Η ανακάλυψη της υποκειμενικής πραγματικότητας μέσα από το πρίσμα του φωτός και του χώρου
Ιδιαίτερα γνωστός για τα μεγάλης κλίμακας έργα του και γλυπτά, στα οποία και υιοθετούνται στοιχειώδη υλικά όπως το φως, το νερό και η θερμοκρασία του αέρα για τη βέλτιστη εμπειρία του θεατή, ο Olafur Eliasson είναι ένας καλλιτέχνης, με καταγωγή από Δανία και Ισλανδία. Το 1995, ίδρυσε το Studio Olafur Eliasson στο Βερολίνο, ένα εργαστήριο χωρικής έρευνας, το οποίο σήμερα αποτελείται από μια μεγάλη ομάδα τεχνιτών, αρχιτεκτόνων, αρχειογράφων, ερευνητών, διαχειριστών, μάγειρων, προγραμματιστών, ιστορικών τέχνης και εξειδικευμένων τεχνικών. Έχει εκπροσωπήσει τη Δανία στην 50η Μπιενάλε της Βενετίας το 2003, ενώ εκθέσεις του έχουν φιλοξενηθεί από τα μεγαλύτερα εικαστικά ιδρύματα του κόσμου.
Ιδιαίτερη είναι η σύνδεση του Olafur Eliasson με το φως και με το πώς αυτό, σε συνδυασμό με τη φυσική υπόσταση του ανθρώπου, δημιουργεί αισθήματα αναζήτησης και απορίας. Η δημιουργία συναισθημάτων αποτελεί μια άρρηκτη σύνδεση με τον θεατή. Οι εκθέσεις του αποτελούν απάντηση στο πώς μπορούν οι άνθρωποι να νιώθουν μέρος αυτού που συμβαίνει γύρω τους. Άρρηκτα συνδεδεμένα με την έννοια του χώρου και της πραγματικότητας, τα έργα του Eliasson σε φέρνουν ένα βήμα πιο κοντά σε αυτή, στην υποκειμενική πραγματικότητα, που μπορεί να μεταλλάσσεται και να ορίζεται διαφορετικά από τον καθένα. Για τον Olafur Εliasson, η τέχνη αποτελεί ένα κρίσιμο μέσο για τη μετατροπή της σκέψης σε πράξεις στον κόσμο και την κοινωνία.
Ο συνδυασμός του χώρου και του φωτός είναι ιδιαίτερα αναγνωρίσιμος σε πολλές από τις εγκαταστάσεις του, παρ’ όλα αυτά ο ίδιος δεν περιορίζεται μόνο στα όρια του μουσείου και της γκαλερί. Τα ενδιαφέροντά του, που εκτείνονται από την αντίληψη, την κίνηση και την ενσωματωμένη εμπειρία, αγγίζουν και την ευρύτερη δημόσια σφαίρα, μέσω αρχιτεκτονικών έργων, παρεμβάσεων στον πολιτικό χώρο, εκπαίδευσης τεχνών, χάραξης πολιτικής και ζητημάτων αειφορίας και κλιματικής αλλαγής. Στις εγκαταστάσεις του, υπάρχει κάτι για τον καθένα. Ακόμη και αν δεν είναι απολύτως κατανοητά, ή ένας θεατής δεν νιώθει άνετα μέσα σε αυτές, είναι εύκολο κανείς να παρατηρήσει τα συναισθήματα αποδοχής και ένταξης που λαμβάνουν οι θεατές από αυτά τα περιβάλλοντα.
The Weather project, 2003
You are currently viewing a placeholder content from YouTube. To access the actual content, click the button below. Please note that doing so will share data with third-party providers.
Πλάνα από τη σκηνή του “The Weather project,” στο Turbine Hall στη Tate Modern του Λονδίνου, το 2003. Στη συγκεκριμένη εγκατάσταση χρησιμοποιήθηκε μια ημικυκλική οθόνη, μια οροφή καθρεφτών και τεχνητή ομίχλη για να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση ενός ήλιου. Η εμπειρία είτε είναι θετική για κάποιον, είτε αρνητική, μοιράζεται με τον υπόλοιπο κόσμο. Οι επισκέπτες γίνονται μέτοχοι της εμπειρίας, στον ίδιο χώρο, χωρίς απαραίτητα όμως αυτή να είναι η ίδια. Κάνει κάποιον να απορεί και να αναρωτιέται, να αρχίσει να βλέπει και να νιώθει διαφορετικά τον εαυτό του και τους γύρω του. Κατά την προετοιμασία της έκθεσης, ο Eliasson συνέταξε ένα ερωτηματολόγιο για τους υπαλλήλους της Tate Modern που περιελάμβανε ερωτήσεις σχετικά με το πώς ο καιρός επηρεάζει τη ζωή τους και οι απαντήσεις δημοσιεύθηκαν στον κατάλογο που συνοδεύει την έκθεση.
Room for one colour, 1997
Όπως και στο “The Weather project” έτσι και στο “Room for one colour” (1997), τα μάτια είναι μαθημένα να ψάχνουν το χρώμα ακόμη και αν γνωρίζουν πως δεν γίνεται να το βρουν. Οι λαμπτήρες μονοσυχνότητας, που είναι τοποθετημένοι στην οροφή ενός λευκού δωματίου, εκπέμπουν κίτρινο φως που μειώνει το φάσμα των θεατών σε κίτρινο και μαύρο. Όλοι όσοι μπαίνουν μέσα αποστραγγίζονται από τα χρώματα, παρ’ όλα αυτά οι ασπρόμαυροι πλέον επισκέπτες λούζονται από τον ζωηρό αυτόν φωτισμό. Αυτό το χρωματικό τέχνασμα δημιουργεί μια ακούσια νευρολογική απόκριση. Κάποιος νιώθει σαν να έχει υπέρ-όραση, με τις λεπτομέρειες να εκφράζονται πιο ισχυρά. Σε έναν τέτοιον χώρο, τα πάντα είναι δυνατά γιατί τίποτα δεν είναι πραγματικό. Σε έναν τέτοιο μονοχρωματικό χώρο, φαίνονται όλοι ίδιοι και συνάμα διαφορετικοί. Με την έξοδο από αυτόν, υπάρχει μια αντίδραση στο κίτρινο περιβάλλον και οι επισκέπτες αντιλαμβάνονται στιγμιαία ένα μπλε χρώμα.
Your uncertain shadow (colour), 2010
Στο “Your uncertain shadow (colour)” (2010), ο χώρος φαντάζει άδειος, όμως οι επισκέπτες είναι αυτοί που παράγουν την εμπειρία. Πέντε έγχρωμοι προβολείς, που κατευθύνονται σε ένα λευκό τοίχο, είναι τοποθετημένοι σε μια γραμμή στο πάτωμα. Αυτά τα χρώματα συνδυάζονται για να φωτίζουν τον τοίχο με έντονο λευκό φως. Όταν ο επισκέπτης μπαίνει στον χώρο, η προβαλλόμενη σκιά του, αποκλείοντας κάθε έγχρωμο φως από μια ελαφρώς διαφορετική γωνία, εμφανίζεται στον τοίχο ως μια σειρά από πέντε διαφορετικά χρωματισμένες σιλουέτες. Η επικάλυψη των πέντε σιλουετών παράγει περαιτέρω αποχρώσεις. Καθώς οι επισκέπτες κινούνται γύρω από τον χώρο, περνώντας πιο κοντά και πιο μακριά από τα φώτα, οι σιλουέτες μετατοπίζονται στην ένταση και την κλίμακα του χρώματος.
Your blind Passenger, 2010
Το “Your blind Passenger” (2010) , χρησιμοποιεί ομίχλη και φώτα για να περιορίσει την οπτική αντίληψη των επισκεπτών, καθώς κινούνται μέσα από ένα μακρύ στενό τούνελ, προσκαλώντας τους να βρουν άλλους τρόπους πλοήγησης στον χώρο. Στην αρχή, με την είσοδο στον στενό αυτόν διάδρομο, οι επισκέπτες βρίσκονται αποπροσανατολισμένοι προσωρινά από έντονα φωτισμένη ομίχλη. Στην πορεία όμως, το ίδιο το σώμα αναπρογραμματίζει τις αισθήσεις του, βρίσκοντας τον δρόμο του και την επαφή με τον χώρο. Καθώς οι επισκέπτες προχωρούν στον διάδρομο, κινούνται σε ζώνες διαφορετικών αποχρώσεων.
Beauty, 1993
Ένα από τα πρώιμα έργα του Eliasson είναι το “Beauty” (1993). Χρησιμοποιήθηκε ένας προβολέας και μια κουρτίνα από νερό, που πέφτει σε σταγόνες. Από την αλληλεπίδραση του νερού και του φωτός δημιουργούνται ουράνια τόξα. Η θέαση αυτών των οπτικών εφέ που δημιουργούνται, αλλάζει ανάλογα με τη θέση των επισκεπτών δημιουργώντας διαφορετικές αντιλήψεις της πραγματικότητας. Το έργο υπάρχει μόνο στην ένωση ματιών και αντικειμένων και είναι μοναδικό για κάθε θεατή.
Your Rainbow Panorama, 2011
Το “Your Rainbow Panorama” (2011) είναι ένας κυκλικός, πανοραμικός διάδρομος, σε όλα τα χρώματα του ουράνιου τόξου, κατασκευασμένος στην οροφή του ARoS Art Museum στην πόλη Aarhus της Δανίας. Τo κτίριο που στεγάζει είχε άδεια για έναν ακόμη όροφο, με τον Eliasson να ζητάει την πραγματοποίηση μιας μόνιμης εγκατάστασης στην οροφή του. Στην περίπτωση του “Your Rainbow Panorama” αν κάποιος δεν κινηθεί, τίποτα δεν αλλάζει. Τα πόδια παίρνουν τη θέση των ματιών. Η κίνηση επομένως καθορίζει την πραγματικότητα την οποία βιώνει κάποιος. Οι εντάσεις των χρωμάτων εξαρτώνται από την ταχύτητα αυτού που διέρχεται. Εάν διατηρείται ο γρήγορος ρυθμός, τα χρώματα παραμένουν ζωντανά. Εφόσον όμως κάποιος σταματήσει σε μια ζώνη χρώματος, η απόχρωση γύρω του μεγαλώνει ανοιχτά, ενώ τα χρώματα στην περιφερειακή όρασή του, όπου καμπυλώνει ο διάδρομος, εντείνονται.
Από το 2012, ο Olafur Eliasson και ο μηχανικός Frederik Ottesen ίδρυσαν την κοινωνική επιχείρηση “Little Sun.” Με την πώληση των λαμπτήρων με φορτιστές ηλιακής ενέργειας Little Sun ενθαρρύνουν την αειφόρο ανάπτυξη και ευαισθητοποίηση, με την παροχή καθαρής, προσιτής ενέργειας σε κοινότητες χωρίς πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα. Το 2019 ο Eliasson διορίστηκε πρέσβης καλής θέλησης (Goodwill Ambassador) για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και της κλιματικής δράσης από το πρόγραμμα ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (United Nations Development Programme).
Η τέχνη του Olafur Eliasson δεν είναι ποτέ αναμενόμενη. Έχει τη δική της ζωή, τον δικό της χώρο. Όμως χωρίς τον επισκέπτη-θεατή είναι μισή. Τα έργα του είναι σαν χαμαιλέοντες που προσαρμόζονται στον καθένα ξεχωριστά, δίνοντας νέες διαστάσεις στην αντίληψη της πραγματικότητας.
Για να ανακαλύψετε ακόμη περισσότερα από τα έργα και τις δράσεις του Olafur Eliasson, μπορείτε να επισκεφθείτε την επίσημη σελίδα του Studio Olafur Eliasson.
Κείμενο: Νεφέλη Τσινοπούλου (Lavart)
Πηγές φωτογραφιών εδώ
