Οι μερικές αναπηρίες, είναι αναπηρίες
Τι σκέφτεστε όταν ακούτε τη λέξη «αναπηρία»; Συνήθως έρχονται στο νου αναπηρικά αμαξάδα, λευκά μπαστούνια και τις σιωπηλές κυρίες στο δελτίο των 6 που μεταφράζουν στη νοηματική.
Τι γίνεται όμως με τις λιγότερο… καθοριστικές (μερικές) αναπηρίες, Τι γίνεται με τους ανθρώπους που βλέπουν…. αλλά περιορισμένα; Πώς ζουν όσοι ακούν… αλλά περιορισμένα; Πώς είναι μια κλασική μέρα των ανθρώπων που κινούνται και διακινούνται σε χαμηλότερες ταχύτητες, χωρίς άμεσα αντανακλαστικά;
Είναι εύκολο να κλείσεις τα μάτια ή να φορέσεις ωτοασπίδες και να πας μια βόλτα. Εξίσου εφικτό είναι να προσπαθήσεις να κάνεις τις δουλειές του σπιτιού πάνω σε μια καρέκλα γραφείου με ροδάκια. Έτσι μπορείς να πάρεις μια μικρή γεύση του πόσο δυσκολότερα μπορεί να είναι τα πράγματα που θεωρείς δεδομένα. Δεν είναι όμως καθόλου εύκολο να μπει κανείς στη θέση ενός ανθρώπου που έχει κινητικά προβλήματα χωρίς να είναι σε καροτσάκι, που έχει πρόβλημα όρασης ή ακοής χωρίς όμως πλήρη απώλεια της αίσθησης.
Τι λένε οι Αριθμοί;
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat πάνω από το 10% των κατοίκων της Ευρώπης έχουν εκ γενετής, ή αποκτούν κάποια στιγμή στη διάρκεια της ζωής τους, κάποια μορφή ολικής ή μερικής αναπηρίας. Αυτό μεταφράζεται σε κάτι λιγότερο από 50 000 000 ανθρώπους. Φυσικά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων αυτών είναι πάνω από 65 ετών. Βλέπετε η υπογεννητικότητα της «Γηραιάς Ηπείρου» δεν βοηθά τις στατιστικές να δείξουν κάτι πιο αισιόδοξο.
Ας αφήσουμε για λίγο στην άκρη τα άτομα τρίτης ηλικίας (όχι γιατί δεν μας ενδιαφέρουν, αποτελούν, απλώς, διαφορετικό στατιστικό δείγμα). Μας μένουν οι άνθρωποι που περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους σε έναν κόσμο που δεν είναι φτιαγμένος γι’ αυτούς.
Στην Ελλάδα του 2020 είναι πλέον κοινό παράπονο, που δυστυχώς αγγίζει τα όρια της ανοχής, ότι τα ΑΜΕΑ αντιμετωπίζουν μια καθημερινότητα γεμάτη φυσικά και μεταφορικά εμπόδια. Στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ειδικά στη Σκανδιναβία, υπάρχει πολύ καλύτερη πρόνοια σε ζητήματα αναπηρίας απ’ ότι στην Ελλάδα. Παρόλα αυτά, σε ότι αφορά τις μερικές αναπηρίες η κατάσταση τείνει να είναι πολύ παρόμοια σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο.
Πέραν την γήρανσης του πληθυσμού, ένας εξαιρετικά καθοριστικός παράγοντας στην αύξηση των καταγεγραμμένων ποσοστών αναπηρίας είναι η αναγνώριση, η αποδοχή. Αυτό υποδηλώνει μια σαφή κοινωνική πρόοδο του συνόλου. Αναγνωρίζουμε πια χωρίς στιγματισμό τις δυσκολίες ανθρώπων με γενετικές ή επίκτητες παθήσεις όπως: ο ζαχαρώδης διαβήτης, η σκλήρυνση κατά πλάκας, η μερική απώλεια όρασης ή ακοής, οι μαθησιακές δυσκολίες κ.ο.ε. Από την αρχή της νέας χιλιετίας οι περιπτώσεις αυτές ερευνώνται, διαγιγνώσκονται και συχνά τυγχάνουν διευκολύνσεων από το κράτος, τους φορείς εκπαίδευσης κτλ. Παρόλα αυτά η πλειονότητα των ατόμων με αναπηρίες, οι οποίες δεν καθιστούν το άτομο δυσλειτουργικό, ή ανίκανο να αυτοεξυπηρετηθεί, συνεχίζει να αντιμετωπίζει προβλήματα προσβασιμότητας, διακίνησης και μη ισότιμης μεταχείρισης στην καθημερινή ζωή.
Ας μιλήσουμε με παραδείγματα για να διασαφηνίσουμε το ζήτημα. Τι μπορεί να φαίνεται απλή αμέλεια αλλά στην πραγματικότητα κάνει τη ζωή κάποιων επιεικώς δύσκολη;
Αρχικά πάμε στα κλασικά, το γεγονός ότι είναι εύκολο να αφήσεις το μηχανάκι σου στο πεζοδρόμιο για να κατέβεις «ένα λεπτό μόνο» στο φαρμακείο μπορεί να αναγκάσει έναν άνθρωπο με κινητικά προβλήματα να περπατήσει τρία λεπτά περισσότερο για να κάνει τον κύκλο που εσύ θα έκανες σε 20 δεύτερα. Στην περίπτωση δε, που κλείσεις με το αμάξι σου τη δίοδο, θα αναγκάσεις κάποιον που δεν έχει τα δικά σου φοβερά αντανακλαστικά να ρισκάρει να χτυπηθεί από διερχόμενο αυτοκίνητο.
Στο μετρό της Αθήνας και στα λεωφορεία του ΟΑΣΘ στη Θεσσαλονίκη υπάρχει ηχητική ειδοποίηση για τις στάσεις. Σε πολλές επαρχιακές πόλεις και σε κάποιες γραμμές των Αθηναϊκών λεωφορείων οι στάσεις δεν ανακοινώνονται ηχητικά. Το ίδιο συμβαίνει φυσικά και όπου υπάρχει τεχνικό πρόβλημα. Η κοπέλα που στέκεται δίπλα σου στο λεωφορείο και παρά τα γυαλιά οράσεως που φοράει δεν βλέπει αρκετά καλά ώστε να διαβάσει την ξεθωριασμένη σήμανση, πρέπει οπωσδήποτε να ακούσει τη στάση που ανακοινώνεται, άσχετα αν κάποιος αποφάσισε ότι όλο το εκάστοτε μεταφορικό μέσον πρέπει να ακούει τη μουσική του αρέσει. Σε άλλη περίπτωση πρέπει να καταφέρει να κατέβει στην στάση νούμερο 7, γιατί τις έχει μετρήσει, αν αποφασίσεις να ανέβεις πριν καταφέρει να κατέβει εκείνη… μόλις κατέστρεψες την οργανωμένη μέρα της.
Αν πάλι ο συναγερμός της τράπεζας για φωτιά είναι μόνο ηχητικός, τότε ο κύριος που περιμένει πίσω σου στην ουρά θα αργήσει πολύ να καταλάβει γιατί όλοι τρέχουν. Κατά πάσα πιθανότητα θα ακολουθήσει το πλήθος χωρίς να έχει ιδέα τι συμβαίνει γιατί αυτή δεν είναι μια συχνότητα φτιαγμένη για τα δικά του αυτιά.
Μερικές αναπηρίες στην Ελλάδα του 2020
Ζούμε σε μια χώρα που μετρά στα δάχτυλα τις διευκολύνσεις που θα δώσει χωρίζοντας τους ανθρώπους σε κατηγορίες με κριτήριο τα «ποσοστά λειτουργικότητας». Το πρόβλημα είναι πως έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους και όχι με αριθμούς. Παρόλα αυτά ζούμε στη χώρα που το γεγονός ότι κάποιος παίρνει ένα επίδομα τον καθιστά αντικείμενο σχολιασμού και συχνά φθόνου, αν δεν είναι καθηλωμένος σε ένα καροτσάκι, ή δεν είναι εμφανής η όποια δυσκολία του. Δεν υπάρχει η συναίσθηση ότι έχει αυξημένα έξοδα και ανάγκες, ότι θα άλλαζε ευχαρίστως τα χρήματα που του προσφέρονται με λίγα χρόνια «υψηλής λειτουργικότητας» – όπως θα το ονόμαζαν οι κρατικοί φορείς. Ζούμε στη χώρα που τα ΑΜΕΑ δεν δίνουν Πανελλήνιες και ελπίζουν στο 5%. Αυτό δεν οφείλεται στην ανικανότητα να συναγωνιστούν τους «πιο τυχερούς» συμμαθητές τους, αλλά στην άγνοια του συστήματος ως προς το πώς να τους προσφέρει μια εκπαίδευση και μια εξέταση “ίσων ευκαιριών”. Στα ελληνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, από το δημοτικό μέχρι τα ΑΕΙ, η ίση μεταχείριση των ΑΜΕΑ δεν αντιμετωπίζεται ως υποχρέωση αλλά, ως «έξτρα κόπος» για τον εκπαιδευτικό.
Το ΑΠΘ μέσω πρωτοβουλιών μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας, από φοιτητές μέχρι καθηγητές και υπάλληλους της βιβλιοθήκης έχει καταφέρει να προσφέρει κάποια βασικά βοηθήματα προσβασιμότητας στους φοιτητές με αναπηρία. Δυστυχώς λιγότερο από 20% των φοιτητών που χρειάζονται υποστήριξη στην προσβασιμότητα στους χώρους και το εκπαιδευτικό υλικό του πανεπιστημίου δέχεται όντως τη βοήθεια αυτή.
Η ίση μεταχείριση δεν είναι ειδική μεταχείριση. Δεν νομίζω πως μπορεί αυτό να γίνει πιο σαφές.
Έλλειψη ενημέρωσης; Έλλειψη συνείδησης; Ανεπαρκείς πόροι; Ό, τι και να ευθύνεται για την υπάρχουσα κατάσταση δεν μπορεί η προφορική εξέταση ενός δυσλεκτικού αγοριού, η μεγέθυνση του γραπτού ενός κοριτσιού με πρόβλημα όρασης, η προσαρμογή των αιθουσών ώστε να υπάρχει προσβασιμότητα στους χώρους για ένα παιδί σε καροτσάκι να θεωρείται… χάρη.
Χρήσιμοι Σύνδεσμοι
- Βρείτε έναν πρακτικό οδηγό κατανόησης της αναπηρίας εδώ.
- Βρείτε τον οδηγό του Πολίτη με αναπηρία εδώ .
- Βρείτε τα βοηθήματα για φοιτητές με αναπηρία από μία εξαιρετική πρωτοβουλία της βιβλιοθήκης του ΑΠΘ εδώ.
- Βρείτε την αίτηση καταγραφής φοιτητή με αναπηρία του ΑΠΘ εδώ.
- Βρείτε την Ηλεκτρονική βάση ακαδημαϊκών συγγραμμάτων για ΑΜΕΑ AMElib
Κείμενο: Άρτεμις Στυλιανού (Lavart)
