Ο Francis Bacon ήθελε τα έργα του να μοιάζουν σαν ένας άνθρωπος να τα έχει διαπεράσει, σαν αναμνήσεις παρελθοντικών γεγονότων.
Ο Francis Bacon εμφανίστηκε για πρώτη φορά στους καλλιτεχνικούς κύκλους της Αγγλίας υπό τους ήχους τζαζ μουσικής στα καπνισμένα μπαρ του Λονδίνου που έσφυζαν από ζωή συγκεντρώνοντας τους καλλιτέχνες της πόλης, λίγο μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Η καλλιτέχνης και φίλη του Maggi Hambling τον περιέγραψε στο ντοκιμαντέρ A Brush with Violence του 2017 σαν ένα κομμάτι ηλεκτρισμού που έμπαινε στο δωμάτιο και κανένας δεν μπορούσε να μην τον παρατηρήσει. Εκείνη την εποχή ο υπαρξισμός είχε κάνει την εμφάνιση του ως φιλοσοφικό ρεύμα στους κύκλους των διανοούμενων και των καλλιτεχνών της Ευρώπης με αποτέλεσμα ο τρόπος ζωής τους να βρίσκεται σε μία συνεχή εγρήγορση, μία ταχύτητα χωρίς όρια και περιορισμούς και ο Bacon έζησε ακριβώς μ’ αυτό τον τρόπο στο Παρίσι και το Λονδίνο. Οι πίνακες του ανασύρουν εικόνες από το υποσυνείδητο του θεατή, δημιουργούν συναρπαστικά και ταυτόχρονα τρομακτικά συναισθήματα τα οποία δεν μπορούν να προσδιοριστούν και ίσως δεν μπορούν να γίνουν κατανοητά. Η αίσθηση που μένει μπροστά στη θέα ενός έργου του είναι ότι έχει εμφανιστεί μπροστά στον θεατή κάτι που δεν έπρεπε να είναι φανερό, κάτι που ο θεατής δεν έπρεπε να δει. Η στατικότητα της εικόνας στα έργα του είναι τις περισσότερες φορές μαγνητική και παρά το συνήθως αποκρουστικό περιεχόμενο δεν μπορείς παρά να την κοιτάς. Ο κόσμος του Francis Bacon είναι δυσνόητος και σκοτεινός, ασχολείται με την φύση της ανθρώπινης ύπαρξης και σύμφωνα με τον καλλιτέχνη βασίζεται στο πιο ειλικρινές της πρόσωπο.
Η παιδική του ηλικία ήταν δύσκολη κυρίως λόγω του αυστηρού και αυταρχικού πατέρα του αλλά και λόγω του άσθματος από το οποίο υπέφερε από μικρός. Γεννήθηκε το 1909 στην Ιρλανδία όπου και έζησε μέχρι τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο όταν η οικογένειά του μετακόμισε στο Λονδίνο. Το 1929 ήρθε πρώτη φορά σε επαφή με τα έργα του Πικάσο σε μία έκθεση του στο Παρίσι και γοητεύτηκε τόσο από την τέχνη του Ισπανού ζωγράφου που αποφάσισε να ασχοληθεί και ο ίδιος με τη ζωγραφική. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στο Παρίσι έως το 1939 και στο διάστημα αυτό ανέπτυξε τα πρώτα χαρακτηριστικά της καλλιτεχνικής του ταυτότητας μελετώντας τους ανθρώπους γύρω του, εξερευνώντας καλλιτεχνικά έργα και θεατρικές παραστάσεις και βαδίζοντας στην Αριστερή Όχθη ξεφυλλίζοντας ιατρικά βιβλία από τα οποία κράτησε πολλές εικόνες για τα μελλοντικά έργα του. Στη διάρκεια της διαμονής του στο Παρίσι δούλεψε ως διακοσμητής αλλά και ως σχεδιαστής επίπλων. Μετά το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου πολέμου επέστρεψε στο Λονδίνο όπου για μία μεγάλη περίοδο ζωγράφιζε και στη συνέχεια κατέστρεφε τα έργα του σε έναν φαύλο κύκλο δημιουργίας που τον καθιστά έναν από τους πιο ενδιαφέροντες καλλιτέχνες της εποχής. Εκείνη την περίοδο ήδη κατατάσσεται δίπλα στους μεγάλους ζωγράφους του 20ου αιώνα, κάνει εκθέσεις και πουλάει τα έργα του τα οποία έχουν μεγάλη αναγνώριση.
Η τέχνη και ιδιαίτερα ή σύγχρονη τέχνη του 20ου και 21ου αιώνα δημιουργεί έναν χώρο όπου ο καθένας μπορεί να προβάλει τον δικό του εσωτερισμό. Έτσι και τα πρώτα έργα του Bacon θα μπορούσαν να εκφράσουν για πολλούς ανθρώπους τις πρόσφατες πληγές που είχε αφήσει ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος όμως οι κριτικοί τέχνης διαφωνούν με την σύνδεση των δυσάρεστων και σκληρών εικόνων στα έργα του με την βιαιότητα του πολέμου. Το έργο του Three Studies for Figures at the Base of a Crucifixion εκτέθηκε για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 1945, αμέσως μετά τον πόλεμο. Το συγκεκριμένο έργο εκφράζει έντονη βία στις παραστάσεις του όπου παρατίθενται όντα που δεν μοιάζουν με ανθρώπους αλλά προσεγγίζουν την ανθρώπινη μορφή μέσω των εκφράσεών τους. Ο πίνακας αποτελείται από τρεις συνθέσεις που δημιουργούν ένα τρίπτυχο, κάτι που ο ζωγράφος χρησιμοποίησε και στις επόμενες δουλειές του. Το έντονο πορτοκαλί χρώμα, η αγωνία που κατακλύζει τις τρεις φιγούρες και η έλλειψη βάθους και ρεαλισμού στον χώρο γύρω τους αναγκάζουν τον θεατή να τις επεξεργαστεί, μαγνητίζοντάς τον. Τα τρίπτυχα αποτελούσαν μία τεχνική για να αποφύγει τη δημιουργία ροής στις απεικονίσεις του και μέσω της διάσπασης της εικόνας προσπαθούσε να αποτρέψει την δημιουργία μίας ιστορίας με συνοχή.
Ενδιαφέρον έχει η προσέγγισή του πάνω στα πορτραίτα στα οποία δούλεψε για πολλά χρόνια. Εμπνευσμένος από μία σκηνή στην ταινία Battleship Potemkin (1925) του Sergei Eisenstein, ο Bacon προσπάθησε να αναπαράγει την απόγνωση που αντίκρυσε στην ταινία και στις δικές του προσωπογραφίες με επίκεντρο την έκφραση του στόματος. Το σημαντικότερο έργο του το οποίο κινείται σε αυτή την κατεύθυνση είναι το Study after Velazquez’s portrait of Pope Innocent X του 1953, μία μελέτη πάνω στο πορτραίτο του ζωγράφου Velazquez τον οποίο ο Bacon αποτύπωσε με την δικιά του ματιά, στοχεύοντας για μία ακόμα φορά στην αναπαράσταση της βουβής κραυγής.
Διάφανα πλαίσια, τετράγωνα που σμίγουν με την προοπτική του χώρου ασυνάρτητα, δωμάτια που συγκλίνουν σε πάνω από μία προοπτικές και έπιπλα που πλέουν πάνω σε φωτεινά, συμπαγή χρώματα. Κουρτίνες και ξέστρωτα κρεβάτια δημιουργούν το σκηνικό για τις βίαιες σκηνές που διαδραματίζονται στο παράλληλο σύμπαν του Bacon. Τα σώματα ασφυκτιούν σε κλειστοφοβικά δωμάτια από τα οποία δεν φαίνεται να υπάρχει διαφυγή καθώς ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί την προοπτική έτσι ώστε να συμπτύξει πολλές λεπτομέρειες σε ένα μικρό κομμάτι χώρου. Η τσαλακωμένη αυτή πραγματικότητα έρχεται σε σύγκρουση με όποια παλαιότερη παραστατική τέχνη αλλά και με τον τότε σύγχρονο σουρεαλισμό καθώς μοιάζει με έναν εφιάλτη χωρίς να μιλάει καθαρά για κανένα υποσυνείδητο. Το έργο του Bacon είναι μια αδρή αναπαράσταση της σκοτεινής πλευράς του ανθρώπου, είναι οι στιγμές που η προσωπική αντίληψη για τα πράγματα μοιάζει με κακό όνειρο χωρίς διέξοδο και αυτή ακριβώς είναι η ομορφιά της τέχνης του: κατάφερε να αποτυπώσει την απόγνωση της ανθρώπινης ύπαρξης με τον πιο έντονο τρόπο, ξεσκεπάζοντας τμήματα της, φέρνοντας στην επιφάνεια αυτές τις σκοτεινές γωνίες όπου η σκέψη δεν πηγαίνει συχνά. Μετέτρεψε τα προβλήματα της ζωής του και τις δύσκολες καταστάσεις που βίωσε σε ζωγραφικές αναπαραστάσεις για να απαλλαγεί από αυτές και να εκτονώσει από μέσα του τις εντάσεις προσχωρώντας σε δύσβατα σημεία του μυαλού.
Ο ίδιος έχει πει ότι θέλει τα έργα του να γίνονται αντιληπτά ως κάτι μέσα από το οποίο πέρασε μια ανθρώπινη μορφή αφήνοντας το αποτύπωμά της στον χρόνο όπως ένα σαλιγκάρι αφήνει πίσω του σημάδι στο έδαφος.
Κείμενο: Αφροδίτη Αυγέρου (Lavart)
