Ο Όσβαλντ Σπένγκλερ γεννήθηκε στις 29 Μαΐου του 1880 στο Μπλάκενμπουργκ, μια πόλη στις υπώρειες της οροσειράς Χαρτζ της Γερμανίας και ήταν το πρώτο από τα, συνολικά, τέσσερα παιδιά της οικογένειάς του
Το 1890, όταν ήταν 10 χρονών, η οικογένειά του μετακόμισε στην πόλη της Χάλλε. Εκεί φοίτησε στο σχολείο της περιοχής, λαμβάνοντας πολυεπίπεδη παιδεία, που περιλάμβανε τόσο αρχαία ελληνικά και λατινικά όσο μαθηματικά και φυσική. Τότε, επίσης, ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με τα «αιρετικά» κείμενα του Νίτσε, ο οποίος έμελλε να επηρεάσει καίρια την σκέψη του και, έτσι, δεν είναι υπερβολή να χαρακτηριστεί «δάσκαλός» του.
Αργότερα το 1901, σπούδασε μαθηματικά και φυσικές επιστήμες στην Χάλλε, στο Μόναχο και στο Βερολίνο, πράγμα, όμως, που δεν τον απέτρεψε από το να ασχοληθεί και να παρακολουθήσει διαλέξεις πάνω σε ζητήματα φιλοσοφίας, ψυχολογίας και οικονομικών. Το 1903, προσκόμισε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα τον προσωκρατικό φιλόσοφο Ηράκλειτο, και το 1904 έλαβε τον διδακτορικό του τίτλο. Στο Μόναχο, βέβαια, ήταν γραφτό να επιστρέψει και να παραμείνει μέχρι τον θάνατό του στις 8 Μαΐου του 1936, περιθωριοποιημένος από το ναζιστικό καθεστώς.
Μέσα σε μια κατάσταση λιτότητας και οικονομικής στενότητας, ο Σπένγκλερ εργάστηκε περιστασιακά ως αρθρογράφος σε περιοδικά και εφημερίδες, μελετώντας στον ελεύθερό του χρόνο ένα μεγάλο εύρος βιβλίων, διαφόρων θεματικών. Αυτήν την εποχή ξεκίνησε, επίσης, να πραγματοποιεί τα πρώτα συγγραφικά σχεδιάσματα του βιβλίου που μετέπειτα θα τον έκανε γνωστό, δηλαδή της Παρακμής της Δύσης, το οποίο, όμως, άργησε να εκδοθεί λόγω του ξεσπάσματος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Έτσι, αργότερα, από το 1918 μέχρι το 1922, κυκλοφόρησε σε δύο τόμους την ογκωδέστατη αυτή πραγματεία του, μέσα στην οποία προφητεύει την «παρακμή» του Δυτικού Πολιτισμού, με έναν διαχεόμενο μελαγχολικό τόνο, ο οποίος συνδέεται με την εσωτερική ψυχολογική ένταση του συγγραφέα. Κατά αυτήν την περίοδο της ζωής του, πέρα από τα όποια οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπιζε, είχε αρχίσει να εμφανίζει, επίσης, έντονες επιπλοκές στην υγεία του.
Το έργο του αυτό προκάλεσε τριγμό στην τότε γερμανική κοινωνία -και όχι μόνο- πουλώντας χιλιάδες αντίτυπα και μετατράπηκε, απρόσμενα, σε best seller της μεταπολεμικής περιόδου, κάνοντας μεγάλη αίσθηση. Αυτό που τον έκανε γνωστό, όμως, δεν ήταν τόσο η θεώρησή του σχετικά με την ιστορία και δη η ακράδαντη πίστη του στην «παρακμή» και την «πτώση» της Δύσης, όσο η γενικότερη απαισιόδοξη αντίληψή του πως κάθε ανθρώπινο πολιτισμικό επιστέγασμα, ως τεχνητό φαινόμενο, είναι προορισμένο να ηττηθεί, πάνω στον «αγώνα» που διεξάγει με τη φύση.
Ακόμη και η σύγχρονη τεχνολογία, κατά αυτόν, δεν είναι προορισμένη να μεσουρανεί για πάντα μέσα στην ιστορία, αλλά αντιθέτως θα ακολουθήσει πιστά την πτωτική πορεία του Δυτικού πολιτισμού, ο οποίος την γέννησε και την εξέλιξε. Επιπρόσθετα, μέσα από την «άνοδο» της μηχανής και το πέρασμα στην τεχνολογική φάση της Δύσης, αρχίζει μια περίοδος κατά την οποία τα αστικά κέντρα μεταλλάσσονται, σταδιακά, σε τεράστιες «Κοσμοπόλεις», όπου οι πολίτες εμφανίζουν τάσεις «μαζοποίησης» και, έτσι, ενέχει πάντα ο κίνδυνος να ελεγχθούν ευκολότερα, σε κοινωνικό επίπεδο, από κυριαρχούσες πολιτικά μειοψηφίες.
Στο sequel της Παρακμής της Δύσης, με το χαρακτηριστικό όνομα ο Άνθρωπος και η Τεχνική, που κυκλοφόρησε μια δεκαετία αργότερα, επικεντρώνεται περισσότερο στις προβληματικές αυτές. Με πιο ώριμο και επιστημονικό τόνο, πλέον, αναλύει το πώς ο άνθρωπος από τα αρχικά στάδια της τεχνικής, η οποία περιλάμβανε ακόμη και τα «πρωτόγονα εργαλεία», μετέβη σε πιο ανεπτυγμένες μορφές τεχνογνωσίας και στην παραγωγή της μηχανής, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η νέα αυτή μορφή ανάπτυξης θα οδηγήσει σε πρωτοφανείς συνθήκες με παγκόσμια ισχύ, τις οποίες ο σύγχρονος «δυτικός άνθρωπος», θέλοντας ή μη, καλείται να αντιμετωπίσει.
Κλείνοντας, πρέπει να ειπωθεί ότι ανεξαρτήτως του αν συμφωνεί ή όχι κάποιος με τις πεσιμιστικές και περίεργες θέσεις του Σπένγκλερ, πρέπει να έχει στο μυαλό του ότι τα όποια αναδυόμενα ερωτήματα, σχετικά με τον κόσμο και την πορεία του, ανακύπτουν σε περιόδους απτής πολιτικοκοινωνικής κρίσης. Λόγω αυτού δεν μπορούν να ερμηνευτούν, αποκλειστικά και μόνο, ως ιδιόρρυθμα νοητικά κατασκευάσματα και ηθελημένες ιδεοληψίες ενός μεμονωμένου ατόμου.
Διαβάστε επίσης:
Το πάντα διαχρονικό «Πάθος για την Αλήθεια» του Φρίντριχ Νίτσε
Κείμενο: Γιώργος Δρίτσας (Lavart)
