Ο Κάφκα και τα αγαπημένα μας βιβλία του όπως «η Μεταμόρφωση», «Η Δίκη», «τα Γράμματα για τη Μιλένα» και το «γράμμα στον πατέρα» θα μοιάζουν πάντα σαν ένα λογοτεχνικό καταφύγιο. Σ΄ αυτό το άρθρο θα σταθούμε στα αποφθέγματα τού έργου «γράμμα στον πατέρα» , ίσως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά γραπτά του, που αφήνουν να δούμε τα ανησυχητικά βιώματά του.
Το Γράμμα στον Πατέρα του Κάφκα είναι κάτι περισσότερο από ένα ντοκουμέντο οικογενειακής διχόνοιας, είναι ένα λογοτεχνικό καταφύγιο, ένα μέρος που οι αναγνώστες μπορούν να αντιμετωπίσουν τις ωμές και συχνά επώδυνες αλήθειες της δικής τους ζωής. Σίγουρα, αποτελεί απόδειξη της ιδιοφυίας του Κάφκα, της ικανότητας του να μεταφράζει την προσωπική οδύνη σε μια αφήγηση που προσεγγίζει τον πυρήνα της ζωής. Μια βιωματική πάλη που απαιτεί θάρρος για να καταγραφεί.
5 αποσπάσματα από το έργο του Κάφκα «γράμματα στον πατέρα»:
1) Αγαπημένε μου πατέρα
Έβλεπες τα πράγματα περίπου έτσι: Σε όλη σου την ζωή δούλεψες σκληρά, θυσιάζοντας τα πάντα για τα παιδιά σου, κυρίως δε για μένα. Συνεπώς, έκανα «τη μεγάλη ζωή», ήμουν απολύτως ελεύθερος ν’ ασχολούμαι με ό,τι μου άρεσε, χωρίς ν’ αντιμετωπίσω ποτέ βιοτικό πρόβλημα και γενικά δεν είχα έγνοιες. Εσύ δεν απαίτησες καμία ευγνωμοσύνη για όλα αυτά, επειδή γνωρίζεις πολύ καλά τί σημαίνει «ευγνωμοσύνη από τα παιδιά», αλλά περίμενες τουλάχιστον έναν καλό λόγο, κάποιο δείγμα συμπάθειας.
Εγώ, αντί ν’ ανταποκριθώ σ’ αυτή την προσμονή σου, σε απέφευγα διαρκώς, κρυβόμουν στο δωμάτιό μου μαζί με τα βιβλία μου, έκανα παρέα με φίλους ελαφρόμυαλους και καλλιεργούσα παράδοξες ιδέες. (…)
Θα ήμουν πιο ευτυχής να σε είχα φίλο, αφεντικό, θείο, παππού, ακόμη (αν και το λέω με κάποιο δισταγμό), πεθερό μου. Αλλά σαν πατέρας ήσουν πολύ δυνατός για μένα και η δύναμή σου γινόταν εντονότερη επειδή οι αδελφοί μου πέθαναν σε μικρή ηλικία και οι αδερφές μου γεννήθηκαν πολύ αργότερα. […] Πάντως εμείς οι δύο είμαστε τόσο διαφορετικοί και εξαιτίας αυτής της διαφοράς τόσο επικίνδυνοι ο ένας για τον άλλο, ώστε εάν ήθελε κανείς να προβλέψει με ποιο τρόπο, εγώ, ένα παιδί που εξελισσόταν αργά και εσύ, ο ώριμος άντρας, θα μπορούσε να συμπεριφερόμαστε ο ένας προς τον άλλο, θα μπορούσε να συμπεράνει ότι θα με συνέθλιβες, αφανίζοντας ολοκληρωτικά την προσωπικότητά μου. Αυτό βέβαια δε συνέβη, διότι η ζωντανή πραγματικότητα είναι αδύνατον να υπολογισθεί εκ των προτέρων, έχει όμως συμβεί κάτι χειρότερο.
2)«Ήμουν πεπεισμένος ότι δεν θα κατάφερνα ποτέ να περάσω ούτε την πρώτη χρονιά στο σχολείο, αλλά τα κατάφερα, μου απονεμήθηκε μάλιστα και βραβείο- αλλά σίγουρα δεν θα περνούσα ποτέ τις εισαγωγικές εξετάσεις στο γυμνάσιο, όμως και πάλι τα κατάφερα- αλλά τότε σίγουρα θα αποτύγχανα στη σχολική μου χρονιά, αλλά όχι, δεν απέτυχα, στην πραγματικότητα συνέχισα να τα καταφέρνω. Αυτό όμως δεν μου έδωσε αυτοπεποίθηση, αντίθετα, πείστηκα – και το αποδοκιμαστικό σας πρόσωπο ήταν η επίσημη απόδειξη γι’ αυτό – ότι όσο περισσότερο πετύχαινα, τόσο χειρότερη θα ήταν η ενδεχόμενη πτώση μου».
5 ταινίες που πρέπει να δεις εάν λατρεύεις την αποξένωση του Κάφκα
3)«Κάθε φορά που άρχιζα να κάνω κάτι που δεν σου άρεσε και με απειλούσες με την προοπτική της αποτυχίας, ο σεβασμός μου για τη γνώμη σου ήταν τόσο μεγάλος, ώστε η αποτυχία ήταν, έστω και αργότερα, αναπόφευκτη. Έχασα την εμπιστοσύνη στις δικές μου ικανότητες. Ήμουν ασταθής, αμφίβολος. Όσο μεγάλωνα, τόσο περισσότερο υλικό μπορούσατε να μου προσάψετε ως απόδειξη της αναξιότητάς μου- σταδιακά, από μια ορισμένη άποψη, αρχίσατε να έχετε πράγματι δίκιο».
4)Στις επιχειρήσεις και στην οικογένεια προσπαθούσες να μου εμφυσήσεις στο μυαλό μια δυσπιστία για τους ανθρώπους (όταν θαύμαζα κάποιον, τον έθαβες με κριτική). Και μπορούσες να το κάνεις αυτό χωρίς αυτό να σε βαραίνει (ήσουν αρκετά δυνατός γι’ αυτό), αν και η στάση σου μπορεί να ήταν απλώς μια αρχοντική επιτήδευση. Αλλά η δυσπιστία σου ήταν άστοχη, με τα παιδικά μου μάτια δεν μπορούσα να δω αυτό που έβλεπες εσύ: γιατί παντού υπήρχαν εξαιρετικοί, απαράμιλλοι άνθρωποι – έτσι, αντί γι’ αυτό, απέκτησα μια δυσπιστία απέναντι στον εαυτό μου και έναν μόνιμο φόβο για όλους. Από αυτή την άποψη, λοιπόν, η επιρροή σας πάνω μου ήταν απόλυτη. Και εσύ δεν το έβλεπες αυτό- ενδεχομένως επειδή δεν είχες βιώσει το είδος των συναλλαγών μου με τους ανθρώπους, και έτσι ήσουν αμφίβολος και ζηλιάρης (αλλά αρνούμαι ότι με αγαπούσες;) και νόμιζες ότι είχα βρει κάπου αλλού κάποιο είδος αποζημίωσης, γιατί δεν μπορούσες να φανταστείς ότι ζούσα στον έξω κόσμο όπως ζούσα με την παρουσία σου. Ωστόσο, ως παιδί έβρισκα κάποια παρηγοριά στη δυσπιστία μου απέναντι στην κρίση μου: Αμφισβητούσα τη διορατικότητά μου, έλεγα στον εαυτό μου: «Όπως όλα τα παιδιά, υπερβάλλεις, αισθάνεσαι υπερβολικά τα μικρά πράγματα και πιστεύεις ότι έχουν μεγάλη βαρύτητα». Αλλά αυτή η παρηγοριά μειώθηκε καθώς μεγάλωνα και έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Εξίσου»
5)«Κι εδώ ήταν η μυστηριώδης αθωότητα και το άτρωτο σου: κακοποιούσες τους άλλους χωρίς να μετανιώνεις και καταδίκαζες την κακοποίηση και έλεγες ότι απαγορεύεται. Υποστήριζες τον χλευασμό σου με απειλές, για παράδειγμα: «Θα σε ξεσκίσω σαν ψάρι». Και αυτό ήταν τρομερό για μένα, παρόλο που ήξερα ότι δεν θα συνέβαινε τίποτα κακό (ωστόσο ως μικρό παιδί δεν το ήξερα αυτό), αλλά τα λόγια σου λειτουργούσαν ως ένδειξη της δύναμής σου, και έμοιαζες πάντα ικανή να κάνεις κάτι. Και ήταν επίσης τρομερό όταν φώναζες δεξιά και αριστερά στο τραπέζι και προσπαθούσες να αρπάξεις κάποιον -ή προσποιούσουν ότι προσπαθούσες- μέχρι που η μητέρα φαινομενικά ερχόταν να σε σώσει. Και φαινόταν σε ένα παιδί ότι η ζωή υπήρχε μέσα από το έλεός σας, και συνέχιζε να υπάρχει ως το αδικαιολόγητο δώρο σας. Και συνδεδεμένες με αυτό ήταν οι απειλές σας για την ανυπακοή και το πού θα οδηγούσε.
Κάφκα: «Ο τρόπος που έχεις ανασκουμπωθεί για αυτό τον κόσμο είναι γελοίος»
