Η παρεξηγημένη ιδιοφυΐα του Βάγκνερ
[dropcap size=big]Έ[/dropcap]νας από τους σημαντικότερους και καινοτόμους συνθέτες της Γερμανίας και ένας οραματιστής της παγκόσμιας μουσικής. Συνθέτης, λιμπρετίστας, συγγραφέας, δοκιμιογράφος και αυτο-βιογράφος θα σημαδέψει τόσο την ιστορία της μουσικής, όσο και τη φιλοσοφίας της. Μία πολυεπίπεδη ιδιοφυΐα με ταραχώδη ζωή και εξτρεμιστικές απόψεις που δεν στερούν, όμως, τίποτα από την αξία του έργου του.
Ο Ρίχαρντ Βάγκνερ πεθαίνει σαν σήμερα 13 Φεβρουαρίου 1883 στην Βενετία. Γεννημένος το 1813 στην Λειψία (την πατρίδα του Μπαχ) είναι το ένατο παιδί ενός γραφέα της αστυνομίας, και η μητέρα του είναι και αυτή μικροαστικής καταγωγής. Χάνει τον πατέρα του 6 μήνες μετά τη γέννησή του και η μητέρα του ξαναπαντρεύεται τον Λούντβιχ Γκάιερ (ηθοποιό και ζωγράφο), καθώς παράλληλα η οικογένεια μετακομίζει στη Δρέσδη. Το 1817 πηγαίνει σχολείο και το 1821 η οικογένειά του μετακομίζει ξανά στην Πράγα αυτή τη φορά, ο ίδιος ωστόσο παραμένει στην Δρέσδη. Το 1827 επιστρέφει στην Λειψία όπου γράφεται σε μουσικές σχολές. Στα 16 του αρχίζει τη σύνθεση μουσικών έργων μαγεμένος από το Φιντέλιο του Μπετόβεν. Το 1831 σπουδάζει πλέον μουσική στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας, ταυτόχρονα κάνει μαθήματα σύνθεσης και διεύθυνσης ορχήστρας. Τα χρόνια που ακολουθούν τον βρίσκουν να μετακομίζει από τη μια ευρωπαϊκή πόλη στην άλλη λόγω της οικονομικής δυσχέρειας και του γεγονότος ότι καταχράστηκε πολλές φορές δανεικά φίλων ή ακόμα και κυβερνήσεων(!). Παντρεύεται δύο φορές. Η δεύτερη σύζυγός του είναι η κόρη του Λιστ.
[dropcap size=big]Ο[/dropcap] Βάγκνερ δεν ξέφυγε από τον βαθύ αντισημιτισμό της διανοούμενης Γερμανίας και μάλιστα με ορισμένα γραπτά του ο Αδόλφος Χίτλερ ενθουσιάστηκε, αφού προηγουμένως είχε ανακηρύξει τον Βάγκνερ εθνικό συνθέτη. Τα παραπάνω σε καμία περίπτωση δεν αναιρούν την αξία του έργου του, όπως και των πολλών ακόμα αντισημιτών διανοούμενων της εποχής. Σημαντική ήταν επίσης και η παράξενη φιλία του με τον Νίτσε με τον οποίο διατηρούσαν συχνή αλληλογραφία και έντονους διαπληκτισμούς.
Το έργο του, και κυρίως οι όπερές του, αποτελούν πολύ συχνές επιλογές στις μεγάλες όπερες ανά τον κόσμο. Η μετάπλαση της κλασικής όπερας σε ένα οπτικοακουστικό υπερθέαμα που ονομάστηκε μουσικό δράμα (αν και ο ίδιος ο Βάγκνερ θεωρούσε ευτελή αυτόν τον τίτλο), αποτελεί τομή στην ιστορία της μουσικής και η χρήση της έμμονης ιδέας, του leitmotiv παρμένη από τον γερμανικό ιδεαλισμό των γραμμάτων στη μουσική σύνθεση προσδίδει μια νέα διάσταση στην φιλοσοφία της μουσικής. Αυθεντικά ρομαντικός, ίσως και προπομπός του εξπρεσιονισμού, ο Βάγκνερ φτάνει την έννοια της επικής μουσικής στο έπακρο. Η τετραλογία της Σκανδιναβικής μυθολογίας το Δαχτυλίδι του Νιμπελούνγκεν, με επιμέρους έργο την καθηλωτική Βαλκυρία, η συναισθηματικά φορτισμένη όπερα των δύο εραστών της κέλτικης παράδοσης Τριστάνος και Ιζόλδη συγκινούν στις μέρες μας και ξυπνούν από μέσα μας τα διθυραμβικά στοιχεία της νίκης και του θριάμβου.
Ο Ρίχαρντ Βάγκνερ αφήνει την τελευταία του πνοή στη Βενετία της Ιταλίας στην ηλικία των 70 ετών, το 1883. Ήταν ήδη ένας αναγνωρισμένος μουσικός παγκοσμίως και θα παραμείνει έκτοτε μια σημαντική μορφή στον χώρο των Τεχνών, μια ιδιόρρυθμη ιδιοφυΐα με όποια συνέπεια αυτός ο χαρακτηρισμός κουβαλάει.
Κείμενο: Χρήστος Φώτης (Lavart)
