Προτάσεις ταινιών του ευρωπαϊκού κινηματογράφου πάνω στη θεματική της μητρότητας
Η οικογένεια είναι μία από τις θεματικές που έχει απασχολήσει κατά κόρον τον κινηματογράφο, τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Η μητρότητα, ωστόσο, αποτελεί ένα ενδιαφέρον, ξέχωρο κεφάλαιο, καθώς επικεντρώνεται σε – και εξερευνά – ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, του οποίου το ιδανικό πρότυπο έχουμε συνδυάσει στο συλλογικό μας υποσυνείδητο με την ανιδιοτελή αγάπη, την αμέριστη τρυφερότητα, τη στοργική φροντίδα.
Περνώντας από την μητρότητα του παρελθόντος, που αποτελούσε μονόδρομο και αυτοσκοπό μιας γυναίκας, στο σήμερα, όπου οι γυναίκες αναγνωρίζουν τον εαυτό τους συνδυαστικά, αλλά και πέρα από αυτή, στο παρόν άρθρο προτείνουμε πέντε ευρωπαϊκές ταινίες για διαφορετικές μαμάδες, σε όλο το φάσμα της γυναικείας ύπαρξης.
Για κάποιες γυναίκες η μητρότητα νοηματοδοτεί ολόκληρη την ύπαρξή τους, για κάποιες είναι ένα κεφάλαιο της ζωής τους. Εντούτοις όλες οι μητέρες αγαπούν τα παιδιά τους, ίσως όχι πάντα όσο ή όπως θα ήθελαν εκείνα, μα σίγουρα όσο περισσότερο μπορούν οι ίδιες.
«Λάρα»
Η «Λάρα» (Lara, 2019) του Γιαν-Όλε Γκέρστερ, βρίσκει την ομώνυμη ηρωίδα (Κορίνα Χάρφουχ) ανήμερα των εξηκοστών της γενεθλίων, στο χείλος της απελπισίας, αποξενωμένη από όλους. Τυχαία πληροφορείται ότι ο γιος της Βίκτορ (Τομ Σίλινγκ), ο οποίος έχει «κληρονομήσει» το ταλέντο της στο πιάνο, έχει να δώσει το ίδιο βράδυ το σημαντικότερο κοντσέρτο της καριέρας του. Αποφασισμένη να τον προσεγγίσει πριν την παράσταση, αγοράζει όσα εισιτήρια απέμειναν και τα μοιράζει σε όσους γνωστούς της συναντά εκείνη τη μέρα. Όμως όσο περισσότερο προσπαθεί, τόσο περισσότερο περιπλέκει τα πράγματα.
Ο Γκέρστερ κάνει ένα εύστοχο σχόλιο πάνω σε μια τεταμένη, αλλά πολυεπίπεδη σχέση μητέρας και γιου, δύο καλλιτεχνικών φυσιογνωμιών σε ψυχρό πόλεμο μεταξύ τους, αλλά και με τους εαυτούς τους. Η Λάρα – σε μία έξοχη ερμηνεία της Χάρφουχ – έχοντας εγκαταλείψει η ίδια το όνειρο μιας καριέρας στο πιάνο, από τη μία, ως μητέρα θέλει να ενθαρρύνει τον γιο της και να τον καθοδηγήσει ώστε να αναγνωριστεί όπως πιστεύει ότι του αξίζει, αλλά και να φτάσει εκεί που δεν μπόρεσε εκείνη. Από την άλλη, ως απογοητευμένη καλλιτέχνις, αναλογιζόμενη το τι έχασε και βλέποντας το «δημιούργημά» της να την ξεπερνά, λαχταρά να βιώσει το αίσθημα της καταξίωσης μέσω αυτού.
«Copacabana»
Στην κομεντί «Copacabana» του Μαρκ Φιτουσί (2010), η ανέμελη Μπαμπού (Ιζαμπέλ Ιπέρ), είναι μια γυναίκα που ντύνεται όπως της αρέσει, απορρίπτει τις συμβάσεις, αγαπά την ελευθερία και τη βραζιλιάνικη κουλτούρα. Ο εκκεντρικός της χαρακτήρας και η αδυναμία της να στεριώσει σε δουλειά, προκαλούν την δυσφορία της κόρης της Εσμέ (Λολίτα Σαμά), η οποία αποζητά τη σταθερότητα. Όταν η Εσμέ τής ανακοινώνει το γάμο της, καθώς και ότι δεν επιθυμεί την παρουσία της εκεί επειδή «θα τη ντροπιάσει», η Μπαμπού πληγώνεται αλλά δεν το βάζει κάτω. Αναζητά μια «σοβαρή» δουλειά, και αφοσιώνεται στην προσπάθεια να αποδείξει την αξία της.
Υπάρχει κάτι αληθινά συγκινητικό στην επιμονή της Μπαμπού να μένει πιστή στον εαυτό της παρ’ όλες τις συνθήκες, ζητώντας από την κόρη της να την δεχθεί όπως είναι. Η πάντα καθηλωτική Ιζαμπέλ Ιπέρ ντύνει με μπρίο και τρυφερότητα την μποέμ ηρωίδα της, θυμίζοντάς μας ότι η μητρική αγάπη δε μπορεί και δεν πρέπει να μπαίνει σε καλούπια.
«Χορεύοντας στο Σκοτάδι»
Το δραματικό μιούζικαλ, βραβευμένο στις Κάννες με Χρυσό Φοίνικα «Χορεύοντας στο Σκοτάδι» (Dancer In The Dark, 2000) του Λαρς Φον Τρίερ πραγματεύεται την ιστορία της Σέλμα (Μπιόρκ), μιας Τσεχοσλοβάκας μετανάστριας στην Αμερική εν έτει 1964. Ανύπαντρη μητέρα, εργάζεται σε γραμμή παραγωγής σε εργοστάσιο, ζει σε ένα ενοικιαζόμενο τρέιλερ και ονειρεύεται για τη ζωή με όρους αμερικάνικου μιούζικαλ «όπου ποτέ δε συμβαίνει τίποτε κακό». Ταυτόχρονα πάσχει από μια κληρονομική ασθένεια που της επιδεινώνει σταδιακά την όραση. Φοβούμενη για την υγεία του γιου της, μαζεύει με κόπο χρήματα ώστε να μπορέσει να υποβληθεί σε προληπτική εγχείριση. Όμως ένα αναπάντεχο γεγονός πυροδοτεί εξελίξεις με καταστροφικές συνέπειες.
Η Μπιόρκ κουβαλά εξ’ ολοκλήρου στους ώμους της αυτό το σπαρακτικό από κάθε άποψη φιλμ. Αντιμέτωπη με ένα αμείλικτο σύστημα που την απογυμνώνει από την ανθρωπιά της και την αξιοπρέπειά της, η Σέλμα σταδιακά χάνει το φως της, χάνει τη δουλεία της, χάνει τις οικονομίες της, χάνει το δίκιο της. Κι όταν δε μπορεί να έχει τίποτε άλλο, της μένει ένα τραγούδι και η αφοσίωση στο παιδί της.
«Μάμα Ρόμα»
Στη «Μάμα Ρόμα» (Mamma Roma, 1962) του Πιερ Πάολο Παζολίνι συναντάμε μια πόρνη (Άννα Μανιάνι) που – ελεύθερη πια – εγκαταλείπει το επάγγελμά της μετά τον γάμο του προαγωγού της. Για χάρη του γιου της, Έτορε (Έτορε Γκαροφόλο), ο οποίος αγνοεί την κατάστασή της, μετακομίζει σε μια μικροαστική συνοικία και νοικιάζει έναν πάγκο στη λαϊκή αγορά για να βγάζει τα προς το ζην. Ωστόσο, παρά τις έντιμες προσπάθειές της για μια συμβατική, κατά τα πρότυπα της εποχής, ζωή, η Μάμα Ρόμα αδυνατεί να ξεφύγει από το παρελθόν της, και η αποκάλυψή του στον Έτορε τον οδηγεί στην παραβατικότητα και εν τέλει την καταστροφή του.
Εφόσον πρόκειται για έργο του Παζολίνι, σαφώς και το φιλμ επιδέχεται πολλαπλών αναγνώσεων όσον αφορά τις αναφορές με τις οποίες εμποτίζει το δημιούργημά του. Όμως πέρα και κάτω από όλα αυτά, στην καρδιά της ταινίας, βρίσκεται μια πληθωρική, χειμαρρώδης, αξέχαστη Μανιάνι υποδυόμενη μία γυναίκα που πασχίζει να ζήσει ως στοργική μητέρα μέσα σ’ ένα σύστημα που λειτουργεί εξαρχής εναντίον της.
«Mother of Mine»
To ιστορικό δράμα «Mother of Mine» (Äideistä Parhain, 2005) του Κλάους Χάρο, βασισμένο σε αληθινή ιστορία, εκτυλίσσεται κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, σε μια περίοδο που η ουδέτερη Σουηδία προσέφερε καταφύγιο σε 70.000 παιδιά από την Φινλανδία. Εν μέσω πολέμου και παρά τη θέλησή του, ο μικρός Έρο (Τόπι Μαγιανιέμι) αναγκάζεται ν’ αφήσει τη μητέρα του, συντετριμμένη από τον ξαφνικό χαμό του συζύγου της στον πόλεμο, και να μετακομίσει σε μια φάρμα στη Σουηδία, περιμένοντας το τέλος του πολέμου. Το ζεύγος των ιδιοκτητών – έχοντας χάσει τη μοναχοκόρη τους σε μικρή ηλικία – τον υποδέχεται αρχικά με κάποια επιφύλαξη, και ο ίδιος δυσκολεύεται να προσαρμοστεί σε ένα ξένο περιβάλλον και σε μία γλώσσα που δεν καταλαβαίνει. Σιγά-σιγά, όμως, μετά από λάθη και παρεξηγήσεις, αρχίζει να νιώθει εγκατάλειψη από πλευράς της βιολογικής του μητέρας και, χτίζοντας γέφυρες με τη νέα πραγματικότητα που βιώνει, να δένεται με την ανάδοχη μητέρα του.
Ο Χάρο σκιαγραφεί με ευαισθησία το αδιέξοδο του παιδιού και την πολύπλοκη σχέση που αναπτύσσεται, λόγω των συνθηκών, με τις δύο γυναίκες να το αγαπούν και να το διεκδικούν, η καθεμιά με τον τρόπο της και στο δικό της μέτρο. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, το φιλμ συγκινεί βαθιά καταδεικνύοντας αφενός την θεραπευτική δύναμη της μητρικής αγάπης και αφετέρου το πώς μια λάθος εκτίμηση στη σχέση μητέρας – παιδιού μπορεί να τη διαρρήξει για μια ολόκληρη ζωή.
Πηγή Φωτογραφιών: 1, 2, 3, 4, 5, 6
Κείμενο: Μαρία Κολιού (Lavart)
