Οι πιο πετυχημένες εκπαιδευτικές πρακτικές ανά τον κόσμο

Τι είναι αυτό που κάνει τα εκπαιδευτικά συστήματα ορισμένων χωρών να πετυχαίνουν στην οικονομία της παγκόσμιας γνώσης;

Είναι γεγονός ότι ορισμένες χώρες έχουν αφήσει το στίγμα τους στον χάρτη της παγκόσμιας εκπαίδευσης και διαχείρισης της γνώσης. Έως τώρα τα πρωτεία κατείχαν, όπως ενδεχομένως είναι αναμενόμενο, οι Η.Π.Α. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, αποτελέσματα ερευνών που βασίζονται κυρίως στο πρόγραμμα PISA (Programme for International Student Assessment) και στις επιδόσεις των χωρών που συμμετέχουν, δείχνουν πως το πεδίο αλλάζει και κινείται σταδιακά προς μία διαφορετική κατεύθυνση. Οι χώρες της Ασίας φαίνεται να προηγούνται, σύμφωνα με τα πρόσφατα αποτελέσματα, με τις Η.Π.Α. να μένουν πίσω και να παρουσιάζουν εμφανή σημάδια στασιμότητας και σίγουρα όχι εξέλιξης. Την πρωτιά πέτυχε η Σανγκάη, ακολουθούσε το Hong Kong και στην τρίτη θέση βρισκόταν η Φινλανδία. Η πρόεδρος της Asia Society (μη κερδοσκοπικός οργανισμός που έχει ως στόχο την εκπαίδευση του κόσμου σχετικά με την Ασία) δήλωσε πως αυτή η άνοδος δεν είναι τυχαία. Αντανακλά τις φιλελεύθερες πολιτικές και τη μακροχρόνια επένδυση στην αναγνώριση της κεντρικότητας-σημαντικότητας της ποιοτικής εκπαίδευσης στην οικονομική ανάπτυξη ενός έθνους. Οπότε, ποια είναι, εν τέλει, τα χαρακτηριστικά ενός εκπαιδευτικού συστήματος που το κάνουν ανταγωνιστικό στο παγκόσμιο εκπαιδευτικό φάσμα;

Μακροπρόθεσμο όραμα, συμπαγής ηγεσία, φιλόδοξα στάνταρντς

Ως πρώτο χαρακτηριστικό αναγνωρίζεται η θέσπιση μακροπρόθεσμου οράματος. Ιδιαίτερα σημαντική φαίνεται να είναι η ύπαρξη μίας συγκεκριμένης κατεύθυνσης στην εγχώρια εκπαίδευση. Για παράδειγμα, στόχος κάποιων χωρών είναι να βγάλουν τους ανθρώπους από τις συνθήκες φτώχειας μέσα στις οποίες ζουν ή να πετύχουν μεγαλύτερη ισότητα στην κοινωνία τους μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος. Επιπλέον, χρήσιμη και αποτελεσματική κίνηση αποδεικνύεται η δημιουργία μίας ομάδας εκπροσώπων (αποτελούμενη από δάσκαλους, γονείς, μαθητές, επιχειρήσεις και άλλους ρόλους-κλειδιά σε μία οργανωμένη κοινωνία) που στόχο θα έχει να καταλήξει στο τί χαρακτηριστικά θα έπρεπε να έχει ο «εκπαιδευμένος πολίτης» του 2030, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα πλάνο που θα κινεί το εκπαιδευτικό σύστημα σ’ αυτή την κατεύθυνση. Επομένως, το σύστημα δεν θα επηρεάζεται σημαντικά από τις εναλλαγές στην κεντρική ηγεσία και τη θέση ευθύνης ενός και μόνο προσώπου.

Στόχος κάθε εκπαιδευτικού συστήματος θα πρέπει να είναι το να θέτει λίγα, ξεκάθαρα, καθολικά και υψηλά «στάνταρντς». Τα πολλά και μεγαλεπήβολα σχέδια που αφορούν τοπικούς στόχους και φιλοδοξίες φάνηκε να έχουν τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα, με αποτέλεσμα να επικρατεί χάος και το τελικό πόρισμα να είναι μη ικανοποιητικό.

Δέσμευση στην ισότητα και ποιότητα στην διδασκαλία

Επιπρόσθετα, σκοπός των χωρών με υψηλές επιδόσεις ήταν η ελαχιστοποίηση του αντίκτυπου που έχει το κοινωνικό background στη σχολική επίδοση. Με την εφαρμογή αυτής της πρακτικής δεν εξαλείφεται το κοινωνικό “gap” που υπάρχει μεταξύ των διαφόρων στρωμάτων, ωστόσο, δημιουργείται μία κοινωνία που είναι ανοιχτή στο ταλέντο από όπου κι αν προέρχεται.

Πολλά συστήματα, όπως της Αυστραλίας, του Οντάριο (Καναδάς) και της Σιγκαπούρης, έχουν υιοθετήσει νέες πρακτικές όσον αφορά την εκπαίδευση όσων εμπλέκονται στην εκπαίδευση, σε διοικητικές και μη θέσεις. Γενικά, τα συστήματα που σκοράρουν υψηλά στις επιδόσεις, προσανατολίζουν την προσπάθεια αναμόρφωσης στις προσλήψεις και στην υποστήριξη καλών δασκάλων και όχι στην απομάκρυνση των αδύναμων.

Συνοχή και πίστη στο πρόγραμμα. Επιμονή στην συνεχή εξέλιξη

Επιπλέον, η συνοχή στις εκπαιδευτικές διαδικασίες κατέχει σίγουρα καθοριστικό ρόλο. Σε πολλές χώρες με υψηλή επίδοση, η συνοχή επιτυγχάνεται μέσω ενός κοινού σχολικού προγράμματος ή ενός syllabus, κυρίως όσον αφορά τα εξεταστικά συστήματα γύρω από τα οποία είναι ευθυγραμμισμένα τα πάντα. Η οργάνωση, η σαφήνεια και η επιμονή στο πρόγραμμα είχαν σημαντικά αποτελέσματα. Με κεντρικό χαρακτηριστικό την επιμονή στην συνεχή εξέλιξη χρησιμοποιούν έναν συνδυασμό μεθόδων αξιολόγησης με τυποποιημένα τεστ, αλλά και πιο προσωποποιημένη κριτική από ειδικούς, έτσι ώστε να δημιουργείται μία κουλτούρα διαρκούς αναβάθμισης και υψηλών προσδοκιών.

Αποτελεσματική χρήση των πόρων

Συν τοις άλλοις, καίριο είναι να σημειωθεί το γεγονός ότι οι υψηλές εκπαιδευτικές δαπάνες δεν οδηγούν απαραίτητα σε υψηλές επιδόσεις. Στην πραγματικότητα, πολλές χώρες με υψηλές επιδόσεις παρουσιάζουν σχετικά μέτριας τάξης δαπάνες. Ξοδεύουν όμως το budget τους διαφορετικά. Για παράδειγμα, δεν καταναλώνουν μεγάλο μέρος του στην δόμηση των εκπαιδευτικών κτηρίων, στις διοικητικές θέσεις ή στα αθλήματα, όσο στο μέγεθος των τμημάτων και στον εντοπισμό των αναγκών ορισμένων παιδιών με στόχο την ταχεία κάλυψή τους.

Μαθητικά κίνητρα και ενεργής συμμετοχή

Στα εκπαιδευτικά συστήματα της Ασίας, η ισχυρή πεποίθηση ότι η προσπάθεια, και όχι η ικανότητα, είναι αυτή που καθορίζει την επιτυχία, σε συνδυασμό με την υψηλή θέση που κατέχει η εκπαίδευση στο αξιακό σύστημα των οικογενειών ως ο δρόμος για την κοινωνική κινητικότητα και το σύστημα εξέτασης, δημιουργούν ισχυρά κίνητρα. Η εκπαίδευση στην Φινλανδία έχει τις ρίζες της στις ιδέες της ανακάλυψης και της αυτοκατευθυνόμενης μάθησης. Οι δάσκαλοι είναι εξαιρετικά εκπαιδευμένοι σ’ αυτό τον τύπο εκπαίδευσης. Στο Οντάριο του Καναδά εστιάζουν στην εξατομίκευση. Το σύστημα προσλαμβάνει «student success officers» που δουλεύουν ατομικά με μαθητές «του περιθωρίου» με στόχο να δημιουργήσουν γι’ αυτούς εναλλακτικά μονοπάτια προς την αποφοίτηση.

Παγκόσμιος και μελλοντικός προσανατολισμός

Αναγνωρίζοντας τον όλο και περισσότερο δια-συνδεόμενο και ψηφιακό κόσμο προς τον οποίο κινούμαστε, τα εκπαιδευτικά συστήματα υψηλών επιδόσεων υιοθετούν μία παγκόσμια θεώρηση. Εκμοντερνίζουν το σχολικό πρόγραμμα για να αντιμετωπίσουν τις προσταγές του 21ου αιώνα και δημιουργούν διεθνείς σχολικές συνεργασίες με σκοπό να προετοιμάσουν τους μαθητές για να λειτουργούν ως εργαζόμενοι και πολίτες σ’ έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο και όχι μόνο για τις τοπικές κοινωνίες τους. Βρίσκονται σε μία ατέρμονη αναζήτηση των καλύτερων διεθνών πρακτικών και χρησιμοποιούν αυτήν την διαδικασία ως ένα εργαλείο βελτίωσης του συστήματός τους, έχοντας πάντοτε ως προσανατολισμό το μέλλον.