«Ο αγαπημένος πέφτει εδώ μπροστά σου, να σε λύσει από την άθλια σκλαβιά σου»
Πολλά έχουν ειπωθεί, και πολλά ακόμη μπορούν να λεχθούν για τον Γκαίτε. Ο Γκαίτε είναι για την τέχνη του λόγου της Ρομαντικής Περιόδου της Ευρώπης, ό, τι είναι ο Σαίξπηρ για την Αναγέννηση και ο Δάντης για τον Μεσαίωνα. Ο Φάουστ, άλλωστε, θεωρείται το σημαντικότερο ποίημα στην ευρωπαϊκή ιστορία της λογοτεχνίας από την εποχή του Χαμένου Παραδείσου του Μίλτον, αν όχι από τη Θεία Κωμωδία του Δάντη.
Οι θεματικές που αναπτύσσει ο Γκαίτε στα έργα του εγείρουν ερωτήματα για την αιωνιότητα της τέχνης, τη ματαιότητα της αθανασίας, τις πολλαπλές ερμηνείες της θρησκείας και τη χρήση της απόγνωσης και της δυσφορίας ως μοχλό δράσης και, ενίοτε, ως τον μοχλό που ξεδιψά τις μπρούτζινες αντλίες στις φλέβες κάθε ανθρώπου: ικανοποίηση της όρεξης -όχι, της επιθυμίας -όχι, της ανάγκης -ναι, της ανάγκης για ζωή. Τα πρόσωπα που στοιχειώνουν τα γκρεμισμένα κάστρα, τις γαλαζοπράσινες πεδιάδες, τα παγανιστικά πανηγύρια και τα ομιχλιασμένα του φαράγγια είναι οι θαμώνες ενός τρελού κόσμου, σκιές καμωμένες από νεκρά ιδανικά και θνησιγενείς ελπίδες για ένα μάταιο αύριο. Λυγίζουν, φλογίζονται και λικνίζονται, συνεχίζουν να πορεύονται όμως μπροστά. Πάντα μπροστά, υπό το βλέμμα του ακούραστου αφηγητή με κατεύθυνση ένα αβέβαιο μέλλον. Πάντα μπροστά, ναι, καθώς οι κλεφτές ματιές στο παρελθόν δεν θα τους ωφελήσουν παρά στην γνώση της αποφυγής του δοκιμασμένου σφάλματος και την επίγνωση του μεγαλείου των αρχαίων προγόνων που ποτέ δεν θα ξεπεράσουν. Που ποτέ τους δεν θα καταφέρουν να γευτούν. Ανάμεσα στις σκιές αυτές συναντάμε μάγισσες και στοιχειακά, πνεύματα της γης και σκονισμένους διανοούμενους, νεκρούς ήρωες και μεθυσμένους βασιλιάδες, θαρραλέους πρίγκιπες και ακόμα πιο θαρραλέους ζητιάνους. Τραυματισμένοι, σκοτωμένοι, τρύπιοι και καταπτοημένοι. Καμία φιγούρα όμως δεν μοιράζεται τη μοίρα της Μαργαρίτας, της αγαπημένης του Φάουστ. Της γλυκιάς, καταραμένης, χαμένης Μαργαρίτας.
Η Μαργαρίτα είναι απλοϊκή, η Μαργαρίτα είναι αθώα και αμόλυντη, μια λευκή τούφα χορταριασμένης προβιάς. Σταγόνα μετά την σταγόνα, όμως, οι τρίχες ποτίζονται με μαύρο -λάσπη και νερόβροχο στην αρχή, βαθυκόκκινο αίμα στη συνέχεια. Και το χρώμα ρέει και ρέει και η τούφα λασπώνεται συνεχώς, μέχρι το πρόβατο να πνιγεί στο αίμα του. Έτσι και η ευσεβής και θρήσκα Μαργαρίτα θυματοποιεί τον εαυτό της για τον Φάουστ, γίνεται ο μάρτυράς του και βρίσκει καταφύγιο στις πνιχτές του υποσχέσεις. Μέσα στην μοναξιά, απειρία και αφέλειά της, κυοφορώντας ένα κοχλάζον μένος προς την αυστηρή της μητέρα, δίνεται ολοκληρωτικά σε αυτόν -τον μυστήριο και εξωτικό, τον σοφό και δανδή Φάουστ και την αφύσικα μεγάλη σκιά του. Τον ερωτεύεται, βλέπετε, τον ερωτεύεται με τον πιο αγνό και ανιδιοτελή τρόπο που μπορεί να μηχανευτεί με το άσπιλο, αγύμναστο στην κακία νου της, μια αγάπη που θαρρεί πως θα απαντηθεί με τον ίδιο ατόφιο τρόπο. Και εκεί είναι που κάνει το πρώτο λάθος, η πρώτη δόνηση της χορδής που θα στείλει τους άσπλαχνους κραδασμούς που θα σημάνουν το πιο σπαρακτικό ουρλιαχτό. Διότι είναι αυτή η αρχική αθωότητα η οποία θα την οδηγήσει στο να σκοτώσει την μητέρα της με φίλτρο ύπνωσης, να καταδικάσει τον αδελφό της σε θανάσιμη μάχη ενάντια του Φάουστ και Μεφιστοφελή και τέλος, να πνίξει το νεογέννητο μωρό της. Πανέμορφη μέσα στην τραγικότητά της, διαλάμπει με το γκρίζο φως της μελαγχολίας και της κυρτωμένης αθωότητας ακόμη και τις τελευταίες εκείνες στιγμές άρνησης στο κελί της.
«Πως, δεν μπορείς πια να με φιλής;
Καλέ μου μόλις μ’ έχεις παρατήσει,
κ’ έχεις πια να φιλής ξεσυνηθίσει;
Τι με πιάνει έτσι τρόμος μες στην αγκαλιά σου,
εμένα που τα ουράνια πριν μου ανοίγαν
τα λόγια σου, τα βλέμματά σου,
και τα φιλιά σου λες με πνίγαν, λες με πνίγαν-!
Φίλα με! Σε φιλώ
αλλιώς εγώ»
