομένα, εξοστρακίζοντας τον Πατρίκ από τον ασφαλή παράδεισο της μετριότητας. Καθώς ανακηρύσσεται διευθυντής του κοινοβίου, ο ήρωας αναγκάζεται να επωμιστεί ευθύνες για πρώτη φορά στη ζωή του. Τα πράγματα θα χειροτερέψουν όταν ένα από τα σφυριά του εξαφανιστεί, γεγονός που θα τον βυθίσει σε μια κατάσταση ψυχολογικού σοκ και αποπροσανατολισμού. Μια δροσερή κωμικοτραγωδία, που παίρνει σταδιακά τη μορφή μιας υπαρξιακής αναζήτησης με τελικό έπαθλο την αξιοπρέπεια.
Ριάλτο του Πίτερ Μάκι Μπερνς (Ιρλανδία/ Ηνωμένο Βασίλειο): Ο μεσήλικας οικογενειάρχης Κολμ βιώνει μια βαθιά υπαρξιακή κρίση. Ο πρόσφατος θάνατος του αυταρχικού πατέρα του, με τον οποίο δεν έλυσαν ποτέ τις διαφορές τους, και η απώλεια της δουλειάς του στα ναυπηγεία του Δουβλίνου τον έχουν οδηγήσει ένα βήμα πριν την ψυχική κατάρρευση. Αδυνατώντας να μοιραστεί το βάρος με την αφοσιωμένη σύζυγό του αλλά και να επικοινωνήσει με τα δυο παιδιά του, ο Κολμ βρίσκει καταφύγιο στο πρόσωπο του 19χρονου Τζέι, με τον οποίο θα εξερευνήσει την καταπιεσμένη του σεξουαλικότητα. Ένα χαμηλόφωνο δράμα για την προσπάθεια του σύγχρονου ανθρώπου να ισορροπήσει ανάμεσα στις ανομολόγητες επιθυμίες του και τις αβάσταχτες προσδοκίες των άλλων.
Τραγούδι χωρίς όνομα της Μελίνα Λεόν (Περού, Ισπανία, ΗΠΑ): H αρπαγή της νεογέννητης κόρης της ωθεί την Τζωρτζίνα –μια αυτόχθονη από τις Άνδεις– σε μια απελπισμένη αναζήτηση. Μοναδικός της σύμμαχος ένας εσωστρεφής δημοσιογράφος που ρίχνεται ολόψυχα σε μια φαινομενικά μάταιη μάχη, παλεύοντας να ρίξει φως σε αυτή τη σκοτεινή υπόθεση. Μια αληθινή ιστορία εμπορίας βρεφών, που συντάραξε το Περού τη δεκαετία του ’80. Ένα θολό ημίφως, σαν αντηλιά, ρίχνει τη σκιά του σε έναν επίπονο αγώνα για δικαιοσύνη και αλήθεια. Αξίζει να σημειωθεί ότι, στην πραγματικότητα, ο δημοσιογράφος που ξεσκέπασε το κύκλωμα δεν είναι άλλος από τον πατέρα της σκηνοθέτιδας.
Κατάποση του Κάρλο Μιραμπέλα-Ντέιβις (ΗΠΑ/ Γαλλία): Μια νεαρή έγκυος, που έχει θυσιάσει κάθε προσωπική επιθυμία στον βωμό της οικογενειακής γαλήνης, καταλαμβάνεται αιφνιδίως από την ανεξήγητη ορμή να καταβροχθίζει μη βρώσιμα αντικείμενα. Ωστόσο, η συγκεκριμένη πάθηση –που είναι υπαρκτή και φέρει την ονομασία «αλλοτροφαγία (pica)»– δεν πρόκειται να μας απασχολήσει από ιατρική σκοπιά, παρά λειτουργεί ως εύγλωττη μεταφορά. Ένα προβοκατόρικο και βραδυφλεγές ψυχολογικό θρίλερ, με λεπτοδουλεμένες στρώσεις βιτριολικού χιούμορ, που τρυπώνει κάτω από τη γυαλισμένη επιφάνεια για να φέρει στο προσκήνιο την υπόκωφη καταπίεση που ασκούν οι πατριαρχικές κοινωνικές δομές και οι προκαθορισμένοι ρόλοι.
Η κόρη του κλέφτη της Μπελέν Φούνες (Ισπανία):
Η Σάρα, μια ανύπαντρη μητέρα στα είκοσί της, μένει στα προάστια της Βαρκελώνης, στο διαμέρισμα που της παρέχει η Πρόνοια, κάνει δουλειές του ποδαριού και πασχίζει να τα ξαναβρεί με τον πατέρα του γιου της. Μια μέρα, συναντά τυχαία τον δικό της πατέρα, που της γεννά την επιθυμία να μείνει μακριά του. Ένα «νταρντενικό» πορτραίτο μιας βασανισμένης ύπαρξης, όπου καθετί σημαντικό υπονοείται, παραμένοντας έξω από το κάδρο. Ένα νατουραλιστικό δράμα, όπου η κάμερα «κλειδώνει» στην πρωταγωνίστρια, τρυπώνοντας στα άδυτα μιας ψυχής η οποία αναζητά τη λύτρωση.
Η εποχή της βροχής του Άντονι Τσεν (Σιγκαπούρη, Ταϊβάν):
H καλόκαρδη Λινγκ, μια καθηγήτρια λίγο πριν τα σαράντα, βιώνει καθημερινά την υποτίμηση στη δουλειά της. Στα προσωπικά της, το τοπίο είναι εξίσου μουντό, καθώς ο γάμος της περνά σοβαρούς κλυδωνισμούς. Η Λινγκ υποβάλλεται σε μια επώδυνη θεραπεία γονιμότητας, έπειτα από οκτώ χρόνια άκαρπης προσπάθειας να αποκτήσει παιδί με τον ελάχιστα υποστηρικτικό σύζυγό της. Η έμφυτη καλοσύνη και το ανικανοποίητο μητρικό της ένστικτο βρίσκουν διέξοδο στη φροντίδα του Γουέι Λουνγκ, ενός μοναχικού μαθητή της, ο οποίος παρεξηγεί την τρυφερότητα που εισπράττει. Η εποχή των μουσώνων γίνεται ο ιδανικός καμβάς για ένα λεπτοδουλεμένο και ανεπιτήδευτο πορτρέτο μιας εύθραυστης ψυχής, γεμάτο ενσυναίσθηση, αγάπη και χιούμορ.
Ζίζοτεκ του Βαρδή Μαρινάκη (Ελλάδα): Μετά την εγκατάλειψή του από τη μητέρα του σε ένα πανηγύρι δίπλα στα σύνορα Ελλάδας-Βουλγαρίας, o εννιάχρονος Ιάσονας βρίσκει καταφύγιο σε μια καλύβα στη μέση του δάσους, η οποία ανήκει στον Μηνά, έναν απομονωμένο και ιδιότροπο μεσήλικα. Αν και στην αρχή ο Μηνάς αρνείται να τον περιθάλψει, τελικά μια σειρά γεγονότων τούς οδηγεί να γίνουν οικογένεια. Μια συγκινητική ιστορία αρμονίας, που μιλά για τη λαχτάρα για οικειότητα.
