Ex nihilis, ex machina
https://www.youtube.com/watch?v=TayO9qIOAv4
[dropcap size=big]Η[/dropcap] επιστημονική φαντασία ενσαρκώνει την ανθρώπινη θέληση να αναρωτηθεί: διερωτάται για το ενδεχόμενο, το ευμετάβλητο και το εναλλακτικό. Ξεκινά εκεί που ξεκινά η ανθρώπινη σκέψη, η νοητική αρμολόγηση νοήματος, και τελειώνει στα σύνορα που ορίζονται μονάχα από αυτήν. Δεν υπακούει σε κειμενικά πρότυπα και πρωτόκολλα δομής και περιεχομένου, ούτε καν σε αυτά τα ελάχιστα που στα υπόλοιπα λογοτεχνικά είδη θεσμοθετούνται ως «οδηγός συγγραφής για αρχάριους». Αποδομώντας τους όρους, η επιστήμη εμφανίζεται ως ο κλοιός του πυρήνα «φαντασία». Φαντασία με την έννοια του μύθου. Επιστήμη με την έννοια της χαλιναγώγησης του μύθου αυτού, την προσπάθεια αγκίστρωσής του στον ρεαλισμό, τη συμμόρφωση της καμπύλης σε ένα ευθύγραμμο τμήμα. Μεταφράζεται δε ως η προσπάθεια εξήγησης ενός κατασκευασμένου φαινομένου, με εργαλείο το σύστημα γνωστικών σχημάτων που νομιμοποιούνται ως έγκυρα, έγκυρα για την εκάστοτε χωροχρονική συνθήκη.
[dropcap size=big]Κ[/dropcap]λωνοποίηση, διαγαλαξιακά ταξίδια, παράλληλες διαστάσεις και χωροχρονικές μετατοπίσεις. Το απόθεμα της θεματολογίας είναι αστείρευτο, περιστρέφεται όμως συνεχώς γύρω από την έννοια της συνείδησης, την απαρχή και κατάληξή της, τα νεκρά και ζωντανά παιδιά της. Διότι αυτό που προβληματίζει τον άνθρωπο, πέρα από την ζωή και τον θάνατο, είναι η ίδια του η ύπαρξη: το πρότυπο αποτέλεσμα μιας τυχαίας σειράς παραμέτρων και μεταβλητών. Εδώ είναι που έρχεται η τεχνητή νοημοσύνη ως παράδειγμα στη θεωρία, ως εφαρμογή του στοχασμού. Ταινίες όπως το Blade Runner (1982), το I, Robot (2004), το A.I. (2001) και φυσικά το 2001: A Space Odyssey (1968) εξερευνούν το ζήτημα αυτό, διανθίζοντας το κυρίαρχο ερώτημα με μια πλειάδα νέων ερωτημάτων: κλείνοντας μία πόρτα και ανοίγοντας 10. Μια τέτοια ταινία είναι και το Ex Machina (2015).
[dropcap size=big]Τ[/dropcap]ο Ex Machina (Alex Garland) προσεγγίζει το ερώτημα της τεχνητής νοημοσύνης σε μια απογυμνωμένη, αποσυναρμολογημένη μορφή: απουσιάζει η άσκοπη δράση, ο τυχαίος διάλογος, ακόμα και η μουσική υπόκρουση. Τρεις ηθοποιοί συνομιλούν με ένα στατικό στακάτο, σιγοτραγουδώντας το σενάριο σε 108 λεπτά αμήχανης έντασης. Ο Caleb Smith (Domhnall Gleeson), προγραμματιστής σε μια εταιρεία-κολοσσό που ασχολείται με το διαδίκτυο, κερδίζει έναν διαγωνισμό για να περάσει μια εβδομάδα στο απομονωμένο ορεινό θέρετρο του CEO του, Nathan Bateman (Oscar Isaac). Εκεί μαθαίνει πως θα συμμετάσχει σε ένα τεστ: θα δοκιμάσει την νοημοσύνη της AVA (Alicia Vikander), ενός λογισμικού με σώμα και σκέψη, προγραμματισμένου με σκοπό να πείσει τον Nathan πως είναι άνθρωπος. Οι συναντήσεις τις AVA και του Nathan αποτελούν την πρώτη ανάγνωση του έργου, η οποία φιλτράρεται από την επερχόμενη ανάλυση του Caleb. Με τον τρόπο αυτό η ταινία δείχνει και εξηγεί τα τεκταινόμενα σε ίδιο χρόνο, διατηρώντας συνοχή και ενσωματώνοντας το exposition στο πλαίσιο του ίδιου του έργου.
[dropcap size=big]Η[/dropcap] AVA και η σχέση της τόσο με τους δύο άντρες αποτελεί τον κυρίαρχο πυλώνα της πλοκής. Διότι η AVA μπορεί να είναι ένα μάτσο καλώδια και συνθετικές ζυμώσεις δέρματος, μοιάζει και φέρεται όμως ως μια νεαρή και γοητευτική γυναίκα. Το Ex Machina απομακρύνεται από τη δυνατότητα μιας μηχανής για σκέψη, τοποθετώντας στο επίκεντρο την ανθρώπινη άποψη για την ύπαρξη μιας κατασκευασμένης συνείδησης που μπορεί να προσεγγίσει αυτήν του ανθρώπου.
Η ψευδαίσθηση του Ex Machina παίζει τόσο με τον Nathan, όσο και με το ίδιο το κοινό, προσφέροντας μια πλειάδα ακόμα από ανοιχτές πόρτες στο γυάλινο αρχοντικό της επιστημονικής φαντασίας.
