Όταν η Björk έσπασε κάθε κανόνα στο χώρο της μουσικής!

Σήμερα κλείνει 52 χρόνια δημιουργίας, τρέλας και επανάστασης στον καλλιτεχνικό χώρο!

Θα μπορούσε εύκολα να πει κανείς ότι αυτή η καλλιτέχνις ενστερνίστηκε τον εκκεντρικό τρόπο συμπερισφοράς, στάσης και ντυσίματος, απλά για να τραβήξει τα βλέμματα και να γίνει με κάποιον τρόπο γνωστή στο ευρύ κοινό. Εάν, όμως, ανατρέξει στη ζωή της θα διαπιστώσει ότι αυτή η εκκεντρικότητά της είναι αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού της, μέρος της ταυτότητάς της, άρα και ίδιον της μουσικής της. Εν τέλει, εάν αφαιρεθεί η εκκεντρικότητα από αυτήν την προσωπικότητα, δεν υπάρχει και Björk, της οποίας το όνομα μπορεί να χαρακτηριστεί επίσης εκκεντρικό, αφού στα ισλανδικά σημαίνει ένα είδος δέντρου (προφέρεται Πιερκ)! Μα προφανώς, αυτή η η εκκεντρικότητα δεν ήταν αυτοσκοπός αλλά είχε και έχει να κάνει με μία ολόκληρη  φιλοσοφία ζωής που περιλαμβάνει την αποκαθήλωση κάθε σοβαροφάνειας, κάθε “πρέπει” που πλαισιώνει την καθημερινότητά μας και κάθε μόδας που έρχεται και παρέρχεται. Και είναι αυτή η έλλειψη αυτοσκοπού που την κάνει, μεταξύ άλλων, και διαχρονική εδώ και τρεις δεκαετίες.

Όταν όλα ξεκίνησαν από μία κασέτα

Γεννημένη στο Reykjavík της Ισλανδίας, ήδη από πολύ μικρή ηλικία εκδήλωσε ενδιαφέρον για τη μουσική ενώ στα 11 της είχε ξεκινήσει ήδη τα πρώτα επαγγελματικά της βήματα στο χώρο: ένας δάσκαλός της, ο οποίος παρατήρησε το ταλέντο της, έστειλε στο RUV, το μοναδικό τότε ραδιοφωνικό σταθμό της Ισλανδίας, μία ηχογραφημένη κασέτα της Björk, στην οποία τραγουδούσε το I Love To Love της Tina Charles. Η ηχογράφηση αυτή μεταδόθηκε στον αέρα και στο άκουσμά της, ο αντιπρόσωπος της δισκογραφικής εταιρίας, Fálkinn επικοινώνησε αμέσως με την Βjörk. Έκτοτε εκείνη σχημάτισε διάφορες punk μπάντες, όπως οι Spit And Snot, Exodus και Cork The Bitch’s Ass μέχρι που κατέληξε στους The Sugarcubes, των οποίων το πρώτο single Birthday κυκλοφόρησε το 1987 όταν η ίδια ήταν μόλις 21 ετών.

Η solo καριέρα της

Μετά από 5 χρόνια ζωής των The Sugarcubes και αρκετές εντάσεις μεταξύ της Björk και του Einar Örn Benediktsson, η μπάντα διαλύθηκε. Τότε, η Björk μετακόμισε στο Λονδίνο, όπου και ξεκίνησε solo καριέρα, προσεγγίζοντας αρχικά τον Nellee Hooper, παραγωγό των Massive Attack. Η πρώτη της επιτυχία Human Behaviour συμπεριλήφθηκε στο πρώτο solo album της, Debut (1993), το οποίο αποτελούσε έναν συνδυασμό dance και της alt-pop κουλτούρας ενώ εμπεριείχε και τραγούδια γραμμένα από την Björk την περίοδο της εφηβείας της. Τελικά, όλο το album δέχτηκε διθυραμβικές κριτικές, ψηφίστηκε ως Album της Χρονιάς από την NME και έγινε πλατινένιο στις ΗΠΑ. Εκείνη την περίοδο συνεργάστηκε και με άλλους καλλιτέχνες, όπως με τον David Arnold για το soundtrack της ταινίας The Young Americans (1993), Play Dead ενώ ένα χρόνο αργότερα έγραψε το Bedtime Story για το album της Madonna Bedtime Stories (1994).

Το 1994 η Björk εμφανίστηκε στη σκηνή των Brit Awards με την PJ Harvey και μαζί παρουσίασαν ένα συγκλονιστικό cover του I Can’t Get No Satisfaction. Το 1995 κυκλοφορεί το album Post που έγινε πλατινένιο στις ΗΠΑ και κατατάχθηκε στο #373 στη λίστα με τα 500 Καλύτερα Albums όλων των εποχών, σύμφωνα με το περιοδικό Rolling Stone (2003). Θεωρείται ότι η Björk ονόμασε το δίσκο Post επειδή τα τραγούδια που το αποτελούσαν ήταν σαν γράμματα που η ίδια έστελνε από το Λονδίνο πίσω στην Ισλανδία.

https://vimeo.com/179793842

Οι ατυχείς στιγμές της

Από μία εκκεντρική προσωπικότητα, όπως αυτή της Björk, δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι αυθόρμητες, ατυχείς -θα λέγαμε- στιγμές. Το 1996 μετά από μία πολύωρη πτήση στην Ταϊλάνδη, η φανερά εξουθενωμένη Björk και ο δεκάχρονος τότε γιος της ήρθαν αντιμέτωποι με πλειάδα δημοσιογράφων και παπαράτσι στο αεροδρόμιο Don Muang. Όταν μία ρεπόρτερ την χαιρέτησε λέγοντας: «Καλώς ορίσατε στην Μπανγκόκ», η Björk της επιτέθηκε χτυπώντας την με μανία. Αργότερα, τηλεφώνησε στη δημοσιογράφο ζητώντας της συγγνώμη για το συμβάν και έτσι δεν έγινε καμία μήνυση. Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι η μοναδική φορά που η Björk έχει αντιδράσει με αυτόν τον τρόπο. Κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας περιοδείας της για την προώθηση του album Volta επιτέθηκε σε έναν φωτογράφο στο αεροδρόμιο του Aukland το 2008, ενώ στην Κίνα προκάλεσε φωνάζοντας “Tibet! Tibet!” κατά τη διάρκεια του κομματιού Declare Independence.

Ο μανιακός stalker με τη βόμβα

Την ίδια χρονιά (1996), συνέβη και το εξής ακραίο: ένας θαυμαστής της από τη Florida, ονόματι Ricardo López, κινηματογράφησε τον εαυτό του να φτιάχνει μια βόμβα που προοριζόταν για αυτήν. Η σχεδόν είκοσι ωρών κασέτα περιέγραφε τη μανία του López για την Björk, την κατασκευή του εκρηκτικού μηχανισμού, τις σκέψεις του για τον έρωτα και γενικές ασυναρτησίες. Στη συνέχεια, στο βίντεο ο López φαίνεται να ταχυδρομεί το πακέτο με το μηχανισμό και μετά να αυτοκτονεί. Η κασέτα βρέθηκε από την αστυνομία και το πακέτο δεν κατάφερε ποτέ να φτάσει στην Björk, η οποία, ωστόσο, επηρεάστηκε αρκετά πολύ από το συγκεκριμένο συμβάν (μάλιστα, έστειλε και λουλούδια στην οικογένεια του López!) και άρχιζε να γράφει πιο προσωπικά τραγούδια. Τελικά, το 1997 κυκλοφόρησε το ονειρεμένο ηλεκτρονικό album Homogenic σε συνεργασία με τους παραγωγούς Mark Bell και Howie B. Το Homogenic θεωρείται η πιο πειραματική και εξωστρεφής δουλειά της Björk ως σήμερα. Περιελάμβανε ηλεκτρονικά beats που «απεικόνιζαν» τα ισλανδικά τοπία, κυρίως στο τραγούδι Joga, το οποίο συνδύαζε αισθησιακά έγχορδα όργανα με ηλεκτρονικά ξεσπάσματα. Ο Thom Yorke δήλωσε αργότερα πως το album ήταν μεγάλη έμπνευση για αυτόν. Το κομμάτι Unravel είναι το αγαπημένο του τραγούδι.

Οι μεγάλες δισκογραφικές επιτυχίες

Σε αντίθεση με την εξωστρεφή αυτή δουλειά της, το 2001 η Björk κυκλοφόρησε το album Vespertine, αποτέλεσμα εσωστρεφούς αυτήν τη φορά δουλειάς που περιελάμβανε ορχήστρα δωματίου, χορωδίες και πολύ ήπια φωνητικά σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. Το 2001 μόνο, πούλησε 2 εκατομμύρια αντίτυπα και θεωρείται το album με τις πιο γρήγορες πωλήσεις στην ιστορία της καριέρας της! Ωστόσο, το βίντεο για το single Pagan Poetry που περιελαμβανόταν και στο εν λόγω album λογοκρίθηκε καθώς απεικόνιζε την Björk με piercings και περιείχε γυμνές εικόνες.

Η Björk στον κινηματογράφο

Πέρα, όμως, από το χώρο της μουσικής, η πολυσχιδής αυτή καλλιτέχνις έχει δοκιμαστεί και στον κινηματογράφο παίζοντας το 2000 το ρόλο της Selma στην ταινία Dancer in the Dark του Δανού σκηνοθέτη Lars von Trier και απέδειξε ότι μπορεί να τα καταφέρει εξίσου καλά και στο χώρο της έβδομης τέχνης, αφού απέσπασε ένα Palm D’Or την ίδια χρονιά. Σημειωτέον ότι ηχογράφησε και το soundtrack της ταινίας, Selmasongs. Στην τελετή των Oscars, το 2001, το εκκεντρικό και ιδιαίτερο στυλ της δεν θα μπορούσε να λείπει αφού εμφανίστηκε με ένα φόρεμα σχήματος κύκνου, το οποίο αργότερα χρησιμοποιήθηκε για το εξώφυλλο του album της, Vespertine. Η εμφάνιση αυτή προκάλεσε πολλά σχόλια και θεωρείται η πιο πολυσυζητημένη σε βραδιά απονομής βραβείου.

Με αφορμή ένα επίκαιρο ζήτημα που απασχολεί αρκετά την παγκόσμια -αλλά και εγχώρια- showbiz, αυτό της σεξουαλικής παρενόχλησης από γνωστά ονόματα που αποκάλυψε πρώτος ο ηθοποιός Anthony Rapp εις βάρος του Kevin Spacey, η Björk ανήρτησε πρόσφατα στον προσωπικό της λογαριασμό στο Facebook ένα post, με το οποίο δήλωσε ότι είχε δεχθεί στο παρελθόν σεξουαλική παρενόχληση από γνωστό Δανό σκηνοθέτη. Συγκεκριμένα, δήλωσε ότι της είχε συμβεί στην πρώτη της απόπειρα στον χώρο του κινηματογράφου όπου και ένιωσε αρκετά ταπεινωμένη με αποτέλεσμα να μη θέλει να συμμετέχει ξανά σε άλλη ταινία. Η ίδια φτάνει στο συμπέρασμα ότι η σεξουαλική παρενόχληση είναι ένα πράγμα που συμβαίνει αρκετά συχνά από τους σκηνοθέτες και παραγωγούς στις ηθοποιούς τους και εκφράζει την συμπαράστασή της σε όλες τις γυναίκες. Αν και δεν ανέφερε το όνομα του σκηνοθέτη, από τα συμφραζόμενα γίνεται αντιληπτό ότι πρόκειται για τον Lars von Trier. Βέβαια, πολλά ερωτήματα εγείρονται για την πολύχρονη αποσιώπηση αυτών των κατηγοριών και για τη βασιμότητά τους.

The Björk island

Το 2000, παράλληλα με τη συμμετοχή της στην ταινία, η Björk έλαβε ως πρόταση από την ισλανδική κυβέρνηση για την προσφορά της στην ανάδειξη και διαφήμιση της Ισλανδίας στο εξωτερικό, ένα ολόκληρο νησί (ναι, καλά διαβάσατε!), το οποίο ονομάζεται Elliðaey, γνωστό και ως «Björk island». Το νησί αυτό ήταν ακατοίκητο και η Björk θα ζούσε εκεί μόνη της. Ωστόσο, αυτό δεν συνέβη ποτέ επειδή η ίδια αρνήθηκε σκεφτόμενη την έλλειψη ιδιωτικότητας που θα επέφερε η περιέργεια των ΜΜΕ αλλά και επειδή ο πρωθυπουργός απέσυρε τελικά την προσφορά του μετά από λαϊκή διαμαρτυρία.

H Björk στην Ελλάδα

Μπορεί η Björk να έχει πραγματοποιήσει στην Ελλάδα μία μόνο συναυλία το 2008, ωστόσο το 2004 εμφανίστηκε στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας ερμηνεύοντας το τραγούδι Oceania. Καθώς τραγουδούσε το φόρεμα της ξετυλιγόταν σε έκταση 900 τ.μ. καλύπτοντας όλους τους αθλητές. Το Oceania γράφτηκε ειδικά για το γεγονός και συμπεριλήφθηκε στο album Medúlla (2004). Περιείχε κυρίως φωνητικά και η πλειοψηφία των ήχων ήταν ηλεκτρονικά επεξεργασμένες φωνές. Το Medúlla είχε μία ακατέργαστη, λαρυγγική και πρωτόγονη αίσθηση.

Η νέα δισκογραφική δουλειά

Σύντομα με τα σημερινά της γενέθλια, θα κυλοφορήσει και η τελευταία της δουλειά, Utopia και συγκεκριμένα, στις 24 Νοεμβρίου. Πριν μία εβδομάδα, έδωσε στη δημοσιότητα ένα από τα κομμάτια του album, το Blissing Me. Κι ενώ αδημονούσαμε για την τελική γεύση που θα μας αφήσει ολόκληρος ο δίσκος, έρχεται η Björk να δηλώσει ότι δεν πρέπει να περιμένουμε κάποια σούπερ ιδανική κατάσταση πίσω από το κάλεσμά της για την Utopia, «απλά μια υπόθεση πάνω στο όσα φανταζόμαστε σε σχέση με το ποια είναι η πραγματικότητα και πώς αυτά τα δύο μπορούν να βοηθήσουν το ένα το άλλο».
Για να ακούσετε το Blissing Me, πατήστε εδώ

Παρ’ όλα αυτά, δεν απογοητευόμαστε από την Björk γιατί δεν μας έχει συνηθίσει σε κάτι τέτοιο. Άλλωστε, η κάθε της δουλειά είναι πολύ διαφορετική με την προηγούμενη ή την επόμενη και αυτό, γιατί η ίδια δεν μπαίνει σε καλούπια ή δεν κατατάσσει τον εαυτό της ή τη μουσική της σε ένα είδος. Μας έχει αποδείξει ότι μπορεί να καλύψει πολλά είδη μουσικής, από pop, trip hop, εναλλακτική rock, jazz μέχρι ατμοσφαιρική μουσική, ηλεκτρονική, folk και κλασική μουσική. Πρόκειται για μια ιδιαίτερη, ξεχωριστή προσωπικότητα που αν την «αναγκάσεις» να συμμορφωθεί σε ένα μόνο είδος, στο τέλος δεν θα εμπερικλείει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που κάνουν την Björk αυτό που ξέρουμε και (δεν) αγαπάμε. Σε όλο το κείμενο, προσπάθησα να μην χρησιμοποιήσω τη λέξη μουσική προσωπικότητα, γιατί η Björk δεν είναι μόνο μουσική προσωπικότητα και ίσως αποτελεί ξεχωριστή κατηγορία από μόνη της. Με καθετί που καταπιάνεται, η Björk μας προσφέρει γενναιόδωρα, αφιλοκερδώς την προσωπικότητά της, αυτό που πραγματικά είναι: ένα ακούραστο για δημιουργία, τρελό, ατίθασο, ιδιόρρυθμο πλάσμα που φαντάζει κάτι μεταξύ ανθρώπου και αερικού και που θα τραγουδάει πάντα στα αυτιά μας με αυτήν τη χαρακτηριστική φωνή της τα σοφά λόγια -αποδομώντας αφοπλιστικά την ανθρώπινη συμπεριφορά-:
If you ever get close to a human and human behavior, be ready, be ready to get confused..

Κείμενο: Δήμητρα Παπαγεωργίου (Lavart)

Πηγές Φωτογραφιών: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7