Στη σειρά Μεγάλες Αφηγήσεις των εκδόσεων Μεταίχμιο, όπου συναντάμε επανεκδόσεις γνωστών ή και λιγότερο γνωστών λογοτεχνικών έργων του παρελθόντος, συναντάμε και την έκδοση σε νέα μετάφραση του Δημήτρη Στεφανάκη, του εμβληματικού έργου του Σταντάλ “Το Μοναστήρι της Πάρμας”.
Ο Σταντάλ, κατά κόσμον Μαρί-Ανρί Μπεϊγέ, Γάλλος συγγραφέας που έδρασε και έγραψε κατά το α’ μισό του 19ου αιώνα, είναι διάσημος κυρίως για το προαναφερθέν έργο αλλά και για το μυθιστόρημα του “Το Κόκκινο και το Μαύρο”, καθώς και για την νουβέλα του “Οι Τσέντσι” που στηρίζεται στα χειρόγραφα που διασώζουν την αληθινή τραγωδία της ιταλικής αυτής οικογένειας του Μεσαίωνα. Ένας ακόμη λόγος που κάνει διάσημο τον Γάλλο συγγραφέα, είναι το αποκαλούμενο Σύνδρομο Σταντάλ. Ο όρος αποτελεί επινόηση του ίδιου του συγγραφέα που τον εφήυρε σε ένα ταξίδι του στη Φλωρεντία το 1817, όταν ήρθε σε επαφή με τα καλλιτεχνικά αριστουργήματα της Αναγέννησης, και περιλαμβάνει διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως ταχυκαρδία, λιποθυμία, σύγχυση κ.ά. που προκαλούνται σε ανθρώπους που εκτίθονται σε έργα υψηλής τέχνης.
Ως έργο υψηλής τέχνης κρίνεται και το Μοναστήρι της Πάρμας. Αρκεί να αναφερθούμε στην ενθουσιώδη μνεία του Ονορέ ντε Μπαλζάκ στην πρώτη έκδοση του έργου, ή στην επίδραση που άσκησε στο έργο του Λέων Τόλστοι “Πόλεμος και Ειρήνη”. Μέσα σε 530 περίπου σελίδες ο Σταντάλ ξεδιπλώνει την ιστορία του νεαρού ευγενούς Φαμπρίτσιο Ντελ Ντόγκο. Μαζί με την ιστορία αυτού, ξεδιπλώνει και τον χάρτη της Ιταλίας μια που οι περιπέτειές του διαδραματίζονται από άκρη σ’ άκρη της Ιταλίας: Νάπολι, Φλωρεντία, Μιλάνο, Κόμο, Πάρμα, Φεράρα κ.ά. Για κάποιον που η Ιταλία αποτελεί οικείο τόπο, στο βιβλίο αυτό θα έχει την χαρά να αναγνωρίσει πολλές τοποθεσίες και palazzi τα οποία πιθανόν να έχει επισκεφτεί ως μουσεία πλέον.
Το να διηγηθεί κανείς την πλοκή ενός τέτοιου μεγαλειώδους έργου θα ήταν το λιγότερο άσκοπο και το περισσότερο βαρετό. Εάν θα μπορούσε όμως κάποιος να διακρίνει τον πυρήνα του έργου, θα μπορούσε να πει πως ο Σταντάλ εδώ παραδίδει μαθήματα στρατηγικής. Ίντριγκες, έρωτες και μηχανορραφίες, απασχολούν τις σελίδες του βιβλίου. Κατά την ανάγνωση, μου ερχόταν συχνά στο μυαλό η περίφημη φράση του Όσκαρ Ουάιλντ πως όλα τα πράγματα στη ζωή έχουν να κάνουν με το σεξ, εκτός από το σεξ που έχει να κάνει με την εξουσία. Αυτό ακριβώς είναι το Μοναστήρι της Πάρμας.
Το θέμα που τίθεται όμως κι είναι εκείνο που έχει πραγματική ουσία είναι κατά πόσο το λογοτεχνικό αυτό κείμενο διατηρεί την λογοτεχνική του αξία 179 χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση. Για να είμαστε δίκαιοι, πρέπει να ομολογήσουμε πως η μετάφραση του Δημήτρη Στεφανάκη είναι κάτι παραπάνω από τίμια, είναι πραγματικά αξιόλογη και ζωντανή ιδιαίτερα στα διαλογικά μέρη. Το ευτυχές είναι πως η κύρια αρετή του Σταντάλ – που κατά τη γνώμη μου είναι ότι η παρουσία ως άλλος θεός πάνω από το κάθε του έργο που ρυθμίζει, νοηματοδοτεί και σχολιάζει- διατηρείται και αποτελεί την κυριότερη αρετή του βιβλίου. Είναι ανεκτίμητη αξία να ανακαλύπτεις τον συγγραφέα στις πτυχές του έργου του.
Ωστόσο, το έχουμε ξαναγράψει από αυτήν την στήλη ότι εν έτει 2018 είναι πολύ ανιαρό για κάποιον αναγνώστη να παρακολουθεί επί 530 σελίδες τις λεπτομέρειες και τις παλινδρομήσεις μιας ιστορίας που θα μπορούσε να ειπωθεί καταλαμβάνοντας την μισή έκταση, χωρίς να αλλοιωθεί στο ελάχιστο. Ίσως όμως ακριβώς αυτή η αμετροέπεια να οδηγεί πότε πότε στην μεγαλοπρέπεια, μην ξεχνάμε πως και τα έπη ήταν μάλλον φλύαρες δημιουργίες, κι ωστόσο δεν παύουν να είναι συναρπαστικά.
Εν κατακλείδι, θεωρώ πως οποιοσδήποτε θεωρεί τον εαυτό του βιβλιοφάγο, ή οποιοσδήποτε αποπειράται να γράψει πρέπει οπωσδήποτε να περιδιαβεί τον κόσμο του Σταντάλ, κι αυτή είναι μία έκδοση που θα του επιτρέψει να βρεθεί κοντά στο πνεύμα και τη σφραγίδα του συγγραφέα. Στην προσωπική του φωνή.
Κείμενο: Ιωάννα Λιούτσια (Lavart)
