Πώς φαντάζει ένας κόσμος που η ανθρωπότητα βρίσκεται παγιδευμένη μέσα σε θεόρατα, ογκώδη τείχη, γιατί έξω από αυτά τεράστια “ανθρωπόμορφα” τέρατα καταβροχθίζουν αδίστακτα και αδιάκριτα όποιο ανθρώπινο ον βρεθεί στον διάβα τους; Ζοφερός και σίγουρα post-apocalyptic, ωστόσο αυτός είναι ο κόσμος στον οποίο λαμβάνει χώρα ένα από τα πιο δημοφιλή shonen manga και anime των τελευταίων χρόνων, το Shingeki no Kyojin (ή Attack on Titan – Επίθεση Τιτάνων, όπως δίνεται η μετάφρασή του).
Συγγραφέας και εικονογράφος του manga, το οποίο ξεκίνησε να δημοσιεύεται το 2009 από το περιοδικό Kodansha’s Bessatsu Shonen Magazine, είναι ο Hajime Isayama, ενώ η τηλεοπτική σειρά, παραγωγή του Wit Studio, ακολούθησε το 2013. Έχοντας ολοκληρώσει ήδη τρεις σεζόν παγκόσμιας επιτυχίας, αναμένεται και η τέταρτη, η οποία θα μεταδοθεί το φθινόπωρο του 2020.
Η Ιστορία: Τα Δύο Post
Ο Eren Jaeger έμενε με τη θετή αδερφή του Mikasa Ackerman και τον καλύτερό τους φίλο Armin Arlert στην πόλη Shiganshina, που βρίσκεται πίσω ακριβώς από τα εξωτερικά τείχη, τα οποία φυλάνε ό,τι απέμεινε από το ανθρώπινο είδος μετά την επίθεση των ανθρωποφάγων Τιτάνων πριν από εκατό χρόνια.
Ενώ οι ήρωες ήταν ακόμη παιδιά, δύο Τιτάνες απρόσμενα κατέστρεψαν τα εξωτερικά τείχη και εισέβαλαν στην πόλη σπέρνοντας παντού το χάος. Η ανθρωπότητα αναγκάζεται να υποχωρήσει στα πιο εσωτερικά τείχη της κοινότητάς της, ενώ οι απώλειες και τα θύματα είναι αναρίθμητα. Πριν τον αναγκάσουν να υποχωρήσει για να σωθεί, ο Eren κυριολεκτικά παρακολουθεί τη μητέρα του να καταβροχθίζεται από έναν Τιτάνα. Έκτοτε ορκίζεται εκδίκηση, η οποία δε θα σταματήσει μέχρι να μπορέσει να τους εξολοθρεύσει όλους.
Ο Hajime Isayama δεν κάνει εκπτώσεις στις σκηνές βίας: οι ακρωτηριασμοί, το αίμα, τα ουρλιαχτά και ο θάνατος είναι τόσο συχνά όσο άλλωστε θα περίμενε κανείς διαβάζοντας ή βλέποντας αυτή την σύντομη εισαγωγή στην κυρίως ιστορία. Μέσα από ένα σχέδιο αδρό και πολλές φορές φρικιαστικό στην απλότητά του, ο Ιάπωνας συγγραφέας καταφέρνει να μεταδώσει το διαρκές κλίμα αγωνίας έτσι όπως αυτό αποτυπώνεται σε ένα post-apocalyptic σύμπαν, σε έναν κόσμο δηλαδή στον οποίο η ανθρωπότητα προσπαθεί να επιβιώσει έπειτα από μία τεράστια καταστροφή.
Σε αντίθεση όμως με άλλα έργα, η καταστροφή εδώ δεν είναι περιβαλλοντική ή τεχνολογική, είναι απρόσμενα “φυσική” και παράλογα “ανθρώπινη”. Γιατί οι Τιτάνες όντως σκιαγραφούνται ως ανθρώπινα όντα – τεράστια μεν στο μέγεθος και χωρίς γεννητικά όργανα και ομιλία, ωστόσο με ανατομία που παραπέμπει ξεκάθαρα σε αυτή του Homo Sapiens. Η μόνη διαφορά τους είναι ότι αποτελούν θηρευτές των ανθρώπων και όχι θηράματά τους και η ανθρώπινη σάρκα είναι η μόνη ουσία από την οποία μπορούν να τραφούν. Παρά τη φρίκη ή την αηδία που βιώνουμε βλέποντας τους χαρακτήρες της σειράς να καταβροχθίζονται ο ένας μετά τον άλλον με παράλογη και ανεξήγητη λύσσα, δεν μπορούμε παρά να αναρωτηθούμε: σε τι άραγε διαφέρουμε εμείς, τα ανθρώπινα όντα, από τους Τιτάνες; Το Shingeki no Kyojin θέτει έτσι το δεύτερο post-, αυτό του post-human, πυροδοτώντας ερωτήματα σε σχέση με την ανθρώπινη ταυτότητα και τον ρόλο του ανθρώπου στη φύση και την κοινωνία. Προσπαθώντας να διερευνήσουμε αυτές τις προεκτάσεις θα στραφούμε σε ορισμένες θεματικές που προκύπτουν μέσα από τον δυστοπικό κόσμο του Hajime Isayama.
“Διεστραμμένη” Τροφική Αλυσίδα
Αν και καθημερινά θανατώνονται αμέτρητα ζώα για την τροφή μας, είναι εμφανές ότι στα μάτια μας η ζωή ενός ανθρώπου έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από τον θάνατο ενός ζώου. Χωρίς να αναλωθεί σε συζητήσεις περί χορτοφαγίας, ο Hajime Isayama εισάγει έναν κόσμο στον οποίο ο άνθρωπος τυχαίνει να μη βρίσκεται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας. Όπως “φυσιολογικό” είναι για μας να καταβροχθίζουμε με περισσή όρεξη ένα λαχταριστό γουρουνόπουλο, έτσι και για τους Τιτάνες είναι “φυσιολογικό” να ακρωτηριάζουν και να τρώνε όποιον άνθρωπο τύχει να συναντήσουν. Και στις δύο περιπτώσεις η απάθεια είναι σίγουρα ακριβώς η ίδια.
Στη συνέντευξή του στο BBC News ο Hajime Isayama αναφέρεται στο γεγονός ότι όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί τρέφονται ο ένας από τον άλλον και αυτή είναι η πραγματικότητα, όσο σκληρή και να τη θεωρούμε. Αν και μέσα από την ιστορία μας και την ανάπτυξη του πολιτισμού μας τείνουμε να δημιουργούμε μία τεράστια ιδέα για το πόσο ξεχωριστά όντα είμαστε, εν τέλει φαίνεται ότι δεν διαφέρουμε και τόσο πολύ από τα άλλα είδη στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τον θάνατο, τη βία και την απόγνωση. Η ύπαρξη των ανθρωποφάγων Τιτάνων αποτελεί ένα πολύ ηχηρά ανατριχιαστικό χτύπημα στο ανθρώπινο εγώ και στον τρόπο με τον οποίο το είδος μας αυθαίρετα αυτοαποκαλείται ανώτερο από τα υπόλοιπα. Το μόνο που χρειάζεται ίσως για να καταρρεύσουν συθέμελα αιώνες πολιτισμών είναι να πέσει η ανθρωπότητα ένα μόνο σκαλοπάτι στην καθιερωμένη τροφική αλυσίδα και από θηρευτής να μετατραπεί σε αβοήθητο θήραμα.
Ανθρώπινος Λόγος ή Ανθρώπινο Παράλογο;
Σε μία άλλη συνέντευξή του στο Nihon TV’s Zip!, ο Hajime Isayama αναφέρθηκε στην εποχή που δούλευε σε ένα ίντερνετ καφέ, ένα εργασιακό περιβάλλον που τον έφερε σε επαφή με πολλές διαφορετικές ανθρώπινες προσωπικότητες και συμπεριφορές. Ο διαπληκτισμός του με έναν μεθυσμένο πελάτη έγινε η αφορμή για να συνειδητοποιήσει ότι ο άνθρωπος – και συγκεκριμένα ο άνθρωπος με τον οποίον αδυνατεί κανείς να επικοινωνήσει – αποτελεί το πιο βίαιο, σκληρό και τρομακτικό ζώο που μπορεί κανείς να συναντήσει επί γης. Πάνω σε ένα τέτοιο μοντέλο βάσισε τους Τιτάνες του manga του: πλάσματα που μοιάζουν εξωτερικά με ανθρώπους, αλλά στερούνται ομιλίας, πρόσωπα άδεια από συναισθήματα, που ενεργούν σαν να βρίσκονται σε ύπνωση ή υπό την επήρεια ουσιών.
Για ακόμη μία φορά η αφήγηση του Hajime Isayama θέτει προβληματισμούς σχετικά με το τι πραγματικά καθιστά τον άνθρωπο ένα ξεχωριστό ον. Είναι η εμφάνιση; Ο λόγος; Τα συναισθήματα; Πολλές απαντήσεις μπορούν να θεωρηθούν τυπικά σωστές και ταυτόχρονα όλες μπορούν να απορριφθούν με εξίσου δυνατά αντεπιχειρήματα. Το γεγονός όμως ότι το ερώτημα αυτό τέθηκε ίσως να είναι πολύ πιο σημαντικό από την εύρεση μίας απόλυτα καθορισμένης απάντησης. Μέσα από τη δράση, τη βία, τις συναισθηματικές αυξομοιώσεις και την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ανάπτυξη των χαρακτήρων του Shingeki no Kyojin διαφαίνεται ένας θεμελιώδης προβληματισμός της ανθρώπινης σκέψης σχετικά με την ταυτότητά μας ως είδος αλλά και ως αυτόνομες μοναδικές οντότητες. Πράγματι τι είμαστε; Ίσως και μόνο το γεγονός ότι αποφασίσαμε να αναρωτηθούμε να μας προσφέρει και την ουσιαστικότερη απάντηση.
