Όταν Η Λένα Πλάτωνος “Άκουσε” Τον Καρυωτάκη

Μία σπουδαία – έστω και αναδρομική – “συνάντηση”

Συνηθίζουμε να γιορτάζουμε, να συμμεριζόμαστε τη χαρά εκείνων που αγαπάμε. Το ελπίζω δηλαδή, γιατί διαφορετικά δεν έχει ψηλότερα να φτάσει η ανθρώπινη καχυποψία. Μα πώς να γιορτάσεις τα γενέθλια της Λένας Πλάτωνος; Εννοώ, πώς να πρωτοτυπήσεις; Εκείνη πάντως τα κατάφερε και η ιστορία την έχρισε επάξια “μπροστάρισσα” στη μεγαλειώδη “επανάσταση” της ηλεκτρονικής μουσικής τη δεκαετία του ’80. Η Ελλάδα, τουλάχιστον, της το χρωστάει.

Πίσω στο 1981, η ήδη ενεργή καλλιτεχνικά Λένα Πλάτωνος ετοιμάζεται για την παρθενική δισκογραφική της κυκλοφορία και μάλιστα μέσα από το βινύλιο. Το concept, τα πρόσωπα και τα κομμάτια του άλμπουμ έχουν επιλεγεί, το στούντιο PDR είναι σχεδόν έτοιμο να την υποδεχτεί. Όμως, την τελευταία στιγμή τα σχέδια ανατρέπονται. Ο τότε διευθυντής της Lyra, Αλέκος Πατσιφάς, συμβουλεύει τη “φωνή” του δίσκου, Σαβίνα Γιαννάτου, πως η είσοδός της στο βινύλιο δεν θα ‘πρεπε να συνδυαστεί με κάτι τόσο “βαρύ” και της προτείνει έναν πιο σύγχρονο ήχο. Κάπως έτσι γεννήθηκε το άλμπουμ “Σαμποτάζ”, σε στίχους της Μαριανίνας Κριέζη.

Ωστόσο, η Πλάτωνος είχε ήδη το μυαλό της αλλού, σε εκείνες τις μουσικές που είχε “ακούσει” μέσα από τα ποιήματα του Κώστα Καρυωτάκη και οι οποίες έπρεπε πάση θυσία να ηχογραφηθούν, να “απελευθερωθούν” και να απελευθερώσουν όσα κουβαλούσαν χαραγμένα ανάμεσα στις νότες τους. Έξι μόλις μήνες μετά, τον Απρίλιο του 1982, ήρθε το πλήρωμα του χρόνου και ο δίσκος “Καρυωτάκης – 13 τραγούδια” έγινε πραγματικότητα.

Τα γράμματά σου πάνε, Αγάπη μόνη, 
βάρκες λευκές, τη σκέψη μου εκεί κάτου
Τα γράμματά σου τάφοι·
δεν τελειώνει απάνω τους η λέξη του Θανάτου.

Η “σκουρόχρωμη” λιτότητα στη σύνθεση και την ενορχήστρωση της Πλάτωνος ταυτίζεται αρμονικά και αντικατοπτρίζει τη μελαγχολία που διέπει το σύνολο του ποιητικού έργου του Κώστα Καρυωτάκη. Οκτώ όργανα και μια φωνή, η “αιθέρια” της Σαβίνας Γιαννάτου, ήταν αρκετά για να αποτυπώσουν πλήρως το ύφος και το πνεύμα του σπουδαίου ποιητή. Άλλωστε, οι δυο γυναίκες είχαν ήδη βρει τη μουσική χημεία ανάμεσά τους, συνεργαζόμενες τα προηγούμενα χρόνια στο “Εδώ Λιλιπούπολη” του Μάνου Χατζηδάκι.

13 ποιήματα, τα περισσότερα γραμμένα σε νεανική ηλικία από τον Κώστα Καρυωτάκη, από τα οποία ξεχωρίζουν οι μελοποιήσεις στα “Βράδυ“, “Τα Γράμματά Σου” και “Η Πεδιάς Και Το Νεκροταφείον“. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η μουσική επένδυση στο κρεσέντο του κομματιού “Σαν Δέσμη Από Τριαντάφυλλα“, όπου θα λέγαμε πως επιχειρούνται οι πρώτες μίξεις του ηλεκτρονικού στοιχείου στις συνθέσεις της Πλάτωνος. Ο Κώστας Καρυωτάκης είχε συμπεριλάβει τα ποιήματα “Βράδυ” και “Η Πεδιάς Και Το Νεκροταφείον” στη συλλογή του με τίτλο “Ελεγεία & Σάτιρες“, που κυκλοφόρησε το 1927, έναν χρόνο πριν τον πρόωρο θάνατό του.

Έχω κάτι σπασμένα φτερά.
Δεν ξέρω καν γιατί μας ήρθε
το καλοκαίρι αυτό.
Για ποιαν ανέλπιστη χαρά,
για ποιες αγάπες,
για ποιο ταξίδι ονειρευτό. 

Οι ερμηνείες της Γιαννάτου ιδιαίτερα απαιτητικές και εύστοχες, ερμηνείες που ανέδειξαν από την πρώτη στιγμή τις εξαιρετικές της ικανότητες και σχεδόν προδιέγραφαν τη σπουδαία μετέπειτα πορεία που θα ακολουθούσε. Η Λένα Πλάτωνος καθοδήγησε μεθοδικά τη νεαρή τραγουδίστρια, σε συνεργασία με τον Γιώργο Μητρόπουλο, παραγωγό του δίσκου και τον ηχολήπτη του στούντιο PDR, Νώντα Αντωνόπουλο. Στο ξεκίνημα των δικών της μουσικών αναζητήσεων, ένωσε το “φως” της δημιουργίας της με το ποιητικό “σκοτάδι” και το αποτέλεσμα έθεσε από νωρίς τις βάσεις μιας λαμπρής συνέχειας. Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1951.

Τα 13 ποιήματα του δίσκου:

1. Βράδυ
2. Χαμόγελο
3. Άνοιξη
4. Νύχτα
5. Σε παλιό συμφοιτητή
6. Παιδικό
7. Το φεγγαράκι απόψε
8. Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα
9. Τα γράμματά σου
10. Κριτική
11. Η πεδιάς και το νεκροταφείον
12. Πεθαίνοντας
13. Μόνο

Κείμενο: Γιάννης Καρακασίδης (Lavart)